Hasan Cemil Çambel[1] (1879, Çanakkale[1][2] - 9 Aralık 1967, İstanbul), Türk asker, devlet adamı, milletvekili, siyasetçi ve tarihçi.
TBMM III. (Ara Seçim), IV., V., VI., VII. ve VIII. dönem Bolu milletvekillidir. Türk Tarih Cemiyeti kurucu üyeliği ve başkanlığı yapmıştır. Atatürk’ün yakın dostlarından olan Çambel, akşam sofralarının devamlı konuklarından birisi idi.[3]
1879'da (1295) Çanakkale'de doğdu. Babası Kocapamukçu adı ile tanınan Mehmet Şükrü, annesi Behiye Hanım'dır. Sadrazam Hakkı Paşa-Suat Hanım kızı Ayşe Remziye ile evli; Prof. Dr. Perihan Çambel, Prof. Dr. Zehra Halet Çambel, Fatma Leyla Çambel ve Prof. Dr. Ali Bülent Çambel'in babasıdır.[4]
Kuleli Askeri İdadisi'ni tamamladıktan sonra, Harp Akademisi'nden yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. Kurmay Yüzbaşı olarak Almanya'ya gönderildi ve 1902 yılında öğrenimini Prusya Harp Akademisi’nde tamamladı.[5]
Askeri yaşamı
Bir süre Karlsruhe'de General Hindenburg'un Karargâhında çalıştıktan sonra yurda dönen Hasan Cemil Bey, Selanik'te Rumeli Genel Müfettişliği ve Jandarma Islahat Müfettişliği’nde görevlendirildi. Balkan Savaşı’nda Genel Karargâh harekât şubesi müdürlüğü yaptı.
1913'te Berlin Büyükelçiliği Askeri Ataşesi oldu. Büyükelçi İbrahim Hakkı Paşa’nın kızı Remziye Hanım ile evlendi, dört çocuk sahibi oldu. Hukukçu ve gazeteci Leyla Çambel, kanser araştırmacısı Perihan Çambel, arkeolog Halet Çambel, mühendis Bülent Çambel’in babasıdır.
I. Dünya Savaşı'nda Irak cephesi'nde 51. tümen komutanlığına atandı ve tümeni ile Felâhiye Savaşı'na katıldı. 1917'de yaralı olarak yeniden Berlin Askeri Ataşeliğine gönderildi. Şehzade Vahdettin'in Berlin ziyaretinde askeri müşavirliğini yaptı.
Yurda dönüşü
Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Kurmay Albay rütbesinden emekliye ayrılan Hasan Cemil Bey Anadolu’nun işgal altında olması ve bozulan sağlığının tedavi gerektirmesi nedeniyle hemen yurda dönemedi.[6] Ailesi ile birlikte İsviçre'de ve Avusturya'da bir süre kaldıktan sonra 1924’te İstanbul’a döndü. 1925-1928 yılları arasında Haliç Vapur İşletmesi Şirketi Müdürlüğü yaptı.
Milletvekilliği
1928 yılında Bolu milletvekili seçilerek, TBMM’nin 3.döneminden 8.dönemine kadar milletvekilliğini sürdürdü. Bu görevde kaldığı süre içerisinde Dışişleri Encümeni, Parlamentolar arası Derneği ve Birleşmiş Milletler Derneği üyeliklerinde bulundu.
Soyadı Kanunu çıktıktan sonra kendisine Atatürk tarafından “Çambel” soyadı verildi.
Türk Tarih Kurumu Başkanlığı
1935 yılında Yusuf Akçura'nın ölümü üzerine Türk Tarih Kurumu Başkanlığı'na getirildi. 1941'e kadar bu görevini sürdüren Çambel, 1936'da I. Büyük Türk Tarih Kongresi'ni düzenledi . Türk tarih araştırmalarının ve Kurumu’nun modern bir biçimde organize edilmesine önayak oldu. “Türk Tarihinin Ana Hatları” eserinden başlayarak Türk Tarih Kurumu’nun yayınlarını yönetti. 1939’da Berlin'deki Alman Arkeoloji Enstitüsü'nün onur üyesi seçildi.
Yazı yaşamı
Çeşitli gazete ve dergilerde tarih, edebiyat, felsefe alanında yazılar yayımlayan Çambel; Cumhuriyet, Hâkimiyet-i Milliye ve Ulus gazetelerindeki başyazıları, İstanbul Türk Ocağı’ndaki çalışmaları ve konferansları, Türk Yurdu’ndaki yazılarıyla Atatürk inkılâplarını desteklemiştir. Çambel'in 1927-1960 tarihlerinde yayınladığı çoğu Atatürk'e ilişkin anıları, “Makaleler Hatıralar” adlı kitapta toplanmıştır.
9 Aralık 1967'de öldü. İstanbul'da Karacaahmet Mezarlığı'nda toprağa verildi.[4][7]
Eserleri
Attila’dan Atatürk’e
Attila’dan Atatürk’e (2. bölüm)
Gençlik Ruhu ve Gençleşme – Konferans, 1934
Türkler, Dilleri ve Kaderleri, 1949
Bakacak Kahvesi, 1947
Atatürk ve Tarih, 1939
Türk Gençliği Nasıl Yetiştirilmelidir?, 1932 (Konferans)
Yeni Ruh, 1929
Jüpiter, 1927
Jüpiter, 1928
Çevirileri
Alman Ruh Tarihine Dair Tetkikler, 1932 (Wilhelm Dilthey)
Fichte ve Fichte’nin Hitabeleri-Türk Gençliğine Bir Armağan, 1927
.jpg)
