Birinci Fas Krizi (Tanca Krizi olarak da bilinir), Mart 1905 ve Mayıs 1906 tarihleri arasında Fas'ın I. Dünya Savaşı öncesindeki konumu dolayısıyla oluşan uluslararası krizdir. Bu kriz Almanya'nın hem Fransa hem de İngiltere ile ilişkilerinin kötüleşmesine yol açarken, yeni İngiltere-Fransa Dostluk Antlaşmasının oluşmasında pay sahibi olmuştur.
Kayser'in Ziyareti
31 Mart 1905 günü Kayzer II. Wilhelm Fas'ın Tanca şehrine geldi ve Fas Sultanı Abdelaziz'in temsilcileriyle görüştü. Daha sonra Kayser beyaz bir atın sırtında şehir turuna devam etti. Kayser, Sultan'ın egemenliğini desteklemek için geldiğini bildirdi. Bu, Fas'ta Fransız etki alanına meydan okuyan kışkırtıcı bir açıklamaydı. Sultan daha sonra Fransızların önerdiği bir takım hükûmet reformlarını reddetti ve dünyanın önde gelen devletlerini gerekli reformlar konusunda danışmak için Algeciras Konferansı'na davet etti.
Fransa'nın tepkisi; askeri hareketlilikler
Almanya, Fransa'nın diğer Avrupa güçleri önünde hesap vereceği çok taraflı bir konferans arayışı içindeydi. Fransa dış işleri bakanı Théophile Delcassé buna karşı çıkarak böyle bir konferansa ihtiyaç olmadığını savunuyordu. Alman şansölyesi Kont Bernhard von Bülow bu gelişmelerden dolayı savaş tehdidinde bulundu. Haziranın ortasında kriz zirve noktasına ulaştı. 15 Haziran'da Fransa bütün askerlerinin izinlerini iptal etti. 22 Haziran'da ise Almanya Fas ile savunma paktı yapma tehdidinde bulundu. Fransa başbakanı Maurice Rouvier Almanya ile bu konu yüzünden savaş riskini göze alamadı. Bunun üzerine kendi politikalarının desteklenmediğini gören dış işleri bakanı Delcassé istifa etti. 1 Temmuz'da Fransa konferansa katılmayı kabul etti.
Kriz, Algeciras Konferansı öncesinde de devam etti. Almanya rezerve birliklerini 30 Aralık günü göreve çağırdı. 3 Ocak'ta ise Fransa askerî birliklerini Almanya sınırına konuşlandırdı.
Algeciras Konferansı
Algeciras Konferansı sorunu çözmek için 16 Ocak 1906 günü toplandı. Konferans 7 Nisan 1906'ya kadar sürdü. 13 ülkenin temsilcilerinin bulunduğu konferansta Almanlar kendilerinin tek destekçilerinin Avusturya-Macaristan İmparatorluğu olduğu düşüncesindeydi. Almanya'nın uzlaşma konusundaki çabaları Avusturya-Macaristan hariç herkes tarafından reddedildi. Fransa arkasına İngiltere, Rusya, İtalya, İspanya ve Amerika Birleşik Devletlerinin çok sıkı desteğini aldı. Almanlar 31 Mart 1906 tarihinde görüşmeler onlar için daha kötü şekilde sonuçlanmadan uzlaşmaya vardılar ve 31 Mayıs 1906 tarihinde bu resmiyet kazandı. Fransa Fas polisi üzerindeki kontrolünü bırakmayı kabul etti fakat Fas'ın siyasi ve mali işleri üzerindeki güçlü etkisi devam etti.
Sonuç
Algeciras Konferansı Birinci Fas Bunalımını sadece kısa süreliğine çözdü. Üçlü İttifak ile Üçlü İtilaf arasındaki tansiyonu I. Dünya Savaşı'na giden yolda daha çok yükseltti.
Birinci Fas Bunalımı aynı zamanda, İngiltere'nin Fransa'yı bu krizde desteklemesiyle, Üçlü İtilaf'ın daha güçlü olduğunu gösterdi. Bu bunalım, Britanya-Rusya Antantı ve İngiltere-Fransa-İspanya arasında Cartagena Paktı'nın 1907'de imzalanmasının sebebi olarak görülebilir. Wilhelm aşağılanmış olduğunu düşündüğünden çok sinirlendi ve bir daha asla geri adım atmadı. Bu daha sonra Almanya'nın İkinci Fas Bunalımında da bir aktör olarak karşımıza çıkmasına neden oldu.
Kaynakça
