Minas Bijişkyan veya tam adıyla Per Minas Bijişkyan (Ermenice: Մինաս Բժշկյան; 15 Ekim 1777;[1] Trabzon, Osmanlı İmparatorluğu - 26 Kasım 1851; Venedik, Avusturya İmparatorluğu), Karadeniz'in tamamını dolaşarak yazdığı Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası adlı eseriyle tanınan Osmanlı Ermenisi Katolik yazar, etnograf, gezgin, rahip, müzikolog ve pedagog.[2][3]
Hayatı
Bijişkyan 1777'de Trabzon'da doğdu. 27 yaşında rahip olarak Mekhitarist Kongregasionu'na katıldı. 10 yıl sonra tiyatro eğitimi vermek için İstanbul'a gitti. 1815'te çeşitli bilim ve sanat dallarından bahsettiği, çocuklar için hazırladığı Djemaran giteleeats adlı okul kitabını yazdı. 1817 ve 1819 yılları arasında vikerlik vazifesiyle Karadeniz kıyılarını dolaştı. Gezileri sırasında öğrendiği bilgilerle Pontos Tarihi ve Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası eserlerini yazdı. Eserlerinde Pontos bölgesinde kurulmuş devletlerin tarihini, Karadeniz coğrafyasını, yerleşim merkezlerini ve kiliselerin tarihinden bahsetti. Ayrıca bölgeyi gezmiş diğer tarihçilerin yazdıklarını da not olarak eserlerine ekledi. 1830'da Polonya'ya giden Bijişkyan, 1062 ve 1239'da Ani kentinden Polonya'ya giden Ermeniler hakkında bilgi topladı. Aynı yıl Polonya'daki Ermenilerin düşüşünü anlattığı Polonya'ya Yolculuk adlı eserini yazdı. Aynı dönemde yaşamış müzikolog H. Limonjyan'ın tavsiyeleriyle Ermeni müziğine katkı bulundu. Bijişkyan, öldüğü tarihe kadar Venedik Mekhitarist manastırında öğretim, dil, tarih ve coğrafya üzerine eserler verdi.[4] Bijişkyan'ın eserleri Hrand Andreasyan tarafından çevrilmiştir.[5]
Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası
Bijişkyan'ın 1817 ve 1819 arasındaki Karadeniz gezisini derlediği kitap 7 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm Anadolu Feneri ve İnebolu arasını,[6] ikinci bölüm Sinop ve Maçka arasını,[7][8][9][10] üçüncü bölüm Trabzon ve Batum arasını[11][12][13]
,[14] dördüncü bölüm Batum'dan Kırım'a kadar olan bölgeyi, beşinci bölümü Kırım'ı, altıncı bölüm Kırım ile Bulgaristan arasını ve son bölüm Bulgaristan'dan Rumeli Feneri'ne kadar olan bölgeyi anlatmaktadır.
Eserleri
- Djemaran giteleeats (1815)
- Çocuklar İçin Beceriler (1818)
- Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası 1817-1819 (1969'da Andreasyan tarafından yayımlandı)
- Pontos Tarihi - Tarihin Horona Durduğu Yer Karadeniz (1819)
- Rusça-Ermenice Dil Bilgisi Kitabı (1828)
- Polonya'ya Yolculuk (1830)
- Kutsal Tarih (1838)
- Ermenice yazılmış Rusça Dil Bilgisi kitabı (1840)
- Arapça, Farsça, Osmanlıca ve Tatarca Dil Bilgisi kitabı (1844)
- Biyografik sözlük (1850)
Kaynakça
- ^ Dabağyan, Levon P. (2007). Emperyalistler kıskacında Ermeni tehciri: Türk Ermenileri. IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 689. ISBN 9752551270. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Trabzon: kültür-sanat yıllığı. Trabzonlular Kültür ve Yardımlaşma Derneği. 1988. s. 200. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ İnalcık, Kafadar, Halil, Cemal (1993). Süleymân the Second and His Time. Isis Press. s. 29. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Fahri Çetin Derin (1974). "P. Minas Bıjışkyan (Trabzonlu), Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası 1811- 1819, Tercüme ve Notlar : Hrand D. Andreasyan, İstanbul 1969". Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Lowry, Heath W. (1981). Trabzon şehrinin İslâmlaşma ve Türkleşmesi, 1461-1583: Trabzon örneğinde Osmanlı tahrir defterinin şehirleşme demografik tarihi için kaynak olarak kullanılması. Boğazici Üniversitesi Yayınları. s. 28. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Düring, Glatz, Bleda S., Claudia (2016). Kinetic Landscapes: The Cide Archaeological Project: Surveying the Turkish Western Black Sea Region. Walter de Gruyter GmbH & Co KG. ISBN 3110437325. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Deniz, İsmail (2012). Amazon Sinop: Bir Sinop Monografisi. İsmail Deniz Kırım. s. 265. ISBN 6056744612. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ İltar, Gazanfer (2009). Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu. Giresun Belediyesi. s. 48. ISBN 9759472368. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Orta Karadeniz kültürü. Siyasal Kitabevi. 2005. s. 41. ISBN 9759116022. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Sümer, Faruk (1992). Tirebolu tarihi. Tirebolu Kültür ve Yardımlaşma Derneği. s. 124. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Aça, Mustafa (2020). Denizin çocukları: Giresun ve Trabzon yöresi balıkçılarının meslek folkloru. Hiperlink eğit.ilet.yay.san.tic.ve ltd.sti. ISBN 6052817879. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Bilgin, Mehmet (1990). Sürmene. Sürmene Belediyesi Kültür Yayınları. s. 516. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Keleş, Ruşen (1996). Trabzon İli kıyı yönetimi. Trabzon Vakfı. s. 165. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Çulpan, Cevdet (1975). Türk taş köprüleri: Ortaçaǧdan Osmanli Devri sonuna kadar. Türk Tarih Kurumu. s. 207. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
