Sodyum bikromat

Sodyum bikromat
Sodyum bikromatın iskelet formülü
Sodyum bikromat kristalleri
Adlandırmalar
IUPAC adı
Sodyum bikromat
Diğer adlar
Kromik asit disodyum tuzu
Tanımlayıcılar
3D model (JSmol)
ChEBI
ChemSpider
ECHA InfoCard 100.031.070 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 234-190-3
21597
RTECS numarası
  • HX7750000
    HX7750000 (dihidrat)
UNII
UN numarası 3288
  • InChI=1S/2Cr.2Na.7O/q;;2*+1;;;;;;2*-1 
    Key: KIEOKOFEPABQKJ-UHFFFAOYSA-N 
  • InChI=1/2Cr.2Na.7O/q;;2*+1;;;;;;2*-1/rCr2O7.2Na/c3-1(4,5)9-2(6,7)8;;/q-2;2*+1
    Key: KIEOKOFEPABQKJ-RXLKZJBDAW
  • [Na+].[Na+].[O-][Cr](=O)(=O)O[Cr]([O-])(=O)=O
Özellikler
Molekül formülü Na2Cr2O7
Molekül kütlesi 261,97 g/mol (susuz)
298,00 g/mol (dihidrat)
Görünüm parlak turuncu
Koku kokusuz
Yoğunluk 2,52 g/cm3
Erime noktası 356,7 °C (674,1 °F; 629,8 K)
Kaynama noktası 400 °C (752 °F; 673 K) bozunur
Çözünürlük (su içinde) 73 g/100 mL (25 °C)
Çözünürlük (diğer çözücüler içinde) metanol, etanol‘de çözünür
Kırınım dizimi (nD) 1,661 (dihidrat)
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar GHS03: OksitleyiciGHS05: AşındırıcıGHS06: ZehirliGHS07: ZararlıGHS08: Sağlığa zararlıGHS09: Çevreye zararlı
İşaret sözcüğü Uyarı
R-ibareleri R45, R46, R60, R61, R8, R21, R25, R26, R34, R42/43, R48/23, R50/53,
G-ibareleri S53, S45, S60, S61
Tehlike ifadeleri H272, H301, H312, H314, H317, H330, H334, H340, H350, H360, H372, H410
Önlem ifadeleri P201, P202, P210, P220, P221, P260, P261, P264, P270, P271, P272, P273, P280, P281, P284, P285, P301+P310, P301+P330+P331, P302+P352, P303+P361+P353, P304+P340, P304+P341, P305+P351+P338, P308+P313, P310, P312, P314, P320, P321, P322, P330, P333+P313, P342+P311, P363, P370+P378, P391, P403+P233, P405, P501
NFPA 704
(yangın karosu)
NFPA 704 four-colored diamondSağlık 4: Çok kısa maruziyet ölüme veya ciddi kalıcı hasara neden olabilir. Örnek: VX gazıYanıcılık 0: Yanmaz. Örnek: SuKararsızlık 1: Genellikle kararlıdır, ancak yüksek sıcaklıklarda ve basınçlarda kararsız hale gelebilir. Örnek: KalsiyumÖzel tehlike OX: Oksitleyici. Örnek: Potasyum perklorat
4
0
1
OX
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)
 50 mg/kg
Güvenlik bilgi formu (SDS) ICSC 1369
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar
 Sodyum kromat
Sodyum molibdat
Sodyum tungstat
Diğer katyonlar
 Potasyum bikromat
Amonyum bikromat
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Sodyum bikromat Na2Cr2O7 formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Ancak, genellikle tuz dihidrat Na2Cr2O7•2H2O olarak kullanılır. Neredeyse tüm krom cevheri, sodyum bikromata dönüştürülerek işlenir ve neredeyse krom bazlı bütün bileşikler ve maddeler bu tuzdan hazırlanır.[1] Reaktivite ve görünüm açısından, sodyum bikromat ve potasyum bikromat çok benzerdir. Bununla birlikte sodyum tuzu, suda potasyum tuzundan yaklaşık yirmi kat daha fazla çözünür(0 °C’de 49 g/L) ve eşdeğer ağırlığı da daha düşüktür ki bu da genellikle istenen bir durumdur.[2]

Üretimi

Sodyum bikromat, krom(III) oksitleri içeren cevherlerden büyük ölçekte üretilir. Cevher, hava varlığında (oksijen kaynağı) yaklaşık 1000 °C'de, bir baz tipik olarak sodyum karbonat ile eritilir:

2Cr2O3 + 4Na2CO3 + 3O2 -> 4Na2CrO4 + 4CO2

Bu aşama kromu çözündürür ve sıcak su içerisine ekstrakte edilmesini sağlar. Bu aşamada, cevherin alüminyum ve demir bileşikleri gibi diğer bileşenleri az çözünür. Elde edilen sulu ekstraktın sülfürik asit veya karbon dioksit ile asitleştirilmesi bikromatı verir:

2Na2CrO4 + 2CO2 + H2O -> Na2Cr2O7 + 2NaHCO3
2Na2CrO4 + H2SO4 -> Na2Cr2O7 + Na2SO4 + H2O

Bikromat, kristalizasyon yoluyla dihidrat olarak izole edilir. Bu şekilde, yılda milyonlarca kilogram sodyum bikromat üretilmektedir.

Krom(VI), özellikle toz olarak zehirli olduğu için, bu tür fabrikalar sıkı düzenlemelere tabidir. Örneğin, bu tür rafinerilerden çıkan atık maddeler, çevreyi daha az tehdit eden krom(VI) 'yı krom(III)' e geri döndürmek için indirgeyici maddelerle işlenir.[1] Bu tuzun, hekza-, tetra- ve dihidrattan 19.5 °C’nin altındaki dekahidrata (CAS# 13517-17-4 ) kadar çeşitli hidratları bilinmektedir. 62 °C’nin üstünde, bu tuzlar bu tuzlar susuz maddeyi vermek için kendiliğinden su kaybederler. Sodyum bikromat yaklaşık 30 – 35 °C arasında kristalleşir.

Reaksiyonları

Bikromat ve kromat tuzları oksitleyici maddelerdir. Derinin tabaklanması için, sodyum bikromat önce kükürt dioksit ile indirgenir.

Organik sentez alanında,[2] bu bileşik benzilik ve allilik bağlarını karbonil türevlerine yükseltger. Örneğin, 2,4,6-trinitrotoluen karşılık gelen karboksilik aside yükseltgenir.[3] Benzer şekilde, 2,3-dimetilnaftalen Na2Cr2O7 ile 2,3-naftalandikarboksilik asite yükseltgenir.[4]

Sekonder alkoller karşılık gelen ketona yükseltgenir, örnk. mentolün mentona ;[5] dihidrokolestrolün kolestanona dönüşümü:[6]

3 R2CHOH + Cr2O72− + 2 H+ → 3 R2C=O + Cr2O3 + 4 H2O

Potasyum tuzuna göre, sodyum bikromatın ana avantajı, suda ve asetik asit gibi polar çözücülerde daha yüksek çözünürlüğüdür.

Sodyum bikromat florenin florenona dönüşümünde kullanılabilir.

Güvenlik

Bütün hekzavalent krom bileşikleri gibi, sodyum bikromatda kanserojendir.[7] Bileşik ayrıca aşındırıcıdır ve maruziyet ciddi göz hasarı veya körlüğe neden olabilir.[8] İnsan maruziyeti ayrıca doğurganlığı, kalıtsal genetik hasarı ve doğmamış çocuklara verilen zararı da kapsar.

Kaynakça

  1. ^ a b Gerd Anger, Jost Halstenberg, Klaus Hochgeschwender, Christoph Scherhag, Ulrich Korallus, Herbert Knopf, Peter Schmidt, Manfred Ohlinger, "Chromium Compounds" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2005. DOI:10.1002/14356007.a07_067
  2. ^ a b Freeman, F. "Sodium Dichromate" in Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis (Ed: L. Paquette) 2004, J. Wiley & Sons, New York. DOI:10.1002/047084289.
  3. ^ "2,4,6-TRINITROBENZOIC ACID". Organic Syntheses. 1941. ; Collective Volume, 1, s. 543 
  4. ^ "2,3-NAPHTHALENEDICARBOXYLIC ACID". Organic Syntheses. 1973. ; Collective Volume, 5, s. 810 
  5. ^ "l-MENTHONE". Organic Syntheses. ; Collective Volume, 1, s. 340 
  6. ^ "CHOLESTANONE". Organic Syntheses. 1941. ; Collective Volume, 2, s. 139 
  7. ^ IARC (2012) [17-24 Mart 2009]. Volume 100C: Arsenic, Metals, Fibres, and Dusts (PDF). Lyon: Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı. ISBN 978-92-832-0135-9. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2020. Krom (VI) bileşikleri kanserojenliği için insanlarda yeterli kanıt vardır. Krom (VI) bileşikleri akciğer kanserine neden olur. Ayrıca Krom (VI) bileşiklerine maruziyet ile burun ve burun sinüsleri kanseri arasında pozitif ilişki gözlenmiştir. Deney hayvanlarında krom (VI) bileşikleri kanserojenliği için yeterli kanıt vardır. Krom (VI) bileşikleri insanlar için kanserojen (Grup 1) dir. 
  8. ^ "ILO 1369 - Sodyum Bikromat". 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2020.