Polyksena Lahdi, Çanakkale merkeze 110 km. uzaklıktaki Kızöldün Tümülüsü'nde, bulunan ve M.Ö. 520-500 yıllarına tarihlenen mermer lahit. Anadolu'da bulunan figür bezemeli lahitlerin en erken örneğidir.
Lahit, 1994 yılında bir kaçak kazı ihbarı üzerine yapılan kurtarma kazısında bulunmuştur.[1] Anadolu'dan ele geçen az sayıdaki Geç Arkaik Devir heykeltıraslık eserlerinden birisi olması açısından önemlidir.
Lahdin dört yüzünde, kabartma olarak şekillendirilmiş sahneler bulunur. Uzun kenarlarından birinde, birçok vazo resmi üzerinde de betimlenen, Troya savaşı'nın sonundaki hikâyenin baş karakterinden biri olan Troia kralı Priamos ile kraliçe Hekabe’nin küçük kızları olan Polyksena'nın kurban edilmesi olayı betimlenmektedir. Eser, bu nedenle Polyksena Lahdi adıyla anılmaktadır. Aynı kenarın kapak kısmında açılan bir delik, lahdin antik dönemde bir soygun geçirdiğini gösterir.
Prokonnesos (Marmara Adası) mermerinden yapılmış olan lahit, 3,32 m uzunluğunda, 1,6 m genişliğinde ve 1,78 m yüksekliğindedir. Lahit teknesi dikdörtgen sanduka şeklindedir. Lahit kapağı ise iki yöne eğimli üçgen alınlıklı çatı formundadır. Lahit açığa çıkarıldığında, çevresinin kiremitlerle örtülü olduğu, bu kiremit örtünün altında, lahde dayalı olarak gömülmüş, iki araba tekerleği ve koşum takımlarına ait bronz aksam bulunmuştur.[1]
Betimlemeler
Lahdin yan yüzlerindeki kabartmalarda 37 figür bulunmaktadır.
İkinci Uzun Yüz (Levha 14-15) Akhilleus'un mezarı önünde Priamos'un kızı Polyksena'nın kurbanı betimlenmiştir. Sağ tarafta, genç kızın Yunan savaşçılar tarafından kurban edilmesi işlenirken, sol tarafında ise, ölen kız için yas tutan Troialılar betimlenir
23
Ayakta Yas Tutan erkek
24
Diz Çökerek Yas Tutan kadın
25
Ayakta Yas Tutan kadın
26
Çömelerek Yas Tutan kadın
27
Ayakta Yas Tutan kadın
28
Ayakta Yas Tutan kadın
29
Ayakta Yas Tutan kadın
30
Polyksena' yı taşıyan erkek Figürü (Aias )
31
Polyksena' yı taşıyan erkek Figürü (Antiphates )
32
Polyksena' yı taşıyan erkek Figürü (Amphilokhos )
33
Neoptolemos
34
Polyksena
İkinci Kısa Yüz (Levha 16)
35
Hekabe
36
Ayakta Yas Tutan kadın
37
Ayakta Yas Tutan kadın
Lahit hakkında yayınlar
Polyksena Lahdi, bilinen en eski lahit olduğu için bulunuşundan itibaren beri araştırmacıların ilgisini çekmiş ve hakkında pek çok yayın yapılmıştır.[1] Bu yayınların bazıları şunlardır
N. Sevinç, "Çanakkale-Gümüsçay Tümülüsleri 1994 Yılı Kurtarma Kazıları Ön Raporu", 6. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 24-26 Nisan 1995, Didim (Ankara, 1996)
M. Karaosmanoglu, Baslangıcından Klasik Dönem Sonuna Kadar Lotus-Palmetçik ve Yumurta Boncuk Dizisinin Gelisimi (Erzurum, 2006)
F. Gilotta, "Gümüsçay e L’Etruria: Due Ambienti a Confronto, RdA 22 (1998)
B. F. Weber, "Die Bauteile des Athenatempels in Milet", AA (1999)
Ramazan. Özgan, "Zur Ikonographie des Bostoner Throns", F. Krinzinger (ed.), Akten des Symposions die Ägäis und das westlische Mittelmeer Beziehungen und Wechselwirkungen 8. bis 5. Jh. v. Chr., Archäologische Forschungen 4, (2000)
C. Reinsberg, "Der Polyxena-Sarkophag in Çanakkale", OLBA 10 (2001)
N. Sevinç-R. Körpe- M. Tombul- B. C. Rose- D. Strahan- H. Kiesewetter-J. Wallrodt, "A New Painted Graeco-Persian Sarcophagus from Çan", Studia Troica 11 (2001)
S. Ateslier, "Observations on an Early Classical Building of the Satrapal Period at Daskyleion", T. Bakır (ed.), Proocedings of the First International Symposium on Anatolia in the Achaemenid Period, Bandırma 15-18 August, 1997, Achaemenid Anatolia XCII (Leiden, 2001)
Gerda Schwarz, "Der Tod und das Mädchen, Frühe Polyxena-Bilder", AM 116 (2001)
J. G. Pedley, Greek Art and Archaeology (London, 2002)
Tomris Bakır, "Hellespontine Phrygia. Das hellespontische Phrygien in der Zeit des achämenidischen Reiches", L'archéologie de l'empire achéménide, Collège de France, 21- 22 novembre (Paris, 2003)
S. Ateslier, & E. Öncü, "Gümüsçay Polyksena Lahiti Üzerine Yeni Gözlemler", Olba 10 (2004)
C. B. Rose, “Ilion”, Byzans 3, Stadtgrabungen und Stadtforschung im westlichen Kleinasien (İstanbul, 2006)
Sembolik anlamı
Lahit, üzerinde Troya Kralı Priamos ile kraliçe Hekabe'nin küçük kızları Polyksena'nın kurban edilmesinin betimlenmesi nedeniyle kadına yönetlik şiddeti somutlaştıran bir tarihî eser olarak değerlendirilir. Lahdin sergilendiği Troya Müzesi'nin yetkilileri, 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü'nde geçici bir süre için eserin siyah örtüyle kapatarak kadına yönelik şiddete dikkat çeker.[3]
