Bu maddede sadece veya ağırlıklı olarak Türkiye ile ilgili bilgi verildiği düşünülmektedir. Maddeyi geliştirerek ve sorunu tartışma sayfasında tartışarak maddenin evrenselleşmesini sağlayabilirsiniz.(Nisan 2023)
Stolberg ve Vestfalya'daki madencilik şirketinin tüzüğü (1854)
Tüzük (Nizamname), yasalarca belirlenen işlerin nasıl yapılacağını gösteren, bakanlar kurulunca çıkarılan ve tıpkı kanunlar gibi cumhurbaşkanının imzasından sonra aksine bir hüküm yoksa Resmi Gazetede yayınlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe giren bir düzenleyici işlemdir. Ancak kanundan farklı olarak Danıştayın denetiminden geçmek zorundaydı, aksi takdirde yok hükmündeydi. Ayrıca bir kurum ya da kuruluşun amaçlarını, görevlerini ve izleyeceği yol ve yöntemleri belirttikleri maddeler bütünüdür. Kanunların uygulanmasına ilişkin esasları gösterirdi. 2017 yılında gerçekleşen Anayasa değişikliği ile tüzük çıkarılması kaldırıldı. Ancak bu tarihten önce yayımlanarak yürürlüğe giren tüzükler, mülga edilecekleri zamana kadar yürürlükte kalacaktır.
Mevzuat Bilgi Sistemi'nde yürürlükte olan 119 tüzük bulunmaktadır.[1]
Her derneğin bir tüzüğünün olması gerek şarttı ve dernek tüzükleri aşağıdaki maddeleri içermek zorundaydı:
(Önemli Not: Aşağıdaki madde listesi örnek olması amacıyla verilmiştir ve bir tüzüğün genel biçimini vermektedir, ancak her tüzük böyle olmak durumunda değildir ve değişiklik gösterebilir. Bir dernek tüzüğün nasıl olması gerektiğini ve hangi bilgileri minimum içermesi gerektiğini Dernekler Kanunundan öğrenebilirsiniz.)
Örnek bir tüzük
Madde 1
Kuruluş
Burada derneğin adı ve genel merkezinin adresi açık olarak ifade edilir.
Madde 2
Amaç ve Görevler
Amaçlar
Burada derneğin kuruluş amacı listelenir. Dernek faaliyetlerini yaparken hangi amaca hizmet etmek istiyor ise tüm amaçlar açıkça listelenir.
Görevler
Amaçları maddesinde bahsedilen, sıralanan amaçlarının gerçekleştirmek için yapacağı faaliyetler listelenir. Diğer bir deyişle derneğin yapmayı düşündüğü etkinlikler listelenir.
Madde 3
Kurucular
Burada derneğin kurucularının listesi verilir.
Madde 4
Üyelik
Burada derneğe üye olmak ve üyelikten ayrılmak için gerekli olan kriterler yazılır.
Burada derneğin organlarından biri olan genel kurulun görev ve yetkileri ile ne sıklıkta hangi şartlarda toplanacağı yazılır.
Madde 7
Yönetim Kurulu
Burada derneğin organlarından biri olan yönetim kurulunun nasıl oluşturulacağı kaç kişiden oluşacağı görev ve yetkileri ile ne kadar bir süre için seçildiği bilgisi yer alır.
Madde 8
Başkan ve Genel Sekreter
Burada derneğin organlarından biri olan başkanın ve/veya genel sekreterin nasıl seçileceği görev ve yetkileri bulunur.
Madde 9
Disiplin Kurulu
Burada derneğin organlarından biri olan disiplin kurulunun nasıl oluşturulacağı ve ne gibi yetkileri olduğu yazılır.
Madde 10
Denetleme Kurulu
Burada derneğin organlarından biri olan denetleme kurulunun nasıl oluşturulacağı ve ne gibi yetkileri olduğu yazılır.
Madde 11
Derneğin Gelirleri
Burada derneğin gelir kaynakları ve onların nasıl idare edileceği ile ilgili açıklamalar bulunur.
Madde 12
Defter ve Kayıtlar
Burada derneğin işleyişi ile ilgili mali ve diğer defter ve kayıtların nasıl ve hangi yöntemle tutulacağının bilgileri yer alır.
