Boranı, İran ve Mizrahi[1] mutfağında yoğurtla hazırlanan bir aperitiftir.[2] Ispanak ve diğer malzemelerle hazırlanan boranı, Van ve Isparta başta olmak üzere Türkiye'nin çeşitli yörelerinde farklı şekillerde hazırlanmaktadır. Yalvaç ve Mecitözü civarlarında ise, ıspanaklı ve fasulyeli olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır.[3] İçerisine bulgur katılarak haşlanmak suretiyle pişirilir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek servis edilir. Genellikle kuru soğan ile birlikte tüketilir. Azerbaycan gibi Kafkasya ülkelerinde de popülerdir.
Yörelere göre çeşitleri
Urfa (Şanlıurfa) pencer (pazı) boranısı
Urfa (Şanlıurfa) Pencer (pazı) (Beta vulgaris) Boranısı etli ve köfteli(bulgurdan yapılan) olarak pazının (pencerin) saplarının kullanılmasıyla yapılan, sarmısaklı yoğurtla birlikte sunulan, hazırlanması zaman alan, emek ve ustalık gerektiren, yöresel bir ziyafet yemeğidir. Ayrıca yapımında Şanlıurfa Biberi (isot) ve Urfa'da üretilen ülke çapında bir üne sahip Sadeyağ kullanılır.
Urfa Keme Boranısı Yemeği / Şanlıurfa Keme Boranısı Yemeği, köftelik ince bulgur, keme mantarı, yörede yetişen İvesi ırkı kuzunun eti, coğrafi işaret tescilli Şanlıurfa Biberi ile Şanlıurfa Sadeyağı / Urfa Yağı kullanılarak yapılan yöresel bir yemektir.
Keme mantarı Şanlıurfa ilinde, toprak yüzeyinden 5 ilâ 10 cm derinde doğal olarak yetişen, görünüşüyle patatesi andıran ve yörede “keme mantarı” olarak adlandırılan Terfezya mantarıdır. Keme mantarı, su tutma kapasitesi az olan ve çabuk kuruyan, geçirgen ve kumlu topraklarda sıcaklığın 20 °C civarında olduğu dönemlerde toprağı kabartıp çatlatarak yerini belli eder. Biyolojik özelliği itibarıyla yörede martın sonu ile en fazla mayıs ayının ilk haftasını kapsayan sürede doğadan toplanır. Keme mantarının sadece doğadan toplanması sebebiyle Urfa Keme Boranısı Yemeği / Şanlıurfa Keme Boranısı Yemeği keme mantarının toplanabildiği ve tazeliğini koruduğu dönemde üretilebilmektedir. Urfa Keme Boranısı Yemeği Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[6][7]
Kırşehir etli boranı yemeği
Etli boranı yemeği, Kırşehir'de ayva ve parça et ile ile yapılır. Hem tatlı hem de acı bir tadı olduğu için oldukça ilginç bir yemek olarak Kırşehir'de halen yapılmaktadır.[8]
Diyarbakır kenger boranisi
Diyarbakır Kenger Boranisi malzemeleri kenger, süzme yoğurt, buğday unu, kuru soğan, tereyağı, sarımsaktır. Diyarbakır Kenger Boranisi 20.08.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[9][10]
Kırşehir ayva boranısı
Kırşehir Ayva Boranısı 24.01.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]
Alaca borana yemeği
Malzemeleri; mantar veya haşlanmış yumurta, yoğurt, sarımsak, tereyağı, sıvı yağ, tuz, maydanoz ve baharat olarak toz kırmızıbiber ve pul kırmızı biberdir. Alaca borana yemeği 01.02.2024 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Çorum adına coğrafi işaret almıştır.[12]
