Toropets-Holm Taarruzu, II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu'nun, 9 Ocak - 6 Şubat 1942 tarihleri arasında İlmen Gölü güneyinde yürüttüğü askeri bir harekâttır. Harekât, Holm Cebi'nin oluşmasında, Alman 2. Ordu'sunun Demyansk Cebi'nde kuşatılmasında ve Alman 189. Piyade Tugayı'nın Andreapol yakınlarında imha edilmesinde etkili olmuştur.
Harekât öncesi
Moskova önlerinde 1941 yılı Aralık ayındaki başarılı karşı taarruzların ardından Kızıl Ordu Yüksek Komutanlığı (Stavka) Sovyet topraklarındaki Wehrmacht kuvvetlerini imha etmek amaçlı geniş cepheli bir taarruz yapmaya karar vermiştir. Alman Yüksek Komutanlığı, Kızıl Ordu'nun böyle geniş çaplı bir taarruza kalkışacak gücü kalmadığı görüşündeydi ve İlmen Gölü güneyi gibi hareketsiz kalması beklenen bir bölgeden gelen saldırıyla gafil avlandı.
Operatif hedefler
Sovyet Kuzeybatı Cephesi Komutanı General Pavel Kuroçkin'e, Limen Gölü güneyindeki mevzilerden yapılacak iki görev verildi. Görevlerden biri Staraya Russa üzerinden batı yönünde bir saldırıyla Alman 16. Ordu'su ve 18. Ordu'su arasına girmek, Volhov Cephesi ve Leningrad Cephesi kuvvetlerinin Leningrad Kuşatması'nı yarmalarına destek olmaktı. İkinci görev ise güneybatı yönünde Vitebsk istikametinde bir taarruzdur. Bu taarruz 3. Vurucu Ordu, 4. Vurucu Ordu ve 33. Ordu tarafından yapılacaktır. Taarruzun nihai amacı Merkez Ordular Grubu'nu derin bir kuşatmanın kuzey kıskacını oluşturmaktır.
Harekât yapılacak bölgenin ormanlık ve sulak olmasının yarattığı güçlükler bir yana, bu çapta bir operasyon için gereken ikmal malzemesinin bölgeye yığılması da ayrı bir sorun yaratmaktadır. Çünkü, bu iş için kullanılabilecek tek demiryolu bağlantısı Moskova - Bologoe - Ostaşkov hattıdır ve bu ölçüde ikmal malzemesini taşımak için yeterli değildir. Bu yüzden Moskova kesiminden aktarılan dört piyade tümeninin karayoluyla sevk edilmesi gerekmiştir. Sert kış şartlarında bu asker sevkiyatı, özellikle araçların ve kayak takımının nakli yüzünden çok ağır ilerlemiştir.[1]
Alman savaş durumu haritalarında 4. Vurucu Ordu, taarruz başladıktan sekiz gün sonra, yani 16 Ocak 1942 tarihinde gerçek durumuyla işaretlenebildi. Oysa 27. Ordu'dan 4. Vurucu Ordu'ya dönüştürülmesi 1941 yılı Aralık ayındaydı. Alman istihbaratı, 16 Ocak 1942 tarihinde bile bağlı birlikleri tam olarak saptayamamıştı.[2]
Muharebe
Taarruzun başlarında General Maksim Purkayev komutasındaki 3. Vurucu Ordu'nun ve 4. Vurucu Ordu'nun sağladığı girme son derece başarılıydı ve ağır kayıplara uğrayan Alman mevzilerine girilmişti. Saldırının Alman Komutanlığı açısından sürpriz olması ve ihtiyatların sınırlılığıyla birleşince, Sovyet Cephe Komutanlığı'na harekât yapabileceği bir açık alan sağlandı. Bu açık alan da, Alman geri hatlarına derinlemesine ilerlemek ve bu sayede başarıyı sonuna kadar geliştirme olanağı yaratmıştır.
Stavka'nın, 3. Vurucu Ordu'nun başarılı taarruzu üzerine harekâttan beklentisi genişledi. Stalin, 19 Ocak'ta 3. Vurucu Ordu'ya ek operatif hedefler vermiştir. Verilen emir, Ordu'nun Velikiye Luki üzerinden Vitebsk ve Smolensk yönünde taarruzunu sürdürmesi yönündedir. İki gün sonra 3. Vurucu Ordu Kuzeybatı Cephesi emrinden alınarak Kalinin Cephesi emrine verildi. 22 Ocak 1942 günü Toropets - Holm ulaşım hattı kesilerek Holm kuşatıldı.
Taarruzun başlangıcında Kızıl Ordu birliklerinin ikmal malzemeleri sınırlıydı ama, Toropets'deki Alman ikmal depolarında önemli miktarda ikmal malzemesi ele geçirdiler.
Kızıl Ordu birliklerindeki zırhlı araç sayısı, böylesi bir operasyon için oldukça yetersizdir. Öte yandan daha sonraki muharebelerde görülen zırhlı desteği ve özellikle de derin harekât doktrini göz önüne alındığında bu durum daha belirgin olarak ortaya çıkar. General Andrey Yeryomenko'nun 4. Vurucu Ordusu'nda sadece iki tank taburu bulunmaktadır. Bu taburlardan 117. Tank Taburu'nda 12 Matilda II (tank), 9 Valentin tank ve 10 T-60 tank, 141. Tank Taburu'nda ise 4 KV-1, 6 T-34 ve 20 T-60 tankı faal durumdaydı.[3]
Sovyet kuvvetlerinin ilerlemesi öylesine güçlüydü ki, 30 km'lik bir cephe hattını tutmakta olan Alman 123. Piyade Tümeni'nin ileri iki alayının mevzilerine girildi. Tümene bağlı alaylar mukavemet noktalarında oldukça ince bir yayılma halindeydiler, bu yüzden birbirlerini örtemediler. Bu durumda Sovyet hücum kıta'ları alayların arasından adeta yürüyüp geçtiler. Mukavemet noktaları daha sonra ağır kayıplara uğratılarak ele geçirildi. Bir Alman ihtiyat birliği olan 81. Piyade Tümeni Aralık ayının son günlerinde demiryolu üzerinden bölgeye gönderilmiştir. Tümenin, bir piyade alayından, bir topçu taburunda, bir istihkam bölüğünden oluşan öncü müfrezesi Asnreapol ve Toropets'de trenden indirildi. Okhvat'a ilerleyen müfreze burada kuşatıldı ve 14 Ocak'ta tümüyle imha edildi. Okhvat yakınlarındaki bir ormanda daha sonra aralarında müfrezeye komuta eden albayın da bulunduğu 1.100 ceset bulunmuştur. Albay, ölümünden sonra generalliğe terfi ettirildi. Topçu taburundan 40 kişilik bir grup Alman hatlarına çekilmeyi başarabilmiştir. Muharebeye giriş ve dağılma öylesine hızlı oldu ki durum, Alman haritalarında bile işaretlenemedi.
Ancak 3. Vurucu Ordu emrindeki mevcut kuvvetler, Stalin'in verdiği çapta operatif hedefler için tehlikeli biçimde yetersiz kalmaya başladı. Öte yandan sertleşen Alman direnci yanında ikmal malzemeleri de yetersizdi. Sonuçta 3. Vurucu Ordu Velikiye Luki'ye ulaşamadı. Bu kent, 17 Ocak 1943'te Kalinin Cephesi tarafından geri alındı.
Kayıplar
Sovyet kayıpları toplamda 29.200'dür. Alman kayıpları ise 189. Piyade Alayı tümüyle imha olmuş, 416. Piyade Alayı ile 418. Piyade Alayı, mevcutlarının yarısını kaybetmiştir.
Sonuçları
Alman Merkez Ordular Grubu'nu kuşatmak şeklinde belirlenmiş olan Stavka operatif hedefine ulaşılamadı. Bununla birlikte iki vurucu ordunun bu taarruzu Alman hatlarında derin bir girinti oluşturdu. Bu girinti, Alman Merkez Ordular Grubu Karargahında 1942 yılı boyunca bir endişe kaynağı olmuştur. Bu endişe, 1943 yılı Mart ayında girintinin kuzey sınırını oluşturan Rijev çıkıntısı ortadan kalkana kadar sürdü.
Kızıl Ordu taarruzu ayrıca Holm Kuşatması'nı ve Demyansk Kuşatması'nın güney hattını oluşturmuştur.
Alman 16. Ordu Komutanı General Ernst Busch, Staraya Russa - Ostaşkov hattındaki başarılı savunmasıyla daha sonra Mareşal rütbesine terfi etti.
Kaynakça
Kaynakça
