Hoffmann'ın masalları

Hoffmann'ın Masalları

Özgün isim	Les Contes d'Hoffmann'
Müzik	Jacques Offenbach
Libretto	Cesare Sterbini
Gala	10 Şubat, 1881
İlk gösterim yeri	Opéra-Comique, Paris
Oyuncular	Hoffmann, şair - tenor Olimpiya, mekanik kukla bebek - soprano Antonia, genc kiz - soprano Giulietta, hayat kadını - mezzo-soprano Stella, cantatrice - soprano Lindorf - bas-bariton Coppelius - bas-bariton Doktor Miracle - bas-bariton Subay Dapertutto - bas-bariton Nicklausse, ilham perisi - mezzo-soprano Andres, Stella'nın uşağı - tenor Cochenille, Spalanzani'nin uşağı - tenor Frantz, Crespel'nin uşağı - tenor Pitichinaccio, Giulietta'ni soytarısı - tenor Nathanael, öğrenci - tenor Hermann, öğrenci - bariton Wilhelm, öğrenci - tenor (bu rol kaldırılmıştır) Luther, hancı - bas Spalanzani, icatcı - trial (ténor-bouffe) Crespel, Antonia'nın babası - bas Antonia'nın annesinin sesi - mezzo-soprano Schlémil, Giulietta'nin aşıkı - bariton

Hoffmann'ın Masalları (Les contes d'Hoffmann) Jacques Offenbach tarafından hazırlanmış bir komik opera veya operettir. Prömiyeri 10 Şubat 1881'de Parisde Opéra-Comique tiyatrasonda sahnelenmiştir. Türkiye'de ise ilk defa 1955'te Devlet Opera ve Balesi Ankara Opera Sahnesi'nde sahnelenmiştir.^[1]

Operanın Fransızca librettosu Alman yazar E. T. A. Hoffmann'ın Der Sandmann, Rath Krespel ve Das verlorene Spiegelbild adlı öykülerinden uyarlanarak "Jules Barbier" tarafından yazılmıştır.^[2]

Operanın değişik versiyonları

Bu opera bir prolog, üç perde ve bir epilog olmak üzere toplam 5 perdeden oluşur. Offenbach bu yapıtın liberettosuna uyarak yapıtı besteleyip piyano notalarını hazırlamış ve prolog ve birinci perdenin orkestrasyonunu tamamlamış iken 5 Ekim 1880'de ani bir biçimde öldüğü için, yapıtı tamamlayamıştır. Ölümünden 4 ay sonra yapılan 10 Şubat 1881'deki prömiyer temsilini görememiştir. Bu yapıtı tamamlayamadığı için bu opera yapıtının değişik versiyonları ortaya çıkarılıp sahnelenmiştir ve bunlardan bazıları orijinal liberetto, piyano bestesiyle ve Offenbach'ın tamamladığı kısımlarla hiç uyuşmamaktadır. Operanın prömiyer temsilinde kullanılan versiyon Ernest Guiraud tarafından hazırlanmış olup kendi bireysel katkısı Offenbach'ın notalarının eksikliğini tamamlayıp eklemesi ve resitatifleri yazması olmuştur.

Bu yapıtın değişik yapımları sırasında yapılagelmiş olan değişiklikler ve eklemeler şöyle sınıflandırılabilir:

• Offenbach tarafından bestelenmemiş ek müziksel parçaların eklenmesi:

Genel olarak direktörler Guiletta'nın rolü için iki aryadan birini seçebilirler;

Offenbach'ın "Aya Seyahat" opereti uverturunda bulunan bir parçaya sayan ve Andre Bloch için Monako yapımı için kullanılan "Scintille, diamant" aryası

Barcarol'dan kısımlar içeren ve hazırlayıcı bilinmeyen "Sekstet" (veya koro da sayılırsa "Septet")

• Perdelerin gösterim sıralamasının değiştirilmesi:

Hoffman'ın hayatından değişik hikâyeleri içeren 3 perde birbirinden bağımsızdır. Bu nedenle operanın hikâye akışını değiştirmeden birbiri ile yere değiştirilebilirler. Offenbach'ın orijinal sıralaması Prolog–Olympia–Antonia–Giulietta–Epilog idi ama 20. yüzyıl yapımlarda tercih edilen sıralama Prolog–Olympia–Giulietta–Antonia–Epilog olmuştur. Buna neden Antonia hikâyesinin müziğinin daha gösterişli olmasıdır.

• Perdelere konulan isimler:

Perdelerin isimlendirilmesi de problemlidir. Orijinal librettoyu bulup inceleyen Alman müzik bilgini Josef Heinzelmann ve diğer bazı müzikçiler perdeleri "Prolog" yerine "İ.Perde"; "Olympia" yerine "II.Perde"; "Antonia" yerine "III.Perde"; "Guiletta" yerien "İV.Perde" ve "Prolog" yerine "V.Perde" olarak adlandırmayı doğru bulmaktadırlar.

• Orijinal liberettodaki anlatım içeriğinin değiştirilmesi:

Bu opera bazı yapımlarda Giulietta perdesinin tamının oynamadan sahnelenmektedir. Bu halde Barcerol Antonia perdesi içine ve " "Amis! l'Amour tendre et rêveur" aryası Epilog içinde konulmaktadır.

1881'de Viyana yapımında perdesi değiştirilip kadının kazayla bir zehirlenmeye kurban gidip ölmesi sonuç değiştirilmiş ve daha az dramatik olan Giuletta ve hizmetlisi Pittichinaccıo'nın bir gonoidolla sahneden ayrılması bunun yerine konmuştur. Bu yapımdan sonra yapımların hemen hepsi bu değişikliği kabul etmişlerdir.

• Konuşma rollerini resitatife değiştirerek bazı perdelerin ortadan kaldırılması

"Opera-comique" janrında olduğu için orijinal notalar konuşma parçalarını da kapsamaktadır. Fakat konuşma yerine repatatif kullanırsa opera istenilmeyen şekilde uzamakta ve bunu önlemek için bazı müzik kısımlarının kesilmesi gereği ortaya çıkmaktadır.

• Opera şarkıcı rollerinin sayısını değiştirme:

Offenbach orta dört perde için soprano rollerinde tek şarkıcının rol almasını öngörmüştü çünkü Olympia, Giulietta ve Antonia'yı yetişilemeyen aşk sembolü olan Stella'nın diğer yüzleri olarak görmekteydi. Aynı şekilde eserin Kötü'nün sembolleri olan dört kötü kahraman için de tek bir bas-bariton'un rol almasını içermekteydi. Dört fena kahraman için tek bir bas-bariton rol alması çok genellikle uygulanmaktadır. Ama gerçek opera temsillerinde 4 soprano rol için tek bir sopranonun rol alması enderdir; çünkü değişik roller değişik soprano ustalığı istemektedir. Bu dört rolü bir arada temsil etme bir soprano için çok büyük bir isdidat uğraşısı olduğu günümüzde kabul edilmekte ve ancak kendilerini çok iyi şarkıcı olarak gören sopranolar bunu denemek istemektedirler.

Genel olarak geleneksel Choudens versiyonu yapımlarda kullanılmaktadır. Fakat Fransız müzik bilgini Jean-Christophe Keck Offenbach'ın belgelenmiş şarkı ve bestelerinden oluşan bir yeni versiyon hazırlamış ve bu versiyon Lozan Operası tarafından temsil edilmiştir. Diğer bir versiyon ise müzik bilgini Michael Kaye tarafından hazırlanan edisyondur ve bu versiyon Lyon Milli Operası ve 2007'de Hamburg Devlet Operası tarafından sahneye konmuştur.

Değişik versiyonların tüm açıklaması ve libretto'nun değişik şekilleriyle İngilizceye tercümesi ve esere kaynak teşkil eden öykülerin çevirileri belirli bir eserde bulunmaktadır:^[3]

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde roller, 10 Şubat 1881 Orkestra şefi: Jules Dabne)
Andrès, Cochenille, Frantz, Pitichinaccio	tenor	Pierre Grivot
Antonia, bir genç kız	soprano	Adèle Isaac
Crespel, Antonia'nın babası	bas	Hypolite Belhomme
Giulietta, bir hayat kadını	soprano
Hermann, bir öğrenci	bas	Teste
Hoffmann, bir şair	tenor	Jean-Alexandre Talazac
Lindorf, Coppélius, Miracle, Dapertutto	bas-bariton	Emile-Alexandre Taskin
Luther	bas	Troy
Nathanael, bir öğrenci	tenor	Chenevières
Nicklausse, ilham perisi	mezzo-soprano	Marguerite Ugalde
Olimpiya, bir mekanik kukla bebek	soprano	Adèle Isaac
Peter Schlémil, Giulietta'nın aşıkı	bas
Spalanzani, bir icadcı	tenor	E. Gourdon
Stella, bir şarkıcı	soprano	Adèle Isaac
Antonia'nın annesinin sesi	soprano	Dupuis

Konu özeti

Prolog (Öndeyiş)

Nürnberg'de hancı Luther'in barı:

İlham perisi sahnede görünür ve seyirciye dönerek amacının Hoffmann'ın tüm dikkatini kendine çekerek, onu tüm diğer sevdiklerinden ayırıp tamamen kendine - şiire - hasretmesini sağlamak olduğunu ilan eder. Peri, Hoffmann'ın en yakın arkadaşı, Nicklausse'un görünümünü alır. O sıralarda Mozart'ın Don Giovanni eserinin temsilinde rol almış olan prima donna Stella, performansdan sonra Hoffmann'ın kendisini soyunma odasında ziyaret etmesini çok arzu ettiğini söyleyen bir mektup yazarak bunu Hoffmann'a gönderir. Mektup ve onunla birlikte zarfa konulmuş bulunan soyunma odası anahtarını avukat Lindorf eline geçirir. Lindorf, Hoffmann'ın bütün kötü taraflarının cisimlenmiş bir hali ve Hoffmann'ın bir aksi kopyasıdır. Lindorf Stella ile randevuya Hoffmann kılığı ile gitmeye karar verir. Hanın barında bir grup öğrenci şair Hoffmann'ı beklemektedir. Hoffman en nihayet gelir ve onları Kleinzach cücesinin efsanesini anlatarak eğlendirir. Orada bulunan Lindorf Hoffmann'ı tatlı sözlerle hayatının en büyük üç aşkının öyküsünü kendini dinleyen öğrencilere anlatmaya ikna eder.

I. Perde

Hoffmann'ın ilk aşkı, bilim adamı Spalanzani tarafından yapılmış otomatik bir robot olan Olimpiya'dır. Olimpiya'nın yaratıcılarından ve bu perdede şeytanın cisimleşmiş hali olarak yer alan Doktor Coppelius, Hoffman'a Olimpiya'yı gerçek bir kadın olarak görmesini sağlayan sihirli bir gözlük satmıştır. Tam bu sırada Olimpiya, bu operanın en ünlü aryalarından birisi olan Les oiseaux dans la charmille (Kuşlar yuvaları içinde) veya "Kukla Bebek Şarkısı"'nı söylemeye başlar; bu şarkıyı söylerken, en tiz notalara geldiğinde sanki zembereği boşalan bir saat veya müzik kutusu gibi durur ve tekrar tekrar kurulması gerekir. Hoffmann bu "kadına" karşı olan hislerine karşılık aldığını düşünmeye başlar. Bunu şaşkınlıkla izleyen Nicklausse onu uyarmaya çalışılır. Hoffmann Olympiya ile dans etmeye başlar; ama ayağı takılıp yere düşer gözlükleri düşüp kırılır. Tam o sırada Doktor Coppelius görünür ve Olimpiya'yı Hoffmann'ın kollarından ayırarak kucaklayıp götürür. Spalanzani'ye verdiği borçları geri alamadığı için, onun malı olan otomatik robot bebeğe ele koymaktadır. Hoffmann etrafındakilerin gülüşüp şakalaşmaları arasında bir robota aşık olduğunu anlar.

II. Perde

Hoffmann âşık olduğu ama babası Crespel'in kendisinden ayırıp sakladığı kızı Antonia'yi aramaktadır. En sonunda çok sevdiği Antonia ve babası Crespel'in saklandıkları evi bulur. Antonio annesinin çok güzel sesini almış ve çok güzel şarkı söyleme yetenekli bir kızdır. Ama neden olduğu bilinmez bir hastalığa tutulmuş olduğu için babası tarafından şarkı söylemesi yasak edilmiştir. Babasi Hoffmann'i gormesini de yasaklamıştır; çünkü Hoffmann Antonia'nin şarkı söyleyip profesyonel bir şarkıcı olmasını teşvik etmektedir. Ama Hoffmann bilmeden bu isteği ile Antonia'nin sağlığını tehdit etmektedir. Crespel saklandıkları evden ayrılıp sokağa çıkınca Hoffman eve girer ve iki sevgili yine buluşurlar. Crespel geri geldiğinde kendisini Dr. Miracle ziyarete gelir. Dr. Miracle korkunç, zayıf bir adamdır; bu perdenin kötü adamıdır ve Crespel'i Antonia'yi iyileştirebilecek kisinin kendi olduğuna inandırır. Hoffman bu iki kisi arasında gecen konuşmaları duymuştur ve Antonia'nin şarkı söylerse sağlığı bozulup ölebileceğini öğrenir. Hoffmann tekrar Antonia'nin odasına geri döner; ona artistik şarkıcı olma hevesinden ayrılmasını söyler ve ondan biraz gönülsüzlükle bu uğraşlarını bırakma sözü alır. Fakat Hoffmann ayrılınca Dr. Miracle Antonia'nin odasına gelir; onu annesinin şarkıcılık kariyerine devam edip şarkıcılıkta onu takip etmesine inandırır ve Hoffmann'in onu sadece vücudunun güzelliği için sevdiğini ve onun şahsi yeteneklerini geliştirmesine engel olmak istediğini bildirir. Dr. Miracle mistik şekilde annesinin ruhunu çağırır ve Antonia'yi şarkı söylemeye inandırır. Antonia şarkı söylemesiyle eski hastalığı depreşir ve babası Crespel onun odasına geldiği zaman hayatının son nefeslerini vermektedir. Hoffmann da odaya gelir. Creppel Hoffmann'in kızını şarkı söylemeye teşvik edip oldurduğunu sanır ve onu öldürmeye yeltenir. Nickklausee arkadaşını yaşlı adamın elinden zor kurtarır.

III. Perde

Giulietta: Venedik'te bir Sarayda.

Hoffmann bir hayat kadını olan Giulietta'ya âşık olmuştur ve kadınında aşkına karşılık verdiğini sanmaktadır. Fakat Guilietta Subay Departutto'nin emirlerini uyarak Hoffmann'in aynada aksini ve gölgesini bir elmas ile kesip almak nedeniyle Hoffmann'i kandırmıştır. Guiletta'nin daha önce gölgesini kesip aldığı Schlemiel ve gölgesini gönüllü olarak Guiletta'ya bağışlayan Departutto sahneye girerler. Hoffmann'in sırılsıklam aşıklığından dolayı akılsızca hareket edip gölgesini bu hayat kadınına kaybetmesini önlemek onu öldürmek istemektedirler. Departtuto ise Scheimel'e düşmandır ve onu şairle bir düello etmeye teşvik eder. Scheimel bu kılıç kavgasında sair tarafından öldürülür. Nicklausse sairi Venedik'ten kaçırmak için iki at bulmuştur ve onları getirmek için Hoffmann'in yanından ayrılır. Bu sırada Hoffmann yine Guiletta ile buluşur. Kendini ondan ayıramaz ve ona elmasla aynada yansıyan gölgesini kesmeyip almasına izin verir. Fakat Guiletta hiç vefalı değildir; bir gondola woytarisi Pittichinaccio ile atlar ve gondolda ikisi birbiriyle kucaklaşıp otururlar. Hoffmann aldatıldığını anlamıştır. Orijinal versiyonda kendine ihanet edilen Hoffman Guiletta'yi bıçaklayıp öldürmeyi dener ama Dapertutto tarafından gözleri görmez hale getirildiği için Pittichinaccio'yu oldurur. Diğer versiyonda Departtuto Nicklausse'yi öldürmek için zehirli bir içki hazırlamıştır ama bu içkiyi bilmeden Giuletta içer ve zehirlenerek sairin kolları arasında hayatina gozlerini kapar.

Epilog (Sondeyiş)

Nürnberg'de Luther'in barında

Herkes sarhoş Hoffmann'in sözlerini dinlemektedir; ama o masallarının bittiğini bildirir. Onu dinleyen öğrenciler bu masalların ne mana verdiğini anlayamamışlardır. Niclausee soze karışarak Olympia, Antonia ve Giuletta'nin tek bir kisi olan Stella'nin üç değişik yönünü (yani sırasıyla genç kızlığını, hayat kadınlığını ve prima donna yönünü) anlattığını bildirir. Hoffmann artık hiç aşık olmayacağını söyleyince Nicklausee kendinin ilham perisi olduğunu açığa vurur ve Hoffmann'i öper ve "Tekrar bir sair olarak hayata don, Hoffmann; ben seni çok seviyorum; Yine bana don!" der. Kendini şiirin sihrine kaptırmış olan Hoffmann "Sevgili ilham perim, ben seninin." diye cevap verir. Tam bu sırada Hoffmann'i söz verip gelmediği randevu yerinde beklemekten çok cani sıkılan Stella bara girer ve onu orada sarhoş bulur. Sair ona "Sana elveda; geçmişini hayaleti" der ve Stella'nin oradan ayrılmasını ister. Barin gölgeli köşesinde oturmakta olan Lindorf ortaya çıkar. Nicklausse Stella'ya Hoffmann'in artık kendini sevmediğini ama Avukat Lindorf'un kendini beklediğini açıklar. Stella Lindorf'la birlikte bardan çıkarken yakasındaki bir cicegi cikartip Hoffmann'a atar. Bara yeniden öğrenciler içki içmek için gelirler ve opera öğrencilerin neşeli şarkıları ile sona erer.

Ünlü müziksel parçalar

Prolog

• "Dans les rôles d'amoureux langoureux" — Lindorf
• "Il était une fois à la cour d'Eisenach" — Hoffmann

I. Perde

• "Allons! Courage et confiance...Ah! vivre deux!" — Hoffmann
• "Les oiseaux dans la charmille" — (Kukla Bebek Şarkısı) Olympia
• "Une poupée aux yeux d'émail" — Nicklausse
• "Voyez-la sous son éventail" — Nicklausse
• "J'ai des yeux" — Coppélius

II. Perde

• "C'est l'amour vainqueur" — Nicklausse
• "Elle a fui, la tourterelle" — Antonia
• "Jour et nuit je me mets en quatre" — Frantz
• "Vois sous l´archet frémissant" – (Keman Aryası) – Nicklausse

III. Perde

• "Belle nuit, ô nuit d'amour," Barkarol — Nicklausse ve Giulietta
• "Amis, l'amour tendre et rêveur" — Hoffmann
• "O Dieu! de quelle ivresse" — Hoffmann
• "Scintille, diamant" — Dapertutto

Barkarol

Bu operada en iyi bilinen ünlü aryalardan biri de III. Perde'de bulunan Belle nuit, nuit d'amour veya "Barkarol" aryasıdır. Bu arya Offenbach tarafından Hoffman'ın Masalları içeriği olarak bestelenmemiştir. Arya, besteci tarafından Les fées du Rhin adı ile hazırlanan ve 8 Şubat 1864'te Viyana'da Die Rheinnixen adı altında prömiyeri yapılan eserindeki hayalet şeklinde olan bir karakterin şarkısıdır.

Offenbach bu eserini tamamlayamadan ölmüştür. Eserin prömiyeri için notaların tamamlanması ve resitatiflerin hazırlanması "Ernest Guiraud" tarafından yapılmıştır. Bu eklemeler yapılırken bu yeni opera eserine Offenbach'in eski ve unutulmuş olan eserlerinde bulunan parçalar da eklenmiştir ve bunlar arasında Barkarol da bulunmaktadır.^[4]

Barkarol parçasının ana kaynağının İngiliz bestecisi Kaikhosru Shapurji Sorabji tarafından bestelenmiş Passeggiata veneziana sopra la Barcarola di Offenbach olduğu iddia edilmektedir.

Seçilmiş disk video kayıtları

Yil	Roller (Hoffmann, Olympia, Giulietta, Antonia, Coppelius, Dappertutto, Lindorf, Niklausse)	Orkestra şefi Operaevi ve Orkestra	Marka
1974	Kenneth Riegel, Daniele Chlostawa, Suzanne Sarroca, Christiane Eda-Pierre, Jose Van Dam, Jose Van Dam, Marc Vento, Michel Philippe	Jean Perisson, Theatre National de l'Opera de Paris orkestra ve korosu	DVD: Dreamlife Corporation Telif hakki:France Antenne 2 1978
1981	Plácido Domingo, Luciana Serra, Agnes Baltsa, Ileana Cotrubaş, Geraint Evans, Siegmund Nimsgern, Robert Lloyd, Claire Powell	Georges Prêtre, Royal Opera House orkestra ve korosu	DVD: Warner Music Cat: 06301 93922

Film uyarmalari

• Hoffmanns Erzählungen (1916) Almanya yapımı Sessiz film uyarmasi Rejisor: Richard Oswald
• The Tales of Hoffmann (1951): Ingiliz yapımı film uyarlaması. Senaryo, yapımci ve rejisor "Michael Powell" ve "Emeric Pressburger"

Dipnotlar

1. Opera Turkiye Websitesi "J. Offenbach (1819–1880) Les Contes d’Hoffmann "Hoffmann’dan Hikâyeler" sayfasi [1] 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
2. Der Sandmann Leo Delibes tarafından 1870'te müziği bestelenmiş olan Coppélia balesine de liberetto uyarlama kaynağı olmuştur. Bu opera eserinde Hoffman ve Doktor Coppelius rolleri de bulunmaktadır.
3. Mary Dibbern, The Tales of Hoffmann: A Performance Guide, Pendragon Press İSBN 1-57647-033-4
4. Nicolas Slonimsky katkısı, Richard Kassel (ed) (1998) Webster's New World Dictionary of Music, Londra:MacMillan say:365

Ayrıca bakınız

• Opera
• Operet
• Jacques Offenbach
• E. T. A. Hoffmann

Dış kaynaklar

• Opera Turkiye Websitesi "J. Offenbach (1819–1880) Les Contes d’Hoffmann «Hoffmann’dan Hikâyeler» sayfasi" [2] (Erişme:10.12.2009)
• Müzik eserleri notaları: IMSLP (International Music Score Library Project - Uluslararası Müzik Notaları Projesi)3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Proje Gutenberg Arşivi: Les contes d'Hoffmann eserinin ABD icin revize edilmis versiyonu Fransizca ve Ingilizce libretto metinleri24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişme:10.11.2009)
• Jacques Offenbach Alman websitesi4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Erişme:10.11.2009)