Türkiye Vagon Sanayisi A.Ş. ya da kısaltmasıyla TÜVASAŞ, Adapazarı merkezli, TCDD'nin bağlı ortaklığında KİTvagon üreticisi eski anonim şirket. TCDD'nin raylı araçların ve parçalarının imalâtı, onarımı ve bakımından sorumluydu.[3]
Tarihçe
Osmanlı İmparatorluğu'nda 19. Yüzyılda başlayan demiryolu taşımacılığı faaliyetleri Cumhuriyet'in kurulmasından sonra da uzun yıllar dışa bağımlı bir şekilde sürdürüldü. Mâliyetlerin artmasından dolayı 25 Ekim 1951'de “Vagon Tamir Atölyesi” adıyla TÜVASAŞ'ın ilk temeli atıldı. 1962 yılında Adapazarı Demiryolu Fabrikası adını aldı ve ertesi yıl ilk vagon üretildi. 1971'de ise ilk defa yurt dışına vagon ihracatı başladı. 1975 yılında ise “Adapazarı Vagon Sanayi Müessesesi” adını almış ve uluslararası standartlarda RIC tipi yolcu vagonlarının üretimine geçilmiştir.
TÜVASAŞ 1986 yılında TCDD'ye ‘bağlı ortaklık’ yapısı ile bağlanmış ve yarı-özel bir anonim şirket statüsüne kavuşturmuştur.[4]
TÜVASAŞ'ın tesisleri 1999 Gölcük depremi'nde çok büyük hasara uğramıştır. Kuruluşun atölyeleri, altyapısı ve tesiste bulunan tren ve vagonlar kullanılamaz hâle gelmiş, onarım ve üretim tamamen durmuştur. 2000 yılı Nisan ayından itibaren enkazlar kaldırılmış ve yeniden imalât ile onarım faaliyetlerine başlanmıştır.[5]
4 Mart 2020'den itibaren TÜLOMSAŞ ve TÜDEMSAŞ'la birlikte TÜRASAŞ çatısı altında birleşip faaliyetlerine bu şirketin bünyesinde bir süre devam etmiştir.[6]
TÜRASAŞ'ın ana statüsü 3/6/2020 tarihli resmi gazetede 2603 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulmuş ve Ticaret siciline kaydı tamamlanarak 30/07/2020 tarihi itibarıyla tescil edildiği 5/8/2020 tarihli ve 10131 sayılı Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanmıştır. 30/07/2020 tarihi itibarıyla TÜLOMSAŞ, TÜVASAŞ ve TÜDEMSAŞ'ın varlığı sona ermiş olup söz konusu tarih itibarıyla TÜRASAŞ olarak tescillenmiştir.[6]
Ürünler ve Hizmetler
TÜVASAŞ logolu bir tren
TÜVASAŞ'ın mevcutta 5 fabrikası bulunmaktadır.
İmâlat Fabrikası
İmâlat Fabrikası çeşitli tip yolcu vagonlarının yanında, ray otobüsleri, elektrikli diziler, hafif raylı taşıtlar ve dizel tren setlerinin imalatının yapıldığı ana üretim birimidir. Yıllık 65 vagon üretim kapasitesine sahiptir.
Onarım Fabrikası
Onarım Fabrikası raylı taşıtların onarımı ve modernizasyonunun gerçekleştirildiği birimidir. Yıllık 500 vagon ve yolcu aracı onarım kapasitesine sahiptir. Araçların motor, fren, klima tamirleri, ahşap döşeme, su-sofaj işlemleri yapılmaktadır.
Kimyasal İşler Fabrikası
İmâlatı ve onarımı yapılan raylı taşıtların boyandığı, astarlandığı, kumlama ve yüzey temizliklerinin yapıldığı ve ses izolasyonu döşemelerinin yapıldığı üretim birimidir.
Elektrik-Elektronik Fabrikası
Diğer süreçlerden geçen raylı taşıtların, elektrik ve elektronik sistemlerinin montaj, kablolama ve bakım işlemleri ile testleri, bu fabrikada yapılmaktadır.
Boji Fabrikası
Bu fabrika raylı yolcu taşımacılığında kullanılan araçların boji, aks ve hidrodinamik şanzıman ve dişli kutuların imalat ve onarım işlerini gerçekleştiren üretim birimidir.
Vagonlar
MT5600 Serisi: 1990 yılında üretilen dizel vagonlardır.
TVS2000 Serisi: 1992 yılında çoklu seri üretimine geçilen bu yolcu vagonunun kompartımanlı, kuşetli, yataklı, yemekli, pulman, lüks pulman, konferans tipi ve salon tipi olmak üzere 8 farklı versiyonu bulunmaktadır. Ayrıca bedensel engelli bireylere yönelik modernize edilmiş pulman vagonlar da vardır.[7]
Lokomotifler
DH3600 Serisi: 1968 yılında Maschinenbau Kiel lisansı altında üretimine başlanan bir lokomotif serisidir.
