İntihar yası, intihar ederek kaybettikleri birinin yasını tutanların deneyimidir.[1] Her yıl 800.000'den fazla kişi intihar nedeniyle ölüyor. Her intihar için 6-10 kişi yas tutuyor.[2][3]
İntihar yası yaşayan bireyler, diğer yas tutanlardan farklı zorluklar yaşarlar. Bu farklılıkları inceleyen 41 çalışmada, intihar yası tutanların daha yüksek düzeyde suçlama, damgalanma, utanç ve reddedilme yaşadıkları ortaya çıkmıştır.[4] Birini intihar nedeniyle kaybedenler iyileşme sürecinde gecikmeler yaşayabilir.[4]
Karmaşık keder
Karmaşık keder, semptomları zamanla azalmayan kederdir. Hayatta kalan bireylerin %10-20'si karmaşık yas geliştirir. Karmaşık yas geliştiren bireyler eşlik eden ıstırapla birlikte günlük işleyişlerinde fiziksel bozulmalar yaşamaları muhtemeldir. Bu semptomlar uygun tedavi olmaksızın devam eder.[5]
Keder aşamaları
İsviçreli-Amerikalı bir psikiyatr olan Elisabeth Kübler-Ross, bir kişinin bir kayıptan sonra muhtemelen deneyimleyeceği beş keder aşamasını özetleyen bir model geliştirdi:[6]
- Reddetme: Bireyin, kaybın ezici acısını en aza indirmesine yardımcı olabilir. Bu aşama, bireyin ağrılı görüntülerin işlenmesini yavaşlatmasına ve potansiyel olarak ağrıyı azaltmasına izin verir.
- Öfke: Kişi, muhtemelen aşırı duygusal rahatsızlık yaşarken yeni gerçekliğine uyum sağlar. Öfke, kişinin duygularının kaybıyla bağlantılı olduğunu anladığında yaşadığı ilk duygu olma eğilimindedir.
- Pazarlık: Bu aşamada, birey daha yüksek bir güçle pazarlık etmeye çalışır.
- Depresyon: Yas sürecinde pazarlık başarısız olur ve kişi kaybının gerçekleriyle yüzleşir. Duygularını içselleştirmeleri ve aşırı üzüntü yaşamaları daha olasıdır. Başkalarına ulaşmakta zorlanabilirler ve yalnızlık yaşayabilirler.
- Kabullenme: Bu son aşamada birey, içinde bulunduğu durumun gerçekliğine artık direnmez, geriye çoğunlukla üzüntü ve pişmanlık kalır.
İntihar riski
Diğer yaslılarla karşılaştırıldığında, intihar yası tutanların intihar düşüncesi yaşama riski daha yüksektir.[7] 2002 yılında yapılan bir araştırmaya göre, sonuçlar, intihar yaslı bireylerin intihar düşünceleri yaşama olasılığının 1,6 kat, intihar planı yapma olasılığının 2,9 kat ve intihar girişiminde bulunma olasılığının 3,7 kat daha fazla olduğunu gösterdi.[8] Bu kişiler, acılarına tek geçerli çözümün intihar olduğu sonucuna varabilirler. Yas tutan kişiler sevdikleri kişinin yaptığı gibi hayatlarını sonlandırarak kaybettikleri kişiye daha yakın hissetmek isteyebilirler.
Damgalama
İntiharı damgalamayı kaldırma çabalarına rağmen, diğer ölüm türlerinin aksine, intihar damgalanmaya devam ediyor. Sevdiklerini intihar nedeniyle kaybeden kişiler, konu hakkında konuşmaktan rahatsız oldukları için başkalarıyla kayıpları hakkında konuşmakta zorlandıklarını bildirmişlerdir.[9] Ayrıca bazı dinler intihar edenleri reddeder. İntihar yası tutan bireyler utanç duyabilir ve bu nedenle kayıplarını dini gruplarla paylaşmaktan çekinebilirler. Sigorta poliçeleri, intiharlar için ölüm yardımlarını hariç tutabilir.[10] İntihardan kurtulanlar genellikle bu damgalanma nedeniyle iyileşme güçlüğü yaşarlar.[11]
Kaynakça