Hüseyin Tosun Bey, Osmanlı siyasetçi.
19. yüzyıldaki Çerkes Sürgünü'nde Anadolu'ya yerleşen "Şhaplı" adlı Ubıh bir ailenin çocuğudur.[1] Mekteb-i Sultani ve Mekteb-i Harbiye'de öğrenim gördü. Osmanlı ordusunda görev aldı. İhtilalci eylemleri takibe uğradı, 1896'da Trablus Askeri Rüşdiyesi'ne Fransızca öğretmeni olarak gönderildi. 1902'de Paris'te toplanan Osmanlı Hürriyetperveran Kongresi'ne Çerkes göçmenleri temsilcisi sıfatıyla katıldı ve bu kongredeki anlaşmazlıkların uzantısı olarak Prens Sabahaddin ile Teşebbüs-i Şahsî ve Adem-i Merkeziyeti Cemiyeti kurucuları arasında yer aldı.[2]
Avrupa'dan Kafkasya yoluyla geçtiği Anadolu'da 1907 Erzurum İsyanı'ndaki rolü dolayısıyla ömür boyu hapse mahkûm edildi. Jön Türk Devrimi sonrasında toplanan ikinci ve üçüncü Meclis-i Mebûsan'da Erzurum bağımsız mebusu olarak yer aldı. Mart 1914'te ekonomik ve politik bağlar oluşturmak amacıyla Türk ve Rus üyelerin birlikte kurduğu Osmanlı-Rus Cemiyeti'nin kurucuları arasında bulundu ve cemiyetin veznedarlığını yaptı. Çerkes İttihad ve Teavün Cemiyeti, Türkiye'deki Kuzey Kafkasya Siyasi Göçmenleri Komitesi ve Şimali Kafkas Cemiyeti gibi Kuzey Kafkasya diaspora örgütlerinde aktif şekilde çalışmıştı. Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinde, başında bulunduğu Osmanlı Milli Telgraf Ajansı'nın olanaklarını seferber etti. İstanbul'un İşgali sonrasında Mayıs 1919'da Malta'ya sürülenler arasında yer aldı. Malta dönüşü Kuzey Kafkasyalı bazı politik göçmenlerin Batı ülkelerine yerleşmesine yardım etti. Mülteciler tarafından Varşova'da oluşturulan Kafkasya Dağlıları Halk Partisi'nin kuruluşuna katkı sağladı. 7 Ocak 1930 tarihinde İstanbul'da öldü.[2]
Kaynakça
- ^ Süren, Jiy Zafer (1 Kas 2015). "Biz bize!". 16 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2024.
- ^ a b Mustafa Çetin Baydar (19 Kasım 2013). "Hüseyin Tosun". Erzurum Araştırmaları Web Sitesi. erzurumluyum.net. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022.
