Artı-değer kavramı Karl Marx'tan önce keşfedilmiş ve zaten kullanılan bir kavramdır. Genel anlamda, gerekli-zorunlu olandan daha fazlasının üretilmesi anlamındadır. Klasik iktisatçılar olarak bilinen Adam Smith ve David Ricardo gibi isimlerde bu kavramın kullanımda olduğu görülür. Ancak Marx'a gelindiğinde, bütün klasik iktisadın kavramlarına yapıldığı gibi bu kavramda da tamamen başka bir yol izlenmeye başlandığı görülür. Nitekim Marx, bu klasik iktisatçılara olan borcunu reddetmemekle birlikte onların neden ve nasıl burjuva düşünüş biçimi içinde kaldıklarını açıklar ve buna bağlı olarak ekonomi-politiğin kapitalist sistemin bir ögesi olarak kaldığını belirtir.
Bu bakımdan Marx, belli bir andan itibaren yoğun olarak Ekonomi-politiğin Eleştirisi'ne yönelir. Çünkü iktisat üzerinden tüm bir kapitalist toplumsal yapının temel öğeleri analiz edilebilir ve ortaya konulabilir. Marx'a göre, kapitalist ekonominin temel düzenleyici ilkesi, "emek-değer yasası"dır; bunun anlamı ise, toplumun temelini oluşturan ögenin canlı emek gücü olmasıdır. Artı-değer burada, başkaları tarafından el konulmak üzere, emek gücünün gerekli-zorunlu-ürünün ötesinde, belirli bir ücret ile satın alınarak fazla üretim yapmasıdır. İşçi, belli bir ücret karşılığında, emek gücünü satabiliyor olmak için, artı-ürün ya da artı-değer üretmek durumundadır.
İşçiye, yalnızca yaşaması (çünkü ertesi gün yine çalışacak birine ihtiyaç vardır) için gerekli olan ürün verilir, artı-değere ise el koyulur. Dolayısıyla, artı-değerin nasıl üretildiği, kimler tarafından nasıl el konulduğu ve sonra neye dönüştüğü meselesi, belli bir anda belirli bir toplumsal yapının niteliğini gösterir.
Gerekli olan ürün ya da üretimin fazlası anlamında artı-değer kavramı, Marx'ın bu ekonomi-politik elestirişinin ana noktalarından birisidir. "Artı-değer Teorileri" başlıklı bölüm, "Ekonomi-politigin Eleştirisine Katkı" adlı kapsamlı çalışmanın merkezi bir bölümüdür. Marx, burada ve Kapital ciltlerinde artı-değer kavramının açılımlarını yapar, birçok matematiksel formülasyon geliştirir ve kullanır; ayrıca çeşitli altbaşlıklarla emek süreci ile artı-değer üretim süreci ayrımını, artı-değer oranının hesaplanmasını, nispî artı-değer ile mutlak artı-değerin ayrımını vb. ortaya koyar.
Kaynakça
