Azerbaycan'da ipek endüstrisi eski çağlardan beri varlığını sürdürmektedir. Bir zamanlar Şirvan bölgenin en büyük ipekçilik bölgesiydi. Şamahı, Baskal, Gence, Şaki ve Şuşa'da halk ipek üretimiyle uğraşıyordu. Bu bölgelerde ipekten süslü kadın mendilleri üretildi. İpek üretimi modern zamanlara kadar devam eden ana faaliyetlerden biriydi.[1][2][3]
Şirvan
Şirvan'da üretilen ipek, 11. yüzyıldan itibaren Rusya ve Batı Avrupa gibi bölgelerde biliniyordu. O dönemde Şamahı'dan Rusya, Irak, Suriye ve diğer ülkelere ipek ihraç ediliyordu. Şirvan, 16. ve 17. yüzyıllarda Yakın Doğu'da ipek üretimindeki hakimiyetini sürdürdü. Şirvan ipeğinin büyük bir kısmı ihraç ediliyordu. Geri kalanın da çoğu ipek dokumada kullanılıyordu. Adam Olearius 17. yüzyılda Azerbaycan'ı ziyaret etmiş ve yılda 10-20 bin paket (her paket yaklaşık 2,5 kg ağırlığında) hammadde toplandığını yazmıştır. Üretimin 3000 paketi Şirvan'a, 2000 paketi Karabağ'a aitti. Demek ki Şirvan'da 7,5 ton, Karabağ'da ise 5 ton hammadde üretilmiştir.[4][5]
Şaki
İpek endüstrisi 18. ve 19. yüzyıllar boyunca büyümeye devam etti; ipek üretimi nihayet 1928'de ulusallaştırıldı ve 1931'de açılan büyük bir ipek fabrikası daha önce yerel aileler tarafından yürütülen küçük ölçekli üretimin yerini aldı. Bu dönemde Şaki, SSCB'nin en büyük ipek tedarikçilerinden biriydi.[6]
1970-1980'li yıllarda 5-6 bin ton ıslak koza ve 350-400 ton ham ipek üretilerek 10 milyon metrekare ipekli tekstil temin edilmiştir. 150 binden fazla aile besleme ve koza üretimiyle uğraştı. O dönemde ipek endüstrisinde 14.000'den fazla kişi çalışıyordu. 7.000 kişi daha Şaki ipek fabrikasının daimi çalışanıydı. Azerbaycan, eski Sovyetler Birliği'nde koza üretiminde Özbekistan'dan sonra ikinci sırada yer alırken, üretilen ipeğin kalitesi açısından birinci sırada yer aldı. Şaki ipek fabrikası SSCB'deki 75 işletmeye tekstil, 84 işletmeye ise ipek iplik gönderiyordu. Şaki ipeğinden yapılan tekstiller Japonya, İsviçre, İtalya ve diğer ülkelere ihraç edildi.[kaynak belirtilmeli]
1990'lı yılların başında ipek sektöründe bir durgunluk gözlendi. Bunun sonucunda uzun yıllar boyunca kurulan ekonomik ilişkiler kaybedildi. Bu yıllarda 2 ipek üretim istasyonu, 7 koza tohumu fabrikası, 30'a yakın koza kurutma odası, yaklaşık 80 koza birincil işleme noktası, Ordubad iplik fabrikası ve Şaki ipek fabrikasının üretimi durduruldu. 10 binlerce insan işini kaybetti. 1500 yıllık Azerbaycan ipekçilik endüstrisi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.[kaynak belirtilmeli]
Parvana” LLC, "Şaki-İpek" yatırım yarışmasını kazandı. Üretimi genişletmek ve ipekböceği yetiştiriciliğini geliştirmek için bir geliştirme programı düzenledi. Üretim atölyeleri yeniden inşa edildi, üretime yeni teknolojiler uygulandı, ek tesisler ve araçlar kuruldu.[kaynak belirtilmeli]
Ürünün kalitesini artırmak için 2008 yılında yeniden yapılanma yapıldı. Çin'de üretilen 4 iplik fabrikası, 4 ipek sarıcı, yeni aletler ve vakum aparatları kuruldu. Yeniden yapılanma sonrasında emek verimliliği 6-7 kat, üretim gücü ise 2,5 kat arttı. Aynı yıl 1740 ton gücünde yeni üretim alanı olan pamuk eğirme atölyesi üretime başladı. Faaliyetler sonucunda şirketteki çalışan sayısı 1500'e yükseldi.[1][4]
Kelağayı
Azerbaycan'da en popüler ipek ürünü kelağayı adı verilen ipek eşarptır. Kelağayı ağırlıklı olarak Şaki ve Baskal'da üretilmektedir. Kelağayı 2014 yılında Azerbaycan'da UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne dahil edilmiştir.[7]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
