Cüce ispermeçet balinası (Kogia sima ya da eski adıyla Kogia simus) Physeteroidea ailesinin bilinen üç türünden birisidir. Genellikle denizlerde görünmezler ve en kaybolmamış bilgiler gövdelerinin araştırmalarından gelmektedir.
Sınıflandırma
Günümüzde, cüce ispermeçet balinası genellikle Kogiidae ailesinin ve Kogia cinsinin iki türünden birisi olarak sınıflandırılır, diğer ikinci tür de pigme ispermeçet balinası'dır. Bu iki tür 1966 yılına kadar iki ayrı tür olarak kabul edilmiyordu. Çoğu sınıflandırıcı Kogiidae ailesinin Physeteroidea üst familyasına ait olduğunu kabul ediyordu, yine de bazı Physeteridae ailesinin bir altfamilyası (Kogiinae) olduğunu kabul edenler de vardı.
Açıklama
Cüce ispermeçet balinaları şu anda bilinen en küçük balina türüdür. Bu balinalar 2.7 m (8.9 ft) uzunluğuna ve 250 kg (550 lb) kilosuna çıkarlar; ki bu durum da bu türün yunusların büyük türlerinden küçük olduğunu gösterir. Genellikle yavaş hareket ederler, küçük sıçramalar ve esnemeler gibi kasıtlı hareketler yaparlar ve su yüzeyinde durduklarında çoğunlukla hareketsiz bir şekilde uzanırlar. Kısacası, bu tür yalnızca sakin sularda bulunurlar (Beaufort 0-1).
Cüce ispermeçet balinaları görünüş ve davranışları açısından akrabaları olan pigme ispermeçet balinası'na benzemektedir. Bu türleri denizde ayırt etmek neredeyse imkânsızdır; yine de, cüce türü biraz daha küçük ve daha büyük bir sırt yüzgecine sahiptir. Gövdeleri mavimsi gri renkte olup alt kısımları ise toplardamara benzeyen sarımsı çizgilerin bulunduğu daha açık renktedir. Gözlerinin arkalarında beyaz birer solungaç bulunur. Kanatçıkları çok kısa ve geniştir. Burunlarının tepeleri ile küçük olan alt çeneleri arasında çıkıntılar bulunur. Cüceler uzun, kavisli, keskin dişlere sahiptir (üst çenede sıfır ile altı arasında ve alt çenede ise 14 ila 26 arasında). Bu dişler, Hollanda Antilleri'nde türün "kememusurgili" olarak tanımlanmasına neden olur.
Cüce ispermeçet balinaları genellikle yalnızdır, ama ara sıra küçük gruplar halinde de görülebilirler.
Bir cüce ispermeçet balinasının beyni yaklaşık olarak 0.5 kg kilosundadır.[2]
Beslenme
Cüce ispermeçet balinaları birincil olarak kalamar ve yengeç ile beslenirler.
Davranışı
Tür, su yüzeyine sıçrama yaparken.
Cüce ispermeçet balinaları ve pigme ispermeçet balinaları, kalamarlara benzer bir şekilde bir "mürekkep" türü kullanıp yırtıcılıktan kaçınmalarıyla diğer deniz memelileri arasında oldukça eşsizdirler. İki tür de bağırsak sistemlerinin alt kısımlarında 12 koyu kırmızımsı-kahverengi akışkan madde alabilen bir keseye sahiptir ki bu sıvılar potansiyel saldırganlara enjekte edilerek onları şaşırtmak ya da vazgeçirmek için kullanılır.[3]
Nüfus ve dağılım
Cüce ispermeçet balinaları derin suları tercih ederler, ama pigme türünden daha çok kıyılarda bulunurlar. En sevdikleri yaşam alanı ise hemen kıta sahanlığı yakınlarıdır. Atlas Okyanusunda, bu tür Virginia, Amerika Birleşik Devletleri'nin batısında, İspanya'da, Birleşik Krallık'ın doğusunda, Brezilya'nın güneyinin en güney noktasında ve Afrika'nın ucunda görülmüştür. Hint Okyanusu'nda ise, bazı örnekler Avustralya'nın güney kıyısında ve Hint Okyanusu'nun güney kıyıları boyunca birçok bölgede bulunmuşlardır - Güney Afrika'dan Endonezya'ya kadar. Büyük Okyanus'ta, bilinen doğal yaşam alanları Japon kıyıları ve Britanya Kolumbiyasıdır. Dünyadaki toplam nüfusları hakkında hiçbir tahmin yapılmamıştır. Ama bir ankete göre Büyük Okyanusun doğusunda 11,000 civarında bir nüfus bulunmaktadır.
Yaşam döngüsü
Doğurma sezonu dört ila beş ay arasında sürmektedir. Gebelik ise 9 ila 11 ay arasındadır. Yeni doğmuş bir ispermeçet yaklaşık olarak 1.0 m uzunluğundadır.[4] Erkekler ergenlik döneminde 2.0 m uzunluğuna ulaşır ve 2.1 ile 2.2 m uzunluklarına ulaştıklarında cinsel olarak yetişkin olurlar.[5]
İnsan etkileşimi
Cüce ispermeçet balinaları ticari balinacılar tarafından aktif olarak avlanmaktadır. Ara sıra Endonezyalı ve Japon balıkçılar hala zıpkın ile öldürmeye devam etmektedir. Cüce balina'nın pigme'den daha çok sahillerde dolaşmasından dolayı, bu tür balıkçılık ve kirlilik gibi insan aktivitelerine karşı daha savunmasızdır. Bu aktivitelerin türün yaşamlarını etkileyip etkilemediği konusunda yeterli bilgi yoktur.
Korunma durumu
Cüce ispermeçet balinaları ACCOBAMS tarafından korunmaktadır.[6] Bu tür ayrıca Batı Afrika ve Macaronesia'nın Küçük Balinaları ile Denizayılarının Korunmasına ilişkin Mutabakat Zaptına (Batı Afrika'daki Sucul Memeliler MoU)[7] ve Pasifik Adaları Bölgesi'nin Balinaları ve Onların Habitatlarının Korunmasına ilişkin Mutabakat Zaptına (Pasifik Balinaları MoU) dahil edilmiştir.[8]
Pygmy and Dwarf Sperm Whales by Donald F. McAlpine in Encyclopedia of Marine Mammals (2002), San Diego: Academic Press, s. 1007–1009, ISBN 0-12-551340-2
Whales Dolphins and Porpoises, Mark Carwardine, Dorling Kindersley Handbooks, ISBN 0-7513-2781-6
National Audubon Society Guide to Marine Mammals of the World, Reeves, Stewart, Clapham and Powell, ISBN 0-375-41141-0
.jpg)
