Toplu zekâ (TZ), birçok bireyin işbirliği, toplu çabası ve rekabetinden ortaya çıkan ve fikir birliğine varılan karar alma sürecinde beliren paylaşılan zekâsı veya grup zekâsıdır (GZ). Bu terim sosyobiyolojide, siyaset biliminde ve akran denetimi ve kitle kaynak uygulamaları bağlamında kullanılır. Bu, uzlaşma, sosyal sermaye ve seçim sistemleri, sosyal medya ve kitlesel etkinliklerini ölçmeye yarayan diğer araçlar gibi biçimsellikleri içerebilir.[1] Toplu IQtoplu zekânın ölçümü olmasına rağmen, çoğu zaman toplu zekâ kavramıyla aynı mânâda kullanılır.
Toplu zekâ bakterilere[2] ve hayvanlara[3] da isnat edilir.
Aşağıdakilerin arasındaki sinerjilerden beliren özellik olarak anlaşılabilir:
geri bildirimlerden sürekli öğrenerek bu üç unsurun tek başına hareketiyle daha iyi kararlar için tam zamanında bilgi üreten bireyler (yeni içgörüleri olan tanınmış otoriteler)[1][4] Ya da daha dar şekilde, insanlar ve bilgi değerlendirme yolları arasında beliren özellik olarak anlaşılabilir[5]
Toplu zekâ anlayışı Norman Lee Johnson tarafından "simbiyotik zekâ" olarak adlandırılır.[6] Bu kavram sosyoloji, işletme yönetimi, bilgisayar bilimi ve kitle iletişiminde kullanılır. Ayrıca bilimkurguda da görülür. Pierre Lévy toplu zekayı şöyle tanımlar: "Evrensel olarak dağıtılmış, sürekli geliştirilmiş, gerçek zamanlı koordine edilmiş ve becerilerin etkili şekilde harekete geçirilmesiyle sonuçlanan bir zeka biçimidir. Bu tanıma şu vazgeçilmez özelliği ekleyeceğim: Toplu zekanın temeli ve hedefi, fetişleştirilmiş veya hipostatize edilmiş toplulukların kültü yerine bireylerin karşılıklı tanınması ve zenginleştirilmesidir."[7] Araştırmacılar Pierre Lévy ve Derrick de Kerckhove'a göre bu, ağ bağlantılı BT'lerin (Bilgi iletişim teknolojileri) insan etkileşimlerinin kapsamını aynı anda genişleterek toplumsal bilgi havuzunu geliştirme kapasitesini ifade eder.[8][9]
