Kumba Ialá ya da Kumba Yalá (15 Mart 1953 - 4 Nisan 2014), Gine-Bissaulu öğretim görevlisi ve siyasetçi. Ialá, Afrika ülkesi Gine-Bissau'da 2000 ile 2003 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.
O dönem için Portekiz Ginesi adı altında Portekiz'e bağlı koloni bölgesi konumunda olan ülkesinin Cacheu bölgesinde dünyaya gelen Ialá, gençlik yıllarında bağımsızlık mücadelesi veren Gine ve Yeşil Burun’un Bağımsızlığı için Afrika Partisi'ne (PAIGC) dahil olmuştur.[1] İlerleyen süreçte Lizbon'a giderek İlâhiyat eğitimi alan Ialá, daha sonra Felsefe ve hukuk alanlarında da eğitim görmüştür. Portekizce, İspanyolca, Fransızca ve İngilizce dillerini konuşabilen Ialá, Latince, Yunanca ve İbranice dillerini ise anlayabiliyordu. Bir müddet okullarda öğretmen olarak görev alan Ialá, 1987 yılında Sovyetler Birliği'nde gerçekleştirilen Ekim Devrimi'nin 70. yıl gösterilerine katılan ekibin liderliğini yapmıştır. 1989 yılında o dönem için tek yasal parti olan partisi PAIGC'den demokratikleşme yanlısı tutumu nedeniyle ihraç edilen Ialá, 1991 ve 1992 yılında kurulan muhalif partilerin kurulmasında öncülük etmiştir.
14 Ocak 1992 tarihinde kendi partisi olan Sosyal Yenilenme Partisi'ni (PRS) kuran Ialá, 3 Temmuz 1994 tarihinde gerçekleştirilen ilk bağımsız devlet başkanlığı seçimlerine katılmıştır. 1994 seçiminde mevcut devlet başkanı João Bernardo Vieira ile birlikte ikinci tura kalan Ialá, ikinci turda rakibi %52,02 elde ederken kendisi oyların %47,98'ini alabilmiş ve makama seçilememiştir. Ialá bu seçimlere uzun süre itiraz etse de, 20 Ağustos 1994 tarihinde seçim sonuçlarını kabul ettiğini açıklamış ancak hiçbir şekilde hükûmette yer almayacaklarını açıklamıştır.
1998 ve 1999 yıllarında yaşanan iç savaş neticesinde devrilen Vieira'nın ardından gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerine de katılan Ialá, 28 Kasım 1999 tarihinde yapılan ilk tur seçimlerinde elde ettiği %38,31 oy oranı ile ikinci tura kalmayı başarmıştır. İkinci turda rakibi olan ve Vieira'nın devrilmesinin ardından geçici devlet başkanı olarak makama getirilen Malam Bacai Sanhá'yı geride bırakmayı başaran Ialá, oyların %72'sini elde ederek ülkenin yeni devlet başkanı olarak makama çıkmaya hak kazanmıştır. Seçim zaferinin ardından 17 Şubat 2000 tarihinde yemin eden Ialá, görevi resmen devralmıştır.
Görev süresince iç savaştan dolayı yaşanan ekonomik sorunlara çözüm bulmakta zorlanan Ialá, ülke içerisinde yaşanan çatışmalarla ilgili olarak da Gambiya'yı suçlamış ve Gambiya'nın ayrılıkçı örgütlere destek verdiğini ifade etmiş, buna bir son vermemeleri halinde ülkeyi parçalayacağını belirtmiştir. Ialá iktidarında muhalefet üyeleri hükûmet karşıtı tutum içerisinde oldukları gerekçesiyle tutuklanmıştır.
İktidara geldiği günden itibaren kendisine karşı gerçekleştirilen birkaç darbe girişimini atlatan Ialá, 2003 yılı için planlanan genel seçimleri birçok kez ileri bir tarihe ertelemiştir.
14 Eylül 2003 tarihinde Genelkurmay Başkanı Veríssimo Correia Seabra önderliğinde gerçekleştirilen askerî darbe ile görevinden uzaklaştırılan Ialá, ev hapsine alınmış ve resmi olarak görevden el çektirildikten sonra kendisine beş yıl siyaset yasağı getirilmiştir.
2004 genel seçimleri öncesinde ev hapsinden kurtulan Ialá, 2005 yılında partisi tarafından siyasi yasaklı olmasına rağmen devlet başkanlığı seçimlerinde aday gösterilmiştir.[2] Anayasa Mahkemesi tarafından adaylığı kabul edilen Ialá, girdiği 2005 seçimlerinde oyların %25'ini elde ederek üçüncü olmuş ve ikinci tura kalma başarısı gösterememiştir.[3] Bu seçim sonuçlarına da itiraz eden Ialá, itiraz sonrası yaşanan şiddet olaylarında birçok kişinin ölümüne engel olamamıştır.
Mayıs 2005'in ortalarında 2003 yılında görevinden ayrılmasına dair yaptığı açıklamayı geçersiz olarak ilan eden Ialá, Mayıs 2005 sonlarında devlet başkanlığı makamını silahlı taraftarları ile birlikte işgal etmiştir. Ialá dört saatlik sorunun ardından eylemine son vermiştir. Bu sürecin ardından Fas'a gönüllü sürgüne giden Ialá, 27 Ekim 2006 tarihinde ülkesine geri dönmüştür.
18 Temmuz 2008 tarihinde İslamiyet'i seçtiğini ifade eden Ialá, Mohamed Ialá Embaló ismini almıştır.[4]
Ialá, 4 Nisan 2014 tarihinde 61 yaşında geçirdiği kalp krizi sonucu başkent Bissau'da hayatını kaybetmiştir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
