Maitreya

Maitreya (Sanskrit: Maitreya, Pali: Metteyya, Çince: 弥勒佛, Mí Lè Fó, Vietnamca: Phật Di Lặc, Tibetçe: byams pa, Japonca: 弥勒菩薩, Miroku-bosatsu, Çince-Japonca değişik yazılışları: 迷諦隸; 梅低梨; 梅怛麗, 彌勒菩薩, 梅怛藥梅怛邪; 每怛哩), Budizm'de dünyanın sonu ve öbür dünya hakkındaki görüşlere (ya da Budist eskatologyasına) göre bu dünyanın gelecek Buddhasıdır. Kimi zaman Geleceğin Budası olarak da adlandırılır.

Maitreya ya da Metteyya Sanskritçe maitri (Pali: mettā) kelimesinden türetilmiştir. Maitri, arkadaşlık anlamına gelen mitra (Pāli: mitta) kelimesiyle aynı köktendir ve evrensel sevgi, şefkat şeklinde çevrilebilmektedir.

Son Buda

Budistlerin yaygın inancına göre gelecekte dünyaya gelecek olan Maitreya, tam aydınlanmaya erişecek ve saf Dharma'yı öğretecek olan bir Bodisatvadır. Çağımızın Budası Gautama Buddha'nın ardılı olacaktır.

Maitreya beş dünyevi Buda'nın sonuncusudur. Bu olgular dünyasına geleceği güne kadar, Tusita adı verilen kendisine ait göksel alemde yaşar; ve orada başka göksel varlıklara öğretiyi anlatır. Dünyaya geri döndüğünde, kendisiyle kişisel olarak bağlı olanlara üç vaaz verecektir. Bu inancın takipçileri, üç vaazda bulunabilmek amacıyla, Maitreya ile bir bağ kurmaya çalışırlar. Bunun bir yolu da, yaşam boyunca çalışıp öldükten sonra Tusita'da yeniden doğmak ve böylelikle Maitreya dünyaya inerken yanında olmaktır.^[1]

Maitreya inancı

Maitreya’nın geleceğin Buda’sı olduğu, ilk kez Theravada okulunun Pali Derlemesi'ndeki Suttapitaka’da geçmektedir. Mahayana Budizmi'nin yaygın olduğu bölgelerde popüler bir figürdür; özellikle Tibet Budizmi Maitreya’ya büyük anlamlar yüklemektedir. Sekiz büyük Bodhisattva ya da Buda’nın sekiz büyük oğlu olarak da adlandırılır. Tibet Budizm’inin ilk manastırı olan Samye tapınağı Maitreya inancına adanmıştır. Pali Derlemesine göre Maitreya şu anda Tushita Cennetinde doğmayı beklemektedir. Tushita Cenneti, bütün Buda’ların yeniden doğumdan önce yaşadıkları görüngeler dünyasının altı kat derininde yer alan bir cennettir.

Mahayana'da geleneksel olarak, Maitreya'nin öğretilerini Asanga yoluyla gönderdiği Maitreya'nın beş tezi adlı metinde anlattığına inanılır. Kardeşi Vasubanhu ile Vijnanavada (Yogacara) okulunun kurucusu olarak kabul edilen Asanga 4. yy.’da Purusharpura’da (bugünkü adı Peşaver) doğmuştur.

Çin'de Maitreya inancının kökeni Kuzey Wei Hanedanı dönemine (386–534) dayanır. Japonya'da Maitreya tapıncının 7. yüzyılda başladığı düşünülmektedir.^[2] Maitreya inancı zamanla Çin ve Japonya'da popülerliğini yitirmiş, yerini Arık Ülke okulunun savunduğu, Buda'nın adını tekrarlamak yoluyla öldükten sonra cennetle yeniden doğuşu hedefleyen Amithaba inancına bırakmıştır. Bugün bu inancın en canlı olduğu ülke Kore'dir.

Maitreya tasvirleri

Maitreya’nın heykelleri bazen ayakta, ama çoğunlukla oturur şekildedir. Ayrıca diğer Buda’lardan ya da Bodhisattva’lardan farklı olarak Maitreya’nın ayakları bitişiktir. Çoğu heykelinde ise sol elinde bir su kabı bulunmaktadır. Maitreya’nın öğretilerinin büyük bölümü Yogacara okulunun kurucusu Asanga’nın öğretilerine dayanmaktadır. Çin ve Japonya’da da Maitreya’ya tapılmaktadır. Bazı bilgeler, Tushita Cennetinde beklemekte olan Maitreya’nın İranlı kurtarıcı Mithra ile yakınlığa sahip ve Budistler için bir Buda kadar önemli olduğuna inanmaktadır. Kaynaklara göre Shakyamuni Buda’nın yerine gelecek olan Buda’dır.

Batıdaki alımlanışı

Batıda Rudolf Steiner, Türkolog Annemarie von Gabain ve din filozofu Volker Zotz^[3] gibi bilimciler Maitreya olgusuyla önemli ölçüde ilgilenmiştir.Geleceğin dünya öğretmeni olma inancı farklı dinlerde ve dinsel içerikli ayaklanmalarda ortaya çıkmıştır. Batıda, Teozofi ve Mistizizm’de geçen, geleceğin Buda’sı oluşumuna yönelik Mitos birçok defa kabul görmüş ve bununla ilgili önemli ölçüde Budizm öğretileri kısmen reddedilmiş ve her bir ayaklanma yeniden yorumlanmıştır.

Notlar

1. Edward Irons, Encyclopedia of Buddhism, Facts On File, New York, 2008, sf. 326
2. Edward Irons, Encyclopedia of Buddhism, sf. 326
3. Volker Zotz, Maitreya. Kontemplationen über den Buddha der Zukunft. Mit einem Vorwort von Lama Anagarika Govinda. Hannoversch Münden 1984, ISBN 3-87998-054-3

Ayrıca bakınız

• Gülen Buda (Hotei)
• Budizm