Çocuk evliliği, 18 yaş altı bir birey veya çiftin evliliğidir.[1][2] Küçük yaşta evlendirilme erkek çocuklar için de geçerlidir fakat bu durum kız çocuklarında daha çok görülür.[not 1] Çocuk evliliğinde, özellikle yaş, statü farkı ve zorlama faktörü birlikte ele alındığında çocuğun cinsel istismarı göz ardı edilemez. Bununla beraber fiziksel ve zihinsel istismar da çocuk evliliklerinde görülen en temel sorunlardandır.[4] Çocukların evlendirilmesi insan hakları ihlali olarak değerlendirilmektedir.[4]
Bazı durumlarda partnerlerden birisi (çoğunlukla kız) çocuktur. Bu durum aile veya toplumun bekarete verdiği önemle ilişkilidir. Çocuk evliliğinin diğer sebepleri arasında fakirlik, başlık parası, çocuk evliliğine izin veren yasalar, dini ve sosyal baskılar, bölgesel alışkanlıklar, kadınların para kazanma ve çalışma hayatına katılmada yaşadığı güçlükler gösterilebilir.[not 2][5]
Çocuk evliliği, yetişkinlerin çocuklara yönelen, yetişkinlerden cinsel haz almayan bir psikoseksüel bozukluğu olan pedofiliden ayrı bir normdur.
Dinsel altyapı yaygınlık
Yahudi cemaatlerinde
Orta Çağ'da Aşkenaz Yahudi cemaatlerinde kızlar genç yaşta evlendirilirdi.[6] Talmud'daki bazı hahamlar bir oğlanın ergenlik çağına girmesinin ardından hemen evlendirilmesine sıcak bakmaktaydı. Yirmi yaşını geçmiş fakat hala evlenmemiş kişilere Tanrı tarafından lanetlenmiş gözüyle bakılmaktaydı.[7] Evliliği ertelemenin tek geçerli yolu Tevrat çalışmaktı fakat ne pahasına olursa olsun ömür boyu romantik ilişkiden uzak kalmak teşvik edilmemekteydi.[8] Kişilerin genç yaşta evlenmelerinde sorun görülmezken yüksek yaş farkına karşı çıkılmaktaydı.[9][10] Modern zamanda Yahudi cemaatlerinde küçük yaşta evlilik çok ender görülen bir hadise olup çoğu ülke tarafından yasaklanmıştır.
İslam toplumlarında
Şeriat kurallarınca İslam'da 18 yaş altında evlilik yasak değildir. Osmanlılar, 1917’de çıkardıkları Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nde erkeklerin 12, kızların da 9 yaşını bitirmiş olmaları şartını getirmişlerdir.[11]
Fakat bazı İslam toplumlarında sivil yasaya göre çocuk evlilikleri yasaktır. 2011'den itibaren Orta Doğu'da çocuk yaşta evlilik yaygınlaşmıştır. Mısır'da 6 evlilikten 1'i, Yemen'de 3 evlilikten 1'i çocuk yaşta evliliktir. Tecavüz ise suç olarak değerlendirilir ve zina üzerinden cezalandırılabilir. Bazı durumlarda tecavüz suçlusu kurbanla evlendirilerek ceza düşürülür.[12][13][14]
İslam fıkhında bir kız buluğa erince kendisiyle evlilik yapılması caizdir.[15]
Şiilerde
İran İslam Devrimi'nin dini-siyasi lideri Humeyni nin Tahrir-el Vesile isimli kitabında yazılanlar Şii toplumunda konuya bakış açısını vermesi bakımından dikkat çekicidir;
"Daimi veya gayri-daimi nikâh ile 9 yaşından önce eş ile cima (cinsel ilişkide bulunmak) caiz değildir. Lakin diğer faydalanmalar şehvetle el atmak, sarılmak veya tefhiz etmenin sakıncası yoktur. Hatta emzikteki olsa bile."[16]
Edip Yüksel, İmam Humeyni'nin Tahrir-el Vesile isimli kitabında yer alan bu ifadelerin aslında çok daha ağır ifadeler içerdiğini, bu ifadelerin sonraki basımlarda yukarıda verilen ifadelerle değiştirildiği notunu düşer.
Günümüzde çocuk yaşta evlilik
Bugün en fazla Afrika, Asya, Okyanusya ve Güney Amerika gibi bölgelerde yaygındır. Bugün için en yaygın olduğu ülkeler Çad, Nijer, Gine, Mali ve Bangladeş'tir.[kaynak belirtilmeli]
Sıralama ICRW verilerine göre
Ülke
Evlenen kız çocuklarının %'si 18'den önce (ICRW verileri)[17]
Evlenen kız çocuklarının %'si 18'den önce (BM verileri)[18]
^"Child marriage also affects boys, but to a lesser degree than girls. In the Central African Republic, the country where boys are most likely to be married in childhood, the levels of child marriage among girls are still more than twice those seen among boys."[3]
^"...the key drivers are gender inequality, and poverty... Deep-rooted patriarchal beliefs, the low value placed on girls, and the desire to control women, especially girls’ sexuality, underlie child marriage."[3]
^Karakaya, Nilayda; Er, Mücahit. "Beni Sen Büyüt Anne: Çocuk Gelinler". www.academia.edu/. Sosyal Politikalar ve Aile Bakanlığı. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
^ab"Child marriage". ActionAid UK (İngilizce). 28 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
^ab"Q & A: Child Marriage and Violations of Girls' Rights". Child marriages violate many human rights; including to education, freedom from violence, reproductive rights, access to reproductive and sexual health care, employment, freedom of movement, and the right to consensual marriage. The testimonies of the children and women Human Rights Watch has interviewed illustrate the profoundly detrimental impact on their physical and mental well-being, and their ability to live free of violence. (İngilizce). Human Rights Watch. 14 Haziran 2013. 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2020.
^Aktepe, Evrim; İnci Meltem Atay (31 Aralık 2017). "Çocuk Evlilikleri ve Psikososyal Sonuçları". Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 4 (9). ss. 410-420. 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
