APC/C (anafaz uyarıcı kompleks veya siklozom), hücre döngüsününmetafaz-anafaz geçiş noktasında görevli çokaltbirimli bir kompleks.
Hücre döngüsünün 3 tane önemli kontrol noktası vardır. Bunlardan ilki başlama noktası (mayalarda start point, memelilerde restriction point) adı verilen; geçilmesi, bölünme hazırlıklarının başladığını gösteren kontrol noktasıdır. İkincisi ise G2/M geçiş noktası adı verilen ve mitoza girişi düzenleyen kontrol noktasıdır. Bu kontrol noktaları hücredeki siklin bağımlı kinaz aktivitesine bağlı olarak düzenlenirken hücrenin üçüncü kontrol noktası metafaz-anafaz geçiş noktasının kontrolü protein yıkımı ile düzenlenir.[1]
Metafaz-anafaz geçiş noktası
Separazın çalışmasını engelleyen sekurinin yıkımına neden olan APC/C, separazın serbest kalmasını sağlar. Separaz, kohezini hidroliz eden bir proteazdır.
Metafaz evresinde hücrenin ekvatoral düzleminde dizilen kromatit çiftleri, anafaz evresinin başlamasıyla birbirinden ayrılır ve iğ iplikleri tarafında zıt kutuplara doğru çekilir. Kromatitlerin iki hücreye eşit şekilde paylaştırılabilmesi, her kromatitin kinetokoruna iğ ipliklerinin bağlanmış olmasını gerektirir. Metafaz-anafaz geçiş noktasının en önemli görevi iğ ipliklerinin kromatitlere doğru bir şekilde bağlanıp bağlanmadığını kontrol etmesidir.[1]
Metafaz-anafaz geçiş noktasının birincil aktörü APC/C'dir. E3 ubiquitinligaz aktivitesi bulunan APC/C, substratlarına uzun ubiquitin zincirleri ekleyerek onları 26S protozomda yıkılmak üzere işaretler.[2] Anafaz uyarıcı kompleksin iki önemli hedefi vardır:[1]
Bunlardan ilki sekurin proteinleridir. Sekurinler, kardeş kromatitleri bir arada tutan kohezinleri korumakla görevlidir. Sekurinlerin yıkımı, beraberinde kohezinlerin de yıkımını getirir ve kardeş kromatitler arasındaki bağ kopar.
İkinci hedef ise S ve M evresinde görev yapan siklinlerdir. Bu siklinler; hücrede mitozun hazırlığını yapmakla, mitozu başlatmakla görevlidir. Anafazdan sonra, mitozdan çıkmak ve stabil bir hal almak isteyen hücre, S ve M siklinlerini yıkıma uğratır ve bu siklinlerin neden olduğu değişimler hücredeki çeşitli fosfatazlar tarafından geri alınır.
Anafaz uyarıcı kompleks aktif hale geçebilmek için sırasıyla Cdc20 ve Cdh1 isimli aktivatörlerle etkileşir. Bu aktivatörler substrat seçimine de yardımcı olur. Cdh1 ve APC/C, G1 evresinde de etkileşimlerini sürdürür ve siklin birikimini engelleyerek hücrenin stabil halini korumasını kolaylaştırır.[1]
Kaynakça
^abcdAlberts, Bruce; Johnson, Alexander; Lewis, Julian; Morgan, David; Raff, Martin; Roberts, Keith; Walter, Peter (18 Kasım 2014). Molecular Biology of the Cell (İngilizce) (6 bas.). Amerika Birleşik Devletleri: Garland Science. ss. 968-971. ISBN9780815344643.
