Azerbaycan Milli İlimler Akademisine bağlı Cumhuriyet Sismoloji Araştırma Merkezi veya kısa adıyla (RSXM) - Azerbaycan Cumhuriyeti'nde depremlerin araştıran ve inceleyen tek kuruluştur. Merkezde sismolojik, jeofizik, jeokimyasal ve jeodinamik çalışmalar yapılmaktadır.[2]
1998 yılından bu yana faaliyet gösteren merkez arazisinde 84 sismik, 6 jeofizik, 5 jeokimyasal, 24 GPS istasyonu faaliyet gösteriyor[3]
Tarihi
Azerbaycan'da ilk kez sismik olayların aletli gözlemleri 20. yüzyılın başlarında başlamıştır.[4]
1902 yılında Şamahı'da meydana gelen şiddetli depremden sonra, Bakü'de petrol endüstrisiyle uğraşan Nobel kardeşlerin girişimiyle o yıl Azerbaycan topraklarında üç yere sismik istasyonlar kurularak aletli gözlemlere başlandı.[5][6]
Azerbaycan'da bağımsız sismoloji hizmetlerinin sovetler doneminde uzun süre faaliyet göstermesine izin verilmemişse de, 1979 yılında Azerbaycan SSR Bakanlar Kurulu kararı ve Azerbaycan Millî İlimler Akademisi'nin emriyle Deneysel-Metodik Jeofizik Bölümü kuruldu. Azerbaycan Millî İlimler Akademisi Jeoloji Enstitüsü'nde "Jeofizik" Bilim Merkezi'nde kuruldu.[7]
1980 yılında buna dayanarak Deneysel-Metodik Jeofizik ekspedisiya düzenlendi. Ekspedisiyaya, Azerbaycan Millî İlimler Akademisi ilgili üyesi, jeoloji ve mineraloji doktoru, profesör Arif Hasanov tarafından yönetildi.[8]
Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun 01.09.1998 tarih ve 179 sayılı ve 17.12.1998 tarih ve Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Başkanlığının 22/2 sayılı kararları ile Cumhuriyet Sismolojik statüsü verilmiştir.[9] 1999'dan beri Azerbaycan Milli İlimler Akademisi'ne bağlı Cumhuriyet Sismolojik Araştırma Merkezi denir.
2008 yılından bu yana, Cumhuriyet Sismolojik Hizmet Merkezi'nin başkanlığını Azerbaycan Milli İlimler Akademisinin Muhabir Üyesi, Onurlu Bilim Adamı, Jeoloji ve Mineraloji Doktoru, Profesör Kurban Celal oğlu Yetirmişli yürütmektedir.[7][10][11]
Çalışma istikametleri
Cumhuriyet Sismoloji Araştırma Merkezinin sismolojik araştırmaları, uydu haberleşmesi ile çalışan bir sismik istasyon şebeke aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.[12] Merkezde sismolojik, jeofizik, jeokimyasal ve jeodinamik çalışmalar yapılmaktadır.[13]
Merkez arazisinde 84 sismik,[14] 6 Jeofizik, 5 jeokimyasal,[15] 6 jeofizik, 5 jeokimyasal, 24 GPS istasyonu faaliyet gösteriyor.[16]
Azerbaycan'ın Saatli bölgesinde 8324 metre derinliğindeki bir kuyu üzerinde bulunan GPS istasyonu benzersizliği ile dikkat çekiyor.
Merkez, 84 telemetrik sismik istasyonun izleme ağına dayanarak cumhuriyet arazisinin sismik rejimini, deprem episentrlerinin dağılım düzenliliğini, ocak bölgelerdeki sismik süreçlerin dinamiklerini, derin fayların aktif kısımlarını ve şiddetini inceliyor. Bu bölgelerde olası maksimum şiddetli depremler değerlendirilmektedir. Güçlü deprem odaklarının mekanizması inceleniyor, büyük şehirlerin sismik riski değerlendiriliyor ve büyük inşaat tesislerinin bulunduğu alanların sismikliği inceleniyor.
Cumhuriyet Sismoloji Araştırma Merkezinin Jeofizik Araştırma Departmanı, jeofizik alanlardaki sismoanormal etkilerin tezahürünün yapıları ve özellikleri hakkında karmaşık bir çalışma yürütmektedir. Jeomanyetik alan gerilimi, yerçekimi ve yerçekimi potansiyelindeki değişiklikler, bir jeofizik istasyon ağı aracılığıyla araştırılır. Cumhuriyet Sismoloji Araştırma Merkezinin 6 manyetometrik ve 4 gravimetrik jeofizik istasyonu cumhuriyet topraklarında faaliyet göstermektedir.
Kurullar
- Makrosismik araştırma bölümü
- Deprem odaklarının dinamiği bölümü
- Deprem Araştırma Bürosu
- Mühendislik jeolojisi ve sismik mikrobölgeleme bölümü
- Episantral departman
- Manyetometri Bölümü
- Jeodinamik Bölümü
- Sismolojik malzemelerin analizi ve yorumlanması bölümü
- Gravimetri bölümü
- Bilimsel ilişkiler departmanı
- Jeokimyasal araştırma departmanı
- Enstrüman bölümü
- Jeoekoloji Bölümü
- Sismoloji
- Sismolojik ve jeofizik araştırmaların bilimsel araştırma bölümü
- Bilgi departmanı
- Uluslararası ilişkiler bölümü
Uluslararası iletişim
Cumhuriyet Sismoloji Araştırma Merkezi yaklaşık 30 yabancı ülkenin sismoloji merkezleriyle işbirliği yapmaktadır.[17] Önemli uluslararası sismolojik kuruluşlar - EMSC (Avrupa-Akdeniz Sismoloji Merkezi),[18] IRIS (Sismolojik Araştırma Ortak Enstitüsü), ORFEUS (Avrupa Sismolojik Gözlem ve Araştırma Merkezi), ESC (Avrupa Sismoloji Komisyonu),[19] Avrupa Sismoloji Komisyonu,[20] EGU (Avrupa Jeofizik Birliği) ve AGU (Amerikan Jeofizikçiler Birliği) üyesidir.[7]
1 Mart 2018 tarihinde Ankara'da yakın ve komşu ülkelerin sismoloji merkezleriyle birlikte "Sismolojik Verilerin Gerçek Zamanlı Değişimi" konulu bir protokol imzalandı.
3 Aralık 2021 tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Doğal Afet ve Acil Durumlar Kurumu (AFAD) Deprem Daire Başkanlığı ile Azerbaycan Milli İlimler Akademisi'ne bağlı Cumhuriyet Sismolojik Araştırma Merkezi arasında ikili iş birliğinin genişletilmesi ve ortak projelerin uygulanmasına ilişkin Anlaşma Protokolü imzalandı.[21][22]
2014 yılında Azerbaycan Milli İlimler Akademisi'ne bağlı Cumhuriyet Sismolojik Araştırma Merkezi, E. Lawrence adını taşıyan Livermore Ulusal Laboratuvarı, Missouri Bilim ve Teknoloji Üniversitesi ve Michigan State Üniversitesi'nde "Uluslararası sismotografi" laboratuvarı kuruldu.[17]
Yönetmenler
Arif Həsənov — 1998-2008-ci yıllarda
Kurban Yetirmişli — 2008-ci yılından bu gune kimi
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
