İbrahim Ağa, Fransa'nın 1830'da Cezayir'i işgali sırasında Cezayir kuvvetlerinin komutanı olan Cezayirli bir soyluydu.[1][2][3] Aynı zamanda Cezayir Beylerbeyliği'nin son dayısı Hüseyin bin Hüseyin'in damatıydı.[4]
Erken Yılları
Bilinmeyen bir tarihte Hüseyin Dayı'nın kızıyla evlendi.[5] Kendisinin etnik kökeni hakkında bir bilgi yoktur; kendisinin Cezayir yerlisi Arap mı, Kabiliyeli mi, Kuloğlu Türklerinden mi yoksa Osmanlı İmparatorluğu'nun başka yerlerinden gelen Türk kökenli biri mi olduğu bilinmemektedir. 1828'den kendisi Cezayir Beylerbeyliği'nde general rütbesinin karşılığı olan Ağa rütbesine terfi ettirildi.[6]
Sidi Fredj
1830 yılında Fransa üç yıl süren bir deniz ablukası sonrasında Cezayir'i işgal etti. Hüseyin, İbrahim'i Konstantin, Titteri ve Oran Beyliklerinden ve Dar el-Sultan Yeniçeri milislerinden oluşan kuvvetlerinin başkomutanı olarak atadı.[7] Hüseyin'e Fransızların Cezayir'e inmesine izin vermesini, böylece "hiçbirinin anavatanlarına dönmeyeceğinden" emin olmasını tavsiye etti. Fransız donanmasının Sidi Fredj yakınlarında görüldüğünü duyunca orduyu organize etti ve kasabayı savunmaya girişti. Dayı ordusunu daha iyi hale getirmek için herhangi bir çaba sarf etmediğinden, ordunun kendisi berbat bir şekilde hazırlanmıştı. Savaş 14 Haziran'da başladı ve Cezayirliler Fransızlara 32 kayıp verdirdikten sonra geri çekildiler. Cezayirliler neredeyse hiç kayıp vermediler ancak 16 top ve iki havan parçası kaybettiler.
Satvali Muharebesi
Ertesi gün 15 haziranda geri çekilirken İbrahim en güzel kıyafetlerini giymişti. Çadırı görkemli bir şekilde dekore edilmişti ve saldırıya hazırdı. O sırada Fransızlar, eski teçhizatlarının büyük bir kısmı bir fırtınada ve Sidi Ferruç savaşında yok olduğu için ek teçhizatın gelmesini bekliyorlardı.[8] Konstantin beyliği beyi Ahmed Bey bin Muhammed Şerif'in aksi bir strateji sunmasına karşın tarafını tutan kayınpederine kesin bir zafer vadeden İbrahim bey, kamplarına hızlı bir baskın düzenleyerek düşmanı şaşırtmak istiyordu. İbrahim'in kendisi de savaşın önemini biliyordu ama yine de sayılarını, teknolojilerini ve güçlerini hafife aldığı için yaklaşık 40.000 askerinden sadece 10.000'ini Fransız ordusuna saldırmak için kullandı. Ancak 18 Haziran'a gelindiğinde Fransızlar, Sefer Ordusu'nu oluşturan üç tümenden ikisini zaten karaya çıkarmıştı.[9] Kısacası 10.000 kişiye karşı savunma yapacak kuvvetleri vardı. Cezayir saldırısı, karşı saldırıya geçen ve Cezayir toplarını, kamplarını ve Satvali kasabasını ele geçiren Fransız ordusu tarafından geri püskürtüldü. Süngülerle takip edilen Cezayirliler, büyük grupların ortaya çıktığı her yerde olağanüstü bir ustalıkla fırlatılan ve aralarında dehşet yaratan top mermileriyle bozguna uğratıldı. Cezayir bataryalarının isabetsiz atışları ise hiçbir etki yaratmadı; daha da usta topçular tarafından yönetilen bu bataryaların ateşi Fransız birliklerini sarsmadı. O andan itibaren Cezayirliler zayıflıklarının eski kötü silahlardan ve malzemelerden kaynaklandığını anlamışlardı. Ayrıca milis ve düzensiz birlik süvarilerden oluşan bir ordu karşısında deneyimli hat piyadelerinin olduğu birliklerle doğrudan meydan muharebesine tutuşmaları da bir başka sorundu. Kendilerini tehdit eden şoku beklemediler ve bunun yerine savunmayı bile düşünmeden geçtikleri kamplarına doğru aceleyle kaçtılar.[10]
Hüseyin Dayı'nın Tepkisi
Bu korkunç yenilginin ilk haberi Cezayir şehri'nde duyulduğunda, öfkeli halk Cezayir Kasbahı'nın kapılarını kuşatarak dayının görevden alınmasını, öldürülmesini, işkence edilmesini ve İbrahim'in idam edilmesini talep etti. Aynı anda, Kazbahı çevreleyen küçük sokaklardan Fransız askerlerinin kelleleri, silahları ve üniformalarıyla yüklü çok sayıda yeniçeri, makhzen aşireti mensubu ve amazigh piyadesi, ganimetlerinin bedelini istemeye geldi. İbrahim Cezayir'e döndüğünde Dayı'nın sarayına götürüldü ve burada aralarında şu konuşma geçti:
"İyi mi?!- diye bağırdı Hüseyin, damadını gördüğü kadar uzaktan, öfkeden titreyen bir sesle- 'yenilmez' ağamız ne haber getirdi? Bize defalarca söz verdiği gibi onları denize dökmediyse, Fransızlar şüphesiz gemilerine geri dönmüşlerdir. Kasbah onların cesetlerini, hapishaneler de bütün mahkûmları içine alacak kadar geniş olacak mı?"'
Bu kanlı ironi karşısında dehşete düşen İbrahim sustu.
"Konuş! Konuş!"- dedi Hüseyin ona- Kutsal milislerimizin Generalissimosu olan damadımın bu kâfirler ordusundan utanç içinde kaçtığı doğru mu?""
"Ne yapmamı istiyordun?"- İbrahim sonunda bir gayretle cevap verdi- Üç kez bu lanetli Hıristiyanlara karşı öfkeyle koştum ve her zaman sadık kaldılar. Allah'a yemin olsun ki! Ya güçlü bir cin tarafından korunmalılar ya da birbirlerine bağlanmalılar."
Bu bahaneyle yatışmak şöyle dursun, deyin o zamana kadar yoğunlaşmış olan öfkesi korkunç hakaretlerle patlak verdi.
"Köpek, köle, korkak!- diye öfkeyle bağırdı, İbrahim'e doğru koştu ve yüzüne tükürdü- git, sarayımdan defol sefil! Eğer kızımın kocası olmasaydın, seni hemen ayağa kaldırırdım." Dehşete kapılan İbrahim saygıyla eğildi ve utancını gizlemek için Mağribi villasının dibine gitti; orada, dayının ruhu üzerinde her şeye gücü yeten karısının şefaatiyle elde ettiği lütfun farkına varmakta gecikmedi.[11]
Sidi-Khalef
Hem onurunu hem de Cezayir'i kurtarmak için Sidi-Khalef'te son bir umutsuz savaş başlattı, ancak yenilgisinin ardından Hüseyin tarafından görevden alındı. Fakat Cezayir Beylerbeyliğini kurtarmak için artık çok geç kalınmıştı.
Kaynakça
- ^ Andrew Hussey (22 Nisan 2014). The French Intifada: The Long War Between France and Its Arabs. Farrar, Straus and Giroux. ss. 78-. ISBN 978-0-374-71166-5.
- ^ J. F. Ade Ajayi (1 Ocak 1989). Africa in the Nineteenth Century Until the 1880s. UNESCO. ss. 500-. ISBN 978-92-3-101712-4.
- ^ "Ottoman Uniforms - OTTOMAN ALGERIA ARMY AND NAVY". www.ottoman-uniforms.com (İngilizce). 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020.
- ^ Sir Grenville Temple (1835). Excursions in the Mediterranean: Algiers and Tunis. Saunders and Otley, Conduit Street. ss. 33-.
- ^ Temple, Sir Grenville (1835). Excursions in the Mediterranean: Algiers and Tunis (İngilizce). Saunders and Otley, Conduit Street. 6 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2024.
- ^ Boyer, P. (1 Kasım 1985). "Agha". Encyclopédie berbère (Fransızca), 2. ss. 254-258. doi:10.4000/encyclopedieberbere.915. ISSN 1015-7344. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2024.
- ^ Berthezène, Pierre (1775-1847) Auteur du texte (1855). Souvenirs militaires de la République et de l'Empire. Tome 1 / par le Bon Berthezène,... ; publiés par son fils et dédiés à S. M. l'empereur Napoléon III (İngilizce). 31 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2024.
- ^ Quérard, Joseph-Marie; Bourquelot, Félix; Louandre, Charles; Maury, Alfred (1842). La littérature française contemporaine (Fransızca). Daguin.
- ^ Rousset, Camille (1879). La conquête d'Alger. Paris: Plon-Nourrit. s. 138. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2024.
- ^ Galibert, Léon (1843). Histoire de l'Algérie ancienne et moderne: depuis les premiers établissements des carthaginois (Fransızca). Furne.
- ^ "La bataille de Staouéli". www.algerie-ancienne.com. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020.
