Cami, 1868 - 1870 yılları arasında Kerbelayı Sefihan Karabaği tarafından yapılmıştır. Cami, iki katlı galerideki taş sütun bölümleri ve kubbeli tavan kullanımını içeren ve Karabağ bölgesindeki camilerde yaygın olarak görülen bir tarzda inşa edilmiştir. Bu tarzdaki diğer camiler arasında Barda Camii, Şuşa'daki Yukarı Gövher Ağa Camii, Füzuli'deki bir cami ve Goradiz köyündeki bir cami gösterilebilir.[3]
Hocalı'nın Karabağ-Ermeni güçleri tarafından 29 Şubat 1992'de işgal edilmesi sırasında, bu camiye ilk olarak 200 ceset yerleştirildi.[4] Ancak caminin imamı olan Seyid Sadiqov'a göre camide 477 ceset vardı.[5]
Mimari
Ağdam Ulu Camiinin planı, ortada dört sütun bulunan geleneksel bir kare şekle dayanmaktadır. Bu kare alanın doğu ve batı kenarlarının her birinde yer alan üç sıra derin niş, caminin ibadet alanını genişletmiş ve ona dikdörtgen bir şekil vermiştir. Caminin güney duvarının ortasına yüksek bir mihrap taşı yerleştirilmiştir. Yan nişlerin tepesi iç kısma bakan balkon şeklindedir ve kadınların ibadeti için tasarlanmıştır. Cami, yan balkonların ortasında ve mihrap kemerinin yanında yer alan pencerelerle aydınlatılır.
İç mekan
Caminin içi kusursuz tasarımı ve süslemeleri ile dikkat çeker. Sade bezemeli mirabın üzerindeki kitabede caminin mimarının Kerbelayi Nakkaş Tebrizi'nin oğlu Usta Muhammed Nakkaş Tebrizi olduğu ve tamir tarihinin hicri 1331, miladi 1913 yılı olduğu yazmaktadır. Caminin kuzey cephesindeki giriş kapısı derin bir balkonun içinde, açık balkonun yanında iki katlı odalar yer almaktadır. Kuzey cephenin köşelerine inşa edilen minareler, caminin simetrik plan yapısını tamamlayarak camiye kare bir şekil vermiştir.
Güncel durum
Ağdam'daki binalar arasında halen ayakta kalan az sayıdaki binadan biri de Ağdam Camii'dir. Azerbaycan kaynaklarına göre caminin çatısı ve çatı katı aşağı yıkılırken, pencereler, kapılar, iç kaplamalar ve hatta mermer zemin yok edildi.[6]
2007'de camiyi ziyaret eden bir fotoğrafçı olan Andrei Galafyev, Haziran 2010'da "Caminin zemini tamamen Ağdam harabelerinde dolaşan sığır gübresi ile kirlenmiş" diye belirtmiştir.[7] Fotoğrafları camideki sığırları göstermekteydi. Bu rapor, caminin ahır olarak kullanıldığını iddia eden Azerbaycan gazetelerinden ve şikayetçi olan bir Türk örgütünden tepki aldı.
Kasım 2010'da Dağlık Karabağ hükûmeti caminin ve çevresinin temizlendiğini duyurdu.[8] Ayrıca Ağdam Camii'nin yanı sıra Şuşa camilerinin de yenilenmiş olduğunu duyurdular.[2]
2020 Dağlık Karabağ Savaşını sona erdiren ateşkes anlaşması şartlarına göre Ağdam 20 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan'a teslim edildi. 20 Kasım 2020 Cuma günü Ağdam şehrine giren Azerbaycan askerleri Ağdam Ulu Camiinde 27 yıl aradan sonra ilk defa ezan okudu ve Cuma Namazı kıldı.[9]
