İmha edilmeden Suriye'de ele geçirilen 127 torba Captagon, Mayıs 2018
Suriye'deki Captagon endüstrisi, Captagon uyarıcısının küresel üretiminin yaklaşık %80'ini üstlenmekteydi. Esad rejimi uyuşturucuyu Ürdün, Irak, Suudi Arabistan, Körfez ülkeleri ve Mısır dahil olmak üzere başta Orta Doğu bölgesi olmak üzere çeşitli ülkelere ihraç etmekteydi. Uyuşturucu ihracatı Beşşar Esad'ın rejiminin ana gelir kaynaklarından biriydi ve Suriye İç Savaşı sırasında rejimin finansal olarak ayakta kalmasına yardımcı oldu.[1][2][3]
2023 tahminlerine göre Captagon'un yaklaşık %80'i Suriye'de üretilmekte ve Mahir Esad komutasındaki Esad rejiminin yardımıyla Lazkiye limanlarından ihraç edilmektedir.[4] Tahminler Captagon ticaret pazarının 5,7 milyar dolar ile 57 milyar dolar arasında değiştiğini göstermektedir.[5][6] Yıllar boyunca yüz milyonlarca Captagon hapı Ürdün, Irak, Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerine sokulmuştur. Ana kaçakçılık rotalarından biri Suriye, Ürdün ve Suudi Arabistan'a sınırı olan Enbar vilayetinden geçmekteydi. 2021 yılında dünya genelinde 250 milyondan fazla Captagon hapı ele geçirilmiştir; bu rakam 2017 yılında ele geçirilen hap sayısından 18 kat daha fazladır.[7] Ayrıca Al Jazeera'ye göre 2022 yılında Ürdün, Suriye'de kendi topraklarına sokulmaya çalışılan 65 milyon Captagon hapı ele geçirmiştir. 2015 yılında Suudi Arabistan Ulusal Uyuşturucu Kontrol Komitesi Sekreteri, Captagon tüketicilerinin çoğunluğunun 12 ila 22 yaş arasında olduğunu bildirmiştir.[8]
Esad rejiminin devrilmesinden sonra kurulan Suriye Geçiş Hükûmeti uyuşturucu ticaretinin durdurulmasını emretmiştir; Esad'ın devrilmesinden kısa bir süre önce uyuşturucu trafiğinin en az %90 oranında azaldığı bildirilmiştir.[9]
Arka plan
Suriye İç Savaşı sırasında Esad rejimi, birliklerine dağıtan subaylar tarafından yaygın olarak “Kaptan Cesareti” olarak adlandırılan fenetilin de dahil olmak üzere Suriye'de toplu uyuşturucu üretimini artırdı.[10] En az 2006 yılından bu yana Baasçı Suriye önemli bir fenetilin üreticisiydi ve her biri milyonlarca hap ya da tonlarca amfetamin içeren çok sayıda sevkiyat çeşitli ülkelerde ele geçirildi.[11]
İhracat
En büyük uyuşturucu operasyonlarından biri Temmuz 2020'de Palermo limanında gerçekleşmiş, İtalyan polisi Suriye'nin Lazkiye limanından sevk edilen bir milyar dolar değerinde 84 milyondan fazla Captgon tableti ele geçirerek uluslararası infiale yol açmıştı. Olay, Napoli merkezli bir suç örgütü olan Camorra Mafyası ile ilişkilendirilmiştir.[12][13][14][15]
The New York Times Aralık 2021'de Mahir Esad'ın komuta ettiği 4. Zırhlı Tümen'in diğer uyuşturucuların yanı sıra Captagon'un üretim ve dağıtımının büyük bölümünü denetlediğini ve Suriye'nin Akdeniz'deki narko-devlet statüsünü pekiştirdiğini bildirdi. Birim, Suriye'nin dört bir yanındaki üretim tesislerini, paketleme tesislerini ve kaçakçılık ağlarını (metamfetamin de taşımaya başlamışlardır) kontrol ediyor. Tümenin Binbaşı General Gassan Bilal başkanlığındaki güvenlik bürosu fabrikalara ve liman kenti Lazkiye ile Ürdün ve Lübnan sınır kapılarına giden kaçakçılık yollarına koruma sağlamaktaydı.[16] Captagon endüstrisi İran destekli Şii köktendinci grup Hizbullah tarafından da desteklenmektedir.[17] 2021'de dünya genelinde Suriye'den ihraç edilen 5,7 milyar dolar değerinde Captagon ele geçirildi.[18][19]Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Türkiye ve Körfez ülkeleri Baasçı Suriye'nin uyuşturucu endüstrisinin başlıca hedefleriydi.[20] Polis memurları ve güvenlik uzmanları, ele geçirilen captagonun 2021 yılında Suriye'den yapılan toplam ihracatın sadece %5-10'unu oluşturduğunu hesaplarken, rejimin yıllık bütçesinden on kat daha fazla bir miktar olan en az 57 milyar dolar değerinde gelişen bir uyuşturucu endüstrisinin varlığına işaret ediyor.[21]
Ocak 2022'de Ürdün ordusu Suriye sınırından sızmaya çalışan 27 uyuşturucu kaçakçısını öldürmüştür. 2022'nin ilk çeyreğinde 17.000 paket esrar ve 17 milyon Captagon hapı ele geçirildi, bu rakam 2021'in tamamına kıyasla çok daha yüksekti. Ürdün ordusundan kaynaklar, uyuşturucu ticaretinin iyi finanse edilen bir silahlı milis ağı tarafından finanse edildiğini ortaya koydu. Mayıs 2022'de Ürdün hükûmeti İran'ı, Suriye'nin güney bölgelerinde bulunan Şii vekil milisleri aracılığıyla ülkeye karşı bir “uyuşturucu savaşı” başlatmakla suçladı. Ürdün ordusundaki yetkililer uyuşturucu kaçakçılığındaki artışı “aileleri, ahlakı ve değerleri” yıkmak için yürütülen “ilan edilmemiş bir savaşın” parçası olarak tanımladı.[22][23][24][25]
Mart 2022'de Camorra mafyasının lideri uluslararası uyuşturucu baronu Bruno Carbone, HTŞ'nin kurduğu Suriye Kurtuluş Hükûmeti tarafından yakalanmış ve Kasım ayında İtalya'ya iade edilmiştir.[26][27]
Mayıs 2023'te Ürdün Hava Kuvvetleri, Süveyda Valiliği'nin Şuayib köyündeki bir binayı hedef alan ilk hava saldırısını düzenledi ve Captagon kaçakçılık operasyonlarını koordine eden ülkenin en büyük uyuşturucu baronu Merai el-Ramada'yı öldürdü. Bir başka hava saldırısında da Dera vilayetindeki büyük bir uyuşturucu fabrikası vuruldu.[28][29] Haziran 2024'te Ürdün iki kaçakçılık girişimini engelleyerek 3,1 milyonu Suudi Arabistan'la olan El-Ömeri sınır kapısında olmak üzere toplam 9,5 milyon Captagon hapı ele geçirirken, Suriye sınırındaki kuzey şehri Er Remse'de de 1,5 milyon hap ve 143 kg esrar ele geçirildi.[30]
Mayıs 2023'te Cidde'de düzenlenen zirvede Arap Birliği ülkeleri, Suriye'deki iç savaşın ardından Suriye ile normalleşme ve ambargonun kaldırılması konusunda anlaşmaya varırken, bunun karşılığında Suriye'den bölgedeki diğer ülkelere yapılan ve gençler arasında uyuşturucu tüketiminin artmasına yol açarak ciddi zararlara neden olan Captagon kaçakçılığının engellenmesi kararlaştırıldı.[31]
Ocak 2024'te Esad rejimi, Ürdün'ün kendi topraklarında Ürdün'e uyuşturucu kaçıran kaçakçılara birkaç kez saldırmasına izin verdi. Saldırılar çoğunlukla Suriye'nin güneybatısındaki Süveyda Valiliği'ne odaklandı. Bazı durumlarda saldırılarda siviller ölmüş, bu da kaçakçılık olayını durdurmak için yeterince çaba sarf etmediği için rejime yönelik yerel eleştirileri artırmış ve Ürdün'ü burada askerî harekât yapmaya zorlamıştır.[32]
Esad rejiminin devrilmesi sonrası bulgular
2024 yılının Aralık ayında rejimin sona devrilmesinin ardından Captagon fabrikaları Suriye'nin çeşitli bölgelerinde, özellikle de Esad rejiminin kontrolündeki bölgelerde, Lübnan sınırındaki Dera, Duma, Ed-Dimas ve Yafur gibi yerlerde bulundu. Bu tesislerden bazılarının rejime bağlı milisler ve askerî birlikler tarafından işletildiği tespit edildi.[33][34] Esad rejimini deviren Suriye Geçiş Hükûmetine bağlı kuvvetler, başkentin Kafr Susa bölgesinde daha önce Esad güçleri tarafından kontrol edilen bir güvenlik yerleşkesinde bulunan 1 milyon Captagon hapını yaktı.[35]
^"World Drug Report 2009"(PDF). United Nations Office on Drugs and Crime. 2009. s. 127. 25 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2024.
