İslami köktendincilik

İslami köktendincilik veya radikal İslamcılık, İslam dininin temellerine dönmek anlamına gelen, dinin temel elemanlarını sosyal hayata egemen kılmak amacındaki hareketlere verilen ad. Başlangıçta modern mevcut ideolojilere karşı alternatif bir sistem oluşturma amacı taşırken, akımların liderleri tarafından dinsel anlayışın gerektirdiğine inanılan sosyal hayatı şiddet uygulayarak diğerlerine kabul ettirmek biçimine dönüşmüştür. Günümüz toplumlarında olumsuz bir imaj yaratmış ve tutuculuk, kültürel gerilik, bağnazlık, hoşgörüsüzlük, temel insan haklarını yok saymak ve dışlayıcılıkla özdeşleştirilmiştir.[1]

Kavramın ortaya çıkışı

Fundamentalism terimi 20. yüzyılın başında ABD'de 12 cilt halinde yayınlanan ve Protestan anlayışı savunmak amacıyla "The Fundamentals: A Testimony To The Truth" adında bir araya getirilen makalelere ithafen kullanılmaya başlandı. Bu makalelerde Protestanlık savunulurken, Katoliklik, liberal teoloji, sosyalizm, modernizm, mormonluk, evrimcilik, ateizm gibi birçok anlayışa saldırılıyordu. Bunlara karşın katı ataerkil otorite ve ahlakı, içki yasağı, ahlaki yozlaşmanın engellenmesi ve otokontrol mekanizmalarının geliştirilmesi savunuluyordu. Bu değerler dinin fundamental (esas, temel) değerleri olarak kabul ediliyor ve bunları savunanlar da kendilerini fundamentalist olarak tanımlıyorlardı.[1]

Fundemantalistlere göre bütün Hristiyanlar gerçek Hristiyanlığı yaşamıyorlardı ve Hristiyanlığın özünden sapmışlardı. Tehdit altındaki Hristiyanlığı kurtarmak için saf Hristiyanlığa dönmek, öze dönmek gerekliydi. 1920'lerin başında İskoçya Protestanları da bu kelimeyi kullanmaya başladı ve fundamentalizm Protestan hareketini tanımlayan bir sözcük haline geldi.[1]

1950'lerde Hindistan'daki büyük partiler arasındaki mücadeleler ve Mısır'da Müslüman Kardeşler adlı bir İslami hareketin ortaya çıkması ile terim Mısır ve Hindistan'daki bu hareketleri tanımlamak için de kullanılmaya başlandı. Daha sonra Suudi Arabistan ve İran gibi ülkelerdeki dini hareketleri tanımlamak için de kullanılmaya başlandı. 1970'lere gelindiğinde kavram, dünyanın birçok yerindeki dini hareketlenmeyi ve başkaldırıyı ifade etmek için kullanılır oldu.[1]

1990'lara gelindiğinde kavram artık başlangıçtaki dini anlamının dışına taştı, sosyolojik ve siyasal anlamlarla yüklü bir hale geldi. Herhangi bir ideolojiye, dine, sorgulamaksızın inanma ve bu inancın tüm gereklerini diğerlerine zorla dayatma anlamında kullanılan kavram artık dinsel ya da ideolojik fanatizm ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.[1]

Köktendinciliğin belirgin özellikleri

İslami köktendincilik yitip giden "Altınçağ"a özlem duyar. Ancak Sünni köktendincilik hilafet zamanına geri dönmeyi arzularken, Şii köktendincilik İmamet sistemini oluşturmayı arzu eder. İki grubun ortak fikri ise kusursuz bir geleceğin şanlı geçmişle aynı olduğudur. Bunun dışında iki grubun da hemfikir olduğu ölçütler şöyle sıralanabilir:[2]

  • Modernizme tepki, köklere dönüş: Müslüman toplumların geri kalmasının iki nedeni vardır: Birincisi totaliter rejimler, ikincisi de sömürgecilik. Her ikisi de modernizmin ürünüdür. İnsan merkezli Batı kültürü günümüzün "Cahiliye"sidir ve Müslümanlar ona karşı savaşarak Tanrı merkezli "gerçek İslam"ı uygulamalıdırlar.
  • Şeriata uygunluk: Köktendincilere göre toplum yaşamına ait kurallar şeriata uyumlu olmalıdır. Demokrasi şeriata giden yolu açmak ve toplumu hazırlamak için kullanılmalıdır. Ancak halkın oyu ile şeriat kaldırılamaz.
  • Şiddet: Köktendincilik şiddetin ve cezalandırmanın tüm tarihsel biçimlerini meşru ve uygulanabilir kabul ederler. Recm, baş kesme, kırbaçlama gibi cezalar günümüzde de meşru cezalandırma yöntemleri kabul edilir. Nitekim köktendinci anlayışın iktidarda olduğu Suudi Arabistan ve İran'da bu tür cezalar uygulanır.
  • Dinin yaşam ideolojisi haline gelmesi: Köktendinciliik İslamiyeti zaman ve mekana bakmaksızın eksiksiz bir siyasi, toplumsal ve ekonomik sistem kabul eder. Sadece bir din değil, özel ve toplumsal hayatın her yönüne cevap veren bir yaşam ideolojisidir.[2]

Fikir kaynakları

İslami köktendincilik İslam coğrafyasının üç ayrı bölgesinden aynı dönemlerde ortaya çıkmıştır. Arap Yarımadasında Vahhabiler, İslamiyetin ilk dönemindeki yaşamı ifade eden Selef'e dönülmesini istiyorlardı ve nihayet Suudi ailesiyle kurdukları ilişki sayesinde bu hedefe ulaştılar. Hindistan'da Müslümanların bağımsızlık hareketi sırasında el-Mevdudi halifeliği yeniden canlandırıp tüm İslam coğrafyasını tek bir devlet altında birleştirme fikrini geliştirdi. Mevdudi bu amaçla bir de anayasa hazırladı. Mevdudi'nin fikirleri Suudi Arabistan tarafından beğenilince Vahhabiler ile Mevdudi arasında yakın bir ilişki gelişti. Mevdudi'nin fikirleri Mısır'da oluşan Müslüman Kardeşler'in fikir babası olan Seyyid Kutub'u da derinden etkiledi.

Şii İslam dünyasında ise Muhammed Bekir Al Sadr, Mevdudi'den etkilendi. Sadr da bir anayasa hazırladı ve İran'ın dini liderlerine gönderdi. İran'daki geçici hükûmet o sırada laik bir anayasa taslağı hazırlamıştı. Muhammed Beheşti, Sadr'ın sunduğu taslağa benzer yeni bir taslak hazırladı ve bu taslak onaylandı. Sadr'ın takipçilerinin oluşturduğu Şii İslami Davet Partisi Irak'ın en büyük partilerinden biridir. Yine aynı düşünceler temelinde ve hatta aynı isimle Lübnan'da kurulan parti ise daha sonra Hizbullah adını aldı.[2]

Şii köktendincilik

1970'li yıllardan itibaren İranlı ve Lübnanlı Şiiler arasında askeri ve politik örgütlenmeler ortaya çıkmaya başladı.[3] Hizbullah, 1973 yılında İran'ın Kum kentinde Gaffari tarafından Şah rejimini devirme amaçlı kuruldu.[4] İran'da 1979'daki İslam devrimi Şii aktivizminin kurumsallaşmasını sağladı. Önceleri ılımlı ve laik bir örgütlenme olan Nebih Berri'nin Emel örgütü Lübnan'da Şiiler içinde güçlü iken, 1975'te başlayan Lübnan İç Savaşı ile Şiiler arasında radikalleşme eğilimleri arttı. Örneğin Emel'in daha radikal olmasını savunan Hasan Nasrallah, 500 kadar adamıyla birlikte Güney Lübnan'daki Hizbullah'a katıldı.[4]

Sünni köktendincilik

Vahhabi hareketi 18. yüzyıla kadar uzanır, ancak 19. ve 20. yüzyılda güçlenip yayılmıştır.[5]

Mısır'da Müslüman kardeşler örgütünün 1920'lere giden bir geçmişi vardır. Köktendinci bir tabanı olan örgütün 1970'lerde silahlı mücadeleyi bırakması üzerine örgütten ayrılanlar tarafından 1979'da Mısır İslami Cihadı adlı örgüt kuruldu.[6]

Filistin'de ortaya çıkan HAMAS ise Mısır'daki Müslüman kardeşler örgütünün Filistin kanadı olarak kuruldu. 2006'daki Filistin parlamento seçimlerinde yıllardır tek başına sahnede olan el-Fetih'i iktidardan uzaklaştırdı.[7]

1979 yılında Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgalinden sonra milyonlarca Afgan Pakistan'a kaçarken, dünyanın dört bir yanından gönüllüler Afganistan'a savaşmak için gitti. Pakistan'daki medreselerde eğitim gören öğrenciler Peştun mücahitlerle birlikte Taliban örgütünü kurdu. Taliban rejimi, savaş beyleri, farklı aşiret, boy ve etnik gruplar arasında bölünmüş olan Afganistan'da 1994'te ortaya çıktı ve 1996'da Kabil'i ele geçirdi.[8]

Cezayir'deki gelişme ise bir savaş ortamında olmadı ama savaş ortamına dönüştü. Cezayir'in 1962'de bağımsızlığını kazanmasından sonra 1989'a kadar tek partili rejim kuruldu. 1989'daki referandumda çok partili hayata geçilmesi büyük çoğunlukla kabul edildi. Ancak Haziran 1990'daki yerel seçimlerde İslami Selamet Cephesi FIS yaklaşık 8,5 milyon seçmenin yüzde 54'ünün oyunu alarak beklenmedik bir başarı elde etti. Ardından yaşanan askeri darbe, seçimlerin iptali ve FIS'in kapatılması ülkeyi bir iç savaşa sürükledi.[9]

Dış destekler

II. Dünya Savaşı'nı izleyen Soğuk Savaş boyunca bazı NATO ülkeleri, özellikle de ABD ve Birleşik Krallık kimi zaman gizli kimi zaman açık şekilde Ortadoğu ve Güney Asya'daki köktendinci İslami örgütlere destek verdi. Bu örgütler hem potansiyel bir Sovyet yayılmasına karşı bir çit olarak düşünülüyor hem de Batı ülkelerinin çıkarlarını zedeleyecek milliyetçi hareketlerin büyümesini engelleyebilecek bir özellik taşıyordu.[10]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e zi 13 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Fundamentalizm, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 5, sayı 1, 2009
  2. ^ a b c Ali Mamouri, Radikalizmin Siyasal İslamdaki Kökenleri 23 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Al-Monitor, 18 Ekim 2013, 22.09.2016 tarihinde alındı.
  3. ^ Şiddet Eğilimli ve Dieniş Temelli Şii Aktivizmi: Hizbullah’ın Fikirsel ve Örgütsel Zemini 1 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mustafa Yetim, TÜRKİYE ORTADOĞU ÇALIŞMALARI DERGİSİ, Cilt: 2, Syı: 2, 2015, ss.59-88
  4. ^ a b Ortadoğu'da Terör Örgütleri 12 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Oğuzhan Dilek, Uludağ Üniversitesi
  5. ^ Cooper, William Wager; Yue, Piyu (2008), Challenges of teh Muslim World: Present, Future and Past, 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Emerald Group Publishing
  6. ^ "Al-Jihad al-Islami" (İngilizce). Monterey Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü. Şubat 2008. 2 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2017. 
  7. ^ İslami direniş hareketi Hamas 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Aljazeera Türk dosyası, 24.01.2017 tarihinde alındı.
  8. ^ hesi 'FIS', Derya Sarı
  9. ^ İslami Selamet Cephesi "FIS", Derya Sarı
  10. ^ Dreyfuss, Robert (2006), Devil's Game: How the United States Helped Unleas Fundamentalist Islam

Read other articles:

Umar beralih ke halaman ini. Untuk kegunaan lain, lihat Umar (nama). Untuk nama umum yang merujuk pada gelarnya, lihat Faruq. ʿUmar bin KhaṭṭābعُمَرAl-Faruq[1]Representasi kaligrafi Arab dari nama ʿUmar yang menonjol di salah satu sudut Hagia Sofia, Turki.Khalifah Kekhalifahan Rasyidin ke-2Berkuasa23 Agustus 634—3 November 644(10 tahun, 73 hari)PendahuluAbu BakarPenerus'Utsman bin 'AffanInformasi pribadiKelahiran584Makkah, Jazirah ArabKematian3 November 644 M (...

 

Опис файлу Обґрунтування добропорядного використання для статті «Павільйон сміху (фільм)» [?] Опис Постер до фільму «Павільйон сміху» для використання у статті «Павільйон сміху (фільм)» Джерело http://www.impawards.com/2016/posters/whiskey_tango_foxtrot_ver2.jpg Автор Broadway Video / Little Stranger Мета ви...

 

The American Naturalist País Estados Unidos Idioma inglés Categoría Ecología, evolución y biologíaAbreviatura Amer. NaturalistFundación 1867 DesarrolloEditor Mark A. McPeekPublicador University of Chicago Press en nombre de American Society of NaturalistsCirculaciónFrecuencia MensualCirculación 4.736 año 2010ISSN 0003-0147LCCN 00-227441OCLC 45446849Página web oficial[editar datos en Wikidata] The American Naturalist, (abreviado Amer. Naturalist), es una revista científic...

Cet article est une ébauche concernant le chemin de fer et la Tunisie. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Ligne 10 Ligne de Bir Bouregba à Nabeul Train de la ligne de Bir Bouragba à Nabeul. Pays Tunisie Caractéristiques techniques Numéro officiel 10 Longueur 17 km Écartement métrique (1,000 m) Électrification Non électrifiée Trafic Propriétaire SNCFT Exploitant(s) SNCFT Trafic Vo...

 

Para otros usos de este término, véase San Pedro (desambiguación). San Pedro del Valle municipio de EspañaBanderaEscudo Panorámica del pueblo San Pedro del ValleUbicación de San Pedro del Valle en España. San Pedro del ValleUbicación de San Pedro del Valle en la provincia de Salamanca.País  España• Com. autónoma  Castilla y León• Provincia  Salamanca• Comarca Tierra de Ledesma• Partido judicial Salamanca•&#...

 

Dit is de stamboom van August Willem van Pruisen (1722-1758). Stamboom August Willem van Pruisen (1722-1758) Grootouders Frederik I van Pruisen (1657-1713) x Elisabeth Henriëtte van Hessen-Kassel George I van Hannover (1660-1727) x Sophie Dorothea van Brunswijk-Lüneburg (1666-1726) Ouders Frederik Willem I van Pruisen (1688-1740) x 1706 Sophia Dorothea van Hannover (1687-1757) August Willem van Pruisen (1722-1758) x 1742 Amalia van Brunswijk-Wolfenbüttel (1722-1780) Kinderen Frederik Wille...

For other uses, see Under the Southern Cross. 1938 Italian filmUnder the Southern CrossDirected byGuido BrignoneWritten byLuigi Chiarelli Arrigo Colombo Jacopo Comin Marisa RomanoProduced byGiorgio CariniStarringAntonio Centa Doris Duranti Enrico Glori Giovanni GrassoCinematographyArturo Gallea Aldo TontiEdited byGiuseppe FatigatiMusic byRenzo RosselliniProductioncompanyMediterranea FilmDistributed byCINFRelease dateOctober 1938Running time78 minutesCountryItalyLanguageItalian Under the South...

 

Deelgemeente in West Flanders, BelgiumDudzeleDeelgemeenteCoordinates: 51°16′31″N 3°13′40″E / 51.27528°N 3.22778°E / 51.27528; 3.22778CountryBelgiumProvince West FlandersMunicipalityBrugesArea • Total21.92 km2 (8.46 sq mi)Population (2007) • Total2,453 • Density112/km2 (290/sq mi) Source: NISPostal code8380 Dudzele is a village and subdivision in the municipality of Bruges, Belgium. See a...

 

Иммиграция в Бутан является давней и насущной проблемой, как в политических и социальных, так и в правовых аспектах страны. Законы об иммиграции в Королевство Бутан и получении в нём гражданства были провозглашены как самим Друк Гьялпо, или Драконовым Королем — прави...

German ice hockey player Ice hockey player Thomas Oppenheimer Born (1988-12-16) December 16, 1988 (age 34)Peißenberg, West GermanyHeight 6 ft 1 in (185 cm)Weight 192 lb (87 kg; 13 st 10 lb)Position ForwardShoots RightDEL teamFormer teams Free AgentFrankfurt LionsHamburg FreezersERC IngolstadtEisbären BerlinNational team  GermanyPlaying career 2006–present Thomas Oppenheimer (born December 16, 1988) is a German professional ice hockey forwar...

 

Genus of flowering plants in the family Lamiaceae Mentha Mentha spicata (Spearmint)Mentha × piperita (Peppermint) Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Angiosperms Clade: Eudicots Clade: Asterids Order: Lamiales Family: Lamiaceae Subfamily: Nepetoideae Tribe: Mentheae Genus: MenthaL. Type species Mentha spicataL. Synonyms[1] Pulegium Mill. Preslia Opiz Audibertia Benth. Menthella Pérard Minthe St.-Lag. Mentha (also known as mint, from Greek μίνθ...

 

Passenger transport company in the United States This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: MV Transportation – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2011) (Learn how and when to remove this template message) MV Transportation, Inc.Founded1975[1]HeadquartersDallas, TexasService a...

Hospital in Aylesbury, Buckinghamshire, England Hospital in Buckinghamshire, EnglandStoke Mandeville HospitalBuckinghamshire Healthcare NHS TrustMain entranceShown in BuckinghamshireGeographyLocationAylesbury, Buckinghamshire, EnglandOrganisationCare systemNHS EnglandTypeGeneralServicesEmergency departmentYesBeds369HistoryOpened1832LinksWebsitewww.buckshealthcare.nhs.uk Stoke Mandeville Hospital is a large National Health Service (NHS) hospital located on the parish borders of Aylesbury and S...

 

Ten artykuł dotyczy brata Charliego Chaplina. Zobacz też: Sydney Chaplin (1926–2009). Sydney Chaplin Imię i nazwisko Sidney John Hill Data i miejsce urodzenia 16 marca 1885 Londyn Data i miejsce śmierci 16 kwietnia 1965 Nicea Zawód aktor Współmałżonek Minnie (zm. 1936)Henriette, nazywana Gypsy Multimedia w Wikimedia Commons Strona internetowa Nagrobek Sydneya i jego żony, Henriette na cmentarzu w Clarens-Montreux, w kantonie Vaud, w Szwajcarii. Sydney Chaplin w filmie A ...

 

Mountain range in India This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Kolli Hills – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2017) (Learn how and when to remove this template message) Kolli HillsAgaya Gangai falls in Kolli hillsHighest pointElevation1,300 m (4,300 ft)Coordinates11°3...

Ethiopian diaspora in Norway Ethiopians in NorwayTotal population11,505 (2020 Official Norway estimate) [1] 0.22% of the Norwegian populationRegions with significant populationsOsloLanguagesAmharic, Oromo, Tigrinya, Other Languages of Ethiopia, NorwegianReligionEthiopian Orthodox, Islam Ethiopians in Norway are citizens and residents of Norway who are of Ethiopian descent. Demographics According to Statistics Norway, in 2017, there whete a total 7,888 persons of Ethiopian origin livin...

 

Логотип руху, на якому зображено перевернуту Землю як символ занепаду екосистеми. Альтернативний логотип руху.[1] Рух за доброві́льне вимира́ння лю́дства, відомий як VHEMT (англ. Voluntary Human Extinction Movement) — міжнародний громадський екологічний рух, який виник у 1991 році[...

 

Ekosistem perairan adalah lingkungan yang terdiri dari komponen biotik dan abiotik serta didominasi oleh air sebagai habitat dari komponennya. Ada bagian dari ekosistem ini yang bukan perairan, tapi jumlahnya kecil. Ekosistem ini dihuni oleh beragam makhluk yang hidupnya di air ataupun di dua alam (air dan darat). Makhluk hidup ini bisa berupa binatang dan tumbuhan. Pada ekosistem ini cahaya matahari terbatas. hal ini karena sulitnya cahaya matahari menembus perairan. Sehingga perubahan suhu ...

Samsung Galaxy A5 (2016)Samsung Galaxy A5 (2016)MerekSamsung GalaxyPembuatSamsung ElectronicsSeriGalaxy A seriesJaringan2G, 3G (UMTS/HSPA), 4G (LTE)Rilis pertama2 Desember 2015; 8 tahun lalu (2015-12-02)PendahuluSamsung Galaxy A5 (2015)PenerusSamsung Galaxy A5 (2017)TerkaitSamsung Galaxy A3 (2016) Samsung Galaxy A7 (2016) Samsung Galaxy A8 (2016) Samsung Galaxy A9 (2016)TipeTouchscreen smartphoneFaktor bentukSlateDimensi144.8 × 71 × 7.3 mmBerat155 gSistem OperasiOriginal: Android 5.1.1...

 

Gill Sans KategoriSans-serifKlassifikationHumanist sans-serifSkapad1926[1]Utgiven1928[1]SkapareEric Gill[2]FöretagMonotype[2]Baserad påJohnston Sans[1] Gill Sans är ett typsnitt ritat 1926 av Eric Gill. Typsnittet är baserat på Edward Johnstons typsnitt Johnston Sans[1] som används för Londons tunnelbana[2] och arbetades fram 1926 av Eric Gill.[1] Typsnittet lanserade kommersiellt 1928 av Monotype som Gill Sans.[1] 1929 användes typsnittet av London and North Eastern Railway varefter ...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!