Senusilik (Osmanlıca: سنوسية Senusiye), Sidi Muhammed bin Ali es-Senusi'nin 1837'de Kuzey Afrika'da kurduğu dinsel ve siyasal hareket.[1]
Senusi dönemi
Ebu Talib'in soyundan geldiğini ileri süren bir ailenin çocuğu olan Sidi Muhammed bin Ali es-Senusi, öğrenimine Fas'ta başlayıp Mekke'de devam etti. Burada, Kadiriye-İdrisiye tarikatının kurucusu, Ahmed bin İdris el-Fasi'nin 1837'deki ölümüne dek öğrencisi oldu. Fasi öldükten sonra bölünen tarikatın kollarından birinin başına geçen Muhammed Senusi, Mekke yakınlarındaki Ebu Kuveys Dağı üzerinde, 1837'de tarikatının ilk zaviyesini kurdu. Daha sonra 1843'te Sirenayka'ya yerleşti. Orada birçok zaviye kurdu. 1859'da hayatını kaybederken ardında Muhammed eş-Şerif ve Muhammed el-Mehdi adında kendi yolundan gidecek ve harekete liderlik edecek iki oğul bıraktı.
Senusi sonrası
Sidi Muhammed bin Ali es-Senusi öldüğünde Senusiye bugünkü Libya'nın büyük bölümüne, Mısır'ın batısı ile Sudan'ın kuzeybatısına ve Orta Afrika topraklarına egemen olan geniş bir yönetim birimi durumuna gelmişti. Liderlik, 1844'te Muhammed el-Mehdi es-Senusi'ye geçti. 1902'de ölen Muhammed el-Mehdi'den sonra da yönetimi kardeşi Muhammed eş-Şerif'in oğlu Ahmed eş-Şerif es-Senusi devraldı. Şerif döneminde Afrika kıtası İngilizler, Fransızlar ve İtalyanlarca işgal edilerek paylaşıldı. Bunun üzerine Senusiler, I. Dünya Savaşı'nda Senussi Cephesi'nde Osmanlılar ve Almanların tarafında savaştılar. 1917'de, Ahmed eş-Şerif'in Osmanlı padişahı V. Mehmed'in çağrısı üzerine İstanbul'a gitmesinden sonra hareketin başına Mehdi'nin oğlu Muhammed el-İdris geçti. 1931'de hareketin o zamanki merkezi olan Kufra'nın İtalya tarafından işgali Senusi iktidarına son verdi, tarikat feshedildi ve mallarına el kondu.
24 Aralık 1951'de İdris, bağımsız Birleşik Libya Krallığı'nın kralı ilan edildi. Bundan sonra Senusiye, Senusi'nin belirlediği ilke ve amaçlardan bütünüyle uzaklaştı. Muammer Kaddafi 1 Eylül 1969'daki askerî darbeyle Senusiyenin siyasal varlığına kesin biçimde son verdi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "SENÛSİYYE". TDV İslâm Ansiklopedisi. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023.
.jpg)
