Söz yazarı veya güftekâr, kendi veya başkasının söyleyeceği şarkıların sözlerini yazan kişi.
Tarihçe
Şarkıcı-söz yazarı kültürü eski bardik kültürünün küllerinden doğmuştur, dünya çapında baştan başa çeşitli varyasyonları oluşmuştur. Şiirler genellikle ilahi ve şarkı temelli bir dönüşüme uğramış bazen de arp vb. enstrümanlarla zenginleştirilmiştir. Matbaa'nın bulunmasından sonra balladçılar tarafından yazılıp söylenmeye başlanacaktır. Bu tını ve sözler var olan tını ve seslerin sürekli gelişmesiyle yeni hallerine kavuşmuştur. Bu gelişmeler folk kültürünün şarkı-söz yazımı geleneği içinde gelişmiştir. Gezici şarkıcılar Avrupa'nın her yerine yayılmış durumdaydılar. Bunu takiben folklorist Anatole Le Braz bir ballad şarkıcı olan Yann Ar Minouz'a folklorizm ögelerini ayrıntılarıyla anlatmıştır.[1] Büyük şehirlerde canlı performans gösterisi mümkündü, fonografik kaydın icat edilmesiyle, Théodore Botrel ve George M. Cohan ünlendiler. Radyo yayınları ise halkça tanınmalarını ve daha da ünlenmelerini beraberinde getirdi.
Kuzey Amerika ve İngiltere
Şarkı sözü yazarlarının Kuzey Amerika'daki kökeni folk şarkıcılarına dayanmaktadır. Bu şarkıcılar folk müzik dalında özgün çalışmalar yapmıştır. Eski şarkıcılardan en iyi bilinenleri Woody Guthrie, Leadbelly ve Pete Seeger'dı. Bu şarkıcılar The Weavers grubunun üyeleriydiler (Seeger performanslı sololar Weavers'ın önemli bir parçasıydı). Bu başlangıç aşamalarındaki şarkıcılar bugünün şarkıcılarına göre müzikleriyle daha az ilgiliydiler ve şarkılarının tonları çocuksuydu ayrıca başka şarkıları coverlıyorlardı ama cover yaparken büyük bir kararsızlık içerisindeydiler. Yerel şarkı yazmanın geleneği (şarkılar genellikle zamanın spesifik konularındaydı LeadBelly'nin "Jim Crow Blues" ya da Guthrie'nin "Deportees"'i gibi) bu şarkıcı-söz yazarı grubuyla tanıtılmıştır. Bu şarkıcılar ayrıca işçi birlikleriyle toplantılarda başı çekiyor ve çalışan sınıfın hayatı hakkında söz yazıyorlardı. Bu sosyal yaşamdaki sorunlara büyük bir içtenlikle eğilme durumu şarkıcı-söz yazarı camiasını derinden etkilemiştir.
Şarkı sözü yazarları ile ilk tanışma İngilizce konuşan Kuzey Amerikalı ve Büyük Britanyalı country ve folk tarzından etkilenmiş bu kesim 1960'ların sonu 1970'lerin başında popülerlik kazanıp şöhret oldular. Bunlara Johnny Cash, Kris Kristofferson, Mickey Newbury, Bob Dylan, Tom Waits, Phil Ochs, Steve Goodman, Arlo Guthrie, Paul Simon, Neil Young, John Denver, Jackson Browne, John Prine, Dave Mason, Jim Croce, Joni Mitchell, David Crosby, Leonard Cohen, Donovan, Randy Newman, Ian Tyson, Gordon Lightfoot, Sylvia Tyson, Nick Drake, Carly Simon, Cat Stevens, Bruce Cockburn, Harry Chapin, James Taylor, Jerry Jeff Walker, Dan Fogelberg ve Dolly Parton'u örnek olarak verebiliriz. Yazarlar, bilhassa Carole King ve Neil Diamond yorumcu olarak kariyerlerine başladılar. Buna karşılık country ve folk müzikte hikâye temelli şarkılar dönemi başlandı, bu sanatçılar genellikle şarkılarını kişisel yönleriyle (birinci kişiden) yazmaya başlamışlardır, içe dönüklüğün başladığı nokta burasıydı...Bu önceki döneme ait sanatçıları itirafçı ve duygusal bir yapıda bulabiliriz.
rock gruplarının çağında, birçok eski grup üyeleri (Paul McCartney, John Lennon, George Harrison, Peter Frampton ve sonraları Don Henley ve Glenn Frey) başarıyı sonraki şarkıcılık kariyerlerinde yakaladılar.
1970'lerin sonu 1980'lerin başında orijinal jenerasyon kendini pop ve soft rock müziğe adadı, fakat şarkıcı-söz yazarı geleneğini takip eden bazı yeni sanatçılar (Billy Joel, Madonna, Michael Jackson, Bruce Springsteen, Mark Heard, Lucinda Williams, Patti Smith, Kate Bush, Rickie Lee Jones, Stevie Nicks, Cheryl Wheeler ve Warren Zevon'un içinde bulunduğu sanatçılar) ortaya çıktı, diğer yandan rock ve punk rock sanatçıları Peter Case, Paul Collins, Paul Westerberg büyük bir geçiş yaşayarak kariyerlerine solo devam ettiler.
1980'lerin sonlarında, kadın sanatçıların dönemi başladı çoğunlukla kadınlardan oluşan bu dönemin ilk adımı Suzanne Vega'ydı ve beklenenden daha iyi bir çıkış yaptı, Tracy Chapman, Nanci Griffith, K.D. Lang ve Tori Amos'u da çıkış yapanlara ekleyebiliriz. Bu sanatçılar ilk önce Büyük Britanya'da sonra yerel pazarlarında başarıyı yakaladılar.
Kaynakça
- ^ Anatole Le Braz, "The Pardon of the Singers", The Land of Pardons, London, Methuen, 1926, pp. 45–104.
