PROFILBARU.COM

**El Hamra**, Generalife ve Albaicin, Granada
UNESCO Dünya Mirası
Konum	İspanya
Kriter	Kültürel: I, III, IV
Referans	314
Tescil	1984 (8. oturum)
Uzatma	1994
Bölge	Avrupa

El-Hamra Sarayı (İspanyolca: Alhambra; Arapça: الْحَمْرَاء‎‎, "Kırmızı"), İspanya'nın Endülüs bölgesindeki Granada kentinde yer alan tarihi bir yapıdır. İslami Arap mimarisinin Kalʿatü'l-Hamrâ anlayışına göre inşa edilmiştir ve başlangıçta hem saray hem de kale olarak kullanılmıştır. Günümüzde müze olarak hizmet vermektedir.

Saraya ait ilk yapı, M.S. 889'a tarihlenen Roma dönemi surlarının üzerine inşa edilen küçük bir kale ile başlamıştır. Ancak, 13. yüzyılın ortalarına kadar ciddi bir onarım yapılmamıştır. Gırnata Emiri Muhammed Nasır döneminde saray bugünkü görünümünü kazanmıştır. 1333 yılında Gırnata Sultanı I. Yusuf, bu kaleyi hükümdarlık sarayına dönüştürmüştür. 1492'de bölgede Hristiyanların yeniden hakimiyet kurmasının ardından, saraya Rönesans Mimarisi'nin etkisiyle bazı eklemeler yapılmıştır.

El-Hamra'nın inşası sırasında Endülüs'ün önemli diğer iki şehri Kurtuba ve Sevilla, sırasıyla 1236 ve 1248 yıllarında Hristiyan Kastilyalılar tarafından fethedilmiştir.

Paris'teki Arap Dünyası Enstitüsü eski Başkanı Edgar Pisani, El-Hamra'yı "İslam Medeniyetinin insanlığa ulaştırabileceği en yüksek noktalardan biri" olarak tanımlamış ve sarayın mimarisini şu şekilde betimlemiştir:

Endülüs İslam sanatını, Müslüman İspanya tarihinden ayrı düşünmek imkansızdır... El-Hamra inşa edilirken hiçbir şey tesadüfe bırakılmamış, her detay özenle hesaplanmıştır. Kavislerin bölünüşünde, tek ve çift sütunların hoşa giden bir tarzda yerleştirilmelerinde, kapı ve pencere yerlerinin mükemmel konumundan bunu anlamak mümkündür. İşte bu sayede harikulâde perspektifler ortaya çıkmış, avlular ile açık salonlar arasında güneş ışığı, suların akışı ve gölgelerin oyunu buluşturularak, dış alemle inanılmaz bir uyum ve zarafet sağlanmıştır. Bu, sanki el değince kırılıp dökülecek hissi veren yüksek bir zarafettir. El-Hamra'yı gerçekten anlamak için sarayın içindeki pek çok kitabeyi anlayarak okumak gerekir. Kur'an'dan alınan ayetlerin ve İbn-i Zamrak'la diğer Müslüman şairlerin mısralarının kazınmış olduğu bu kitabeler bazı duvarları tamamen kaplamakta, kemerler, kapı çerçeveleri ve sütun tekneleri boyunca uzayıp gitmektedir. Öyle ki bu yazıları süsleme motiflerinden ayırmak neredeyse imkansız haldedir.

Sarayın betimlemesi

Girift bir yapıya sahip olan El-Hamra Sarayı, birbiriyle bağlantılı odalar, salonlar, avlular, yeşil alanlar, fıskiyeli havuzlar, akar çeşmeler ve bahçelerden oluşmaktadır. Ancak, tüm bu mekanlar belli bir düzen içinde dizilmiştir. Bu düzen, Yahya Kemal Beyatlı'nın İspanya'daki elçilik görevi sırasında (1929) kaleme aldığı satırlarda şu şekilde özetlenir:

... El-Hamra'ya basit bir dış kapıdan giriliyor. Girerken harikulade bir mekan içine girileceğinin farkına bile varılmıyor. Girdikten sonra bir alemden başka bir aleme geçmiş, sanki bir rüyanın ortasına düşmüş gibi gözlerimi kapadım ve açtım, öylesine bir hayret içindeydim. Bu şaşkınlık daireden daireye geçtikçe arttı. Nazar değmemiş bir beyazlık içinde, sülüs bir yazı sarmaşığı gülümseyen bir güzellikle bütün duvarları sarmış; nakşın ve oymanın hudutsuz oyunları, tavanların derinliklerine kadar her tarafı örtmüş, ama her taraf yine de bembeyaz görünüyor.^[1]

Saray içindeki tüm oda ve salonları çepeçevre dolaşan bir sözcük, Orta Çağ'ın ünlü, Endülüs'teki 780 yıllık İslam hakimiyetinin de önemli sarayı sayılan El-Hamra'nın sırrını içerdiği söylenen Arapça bir cümledir. Bu sözcük, "Allah'tan başka galip yoktur." anlamını taşır. Bu bakımdan dünyanın hiçbir yerinde Allah adını bu kadar çok zikreden sütun, kemer, kubbe, tavan, kapı ve duvara sahip başka bir saray yoktur.^[2]

Sarayın uzun yıllar boyunca kendi haline bırakıldığı, evsiz insanlara barınak olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bu dönemde bakımsızlıktan dolayı bazı duvar kabartma süsleri dökülmüş, hor kullanılmadan dolayı kapı ve pencereler tahrip olmuştur. Sarayın mexuar (Divan Odası) denilen idari bölümü, bir zamanlar koyun ağılı olarak kullanılmış, yine bu bölümün arka kısmında kapel haline çevrilen ibadethaneye geçiş için bir duvarın yıkılarak kapı haline dönüştürüldüğü bilinmektedir. Sarayın harem kısmındaki bir oda ise 1829 yılında Washington Irving'in ikametine tahsis edilmiştir ve Amerikalı yazar bu odada El-Hamra ile ilgili anılarını kaleme almıştır. Gırnata'nın 1492 yılında düşüşünden sonra, V. Karl Sarayı'nın yapımı için El-Hamra'nın bir kısmı yıkılmıştır. Bu yıkılan bölümler ve sarayın kayıpları ise hiçbir zaman öğrenilememiştir.

Tüm bu olumsuzluklara rağmen, El-Hamra Sarayı'nın ayakta kalmak için zamana karşı direndiği söylenebilir. 19. yüzyıl sonunda başlayan restorasyon çalışmaları, 20. yüzyılda yabancı ziyaretçilerin artışıyla hız kazanmış ve sarayın eski ihtişamına kavuşmasına katkı sağlamıştır. İspanyol makamlarının restorasyonda süslemelerin aslına ve obje fonksiyonlarına mümkün olduğunca sadık kalmaya özen gösterdiği de bilinmektedir.

Wikimedia Commons'ta Alhambra ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

^ "Halkbank Kültür ve Yaşam". Halkbank Kültür ve Yaşam. 21 Aralık 2023. 16 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2024.
^ Arroyo, Javier (3 Kasım 2016). "Decoding the secret messages of Spain's Alhambra palace". EL PAÍS English (İngilizce). 3 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2024.