พระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา ครบ 50 พรรษา พุทธศักราช 2520 จัดขึ้นเนื่องในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติตั้งแต่วันที่ 9 มิถุนายน พุทธศักราช 2489 เป็นเวลาหมื่นวันเศษ ใน พ.ศ. 2520 ซึ่งเป็นปีที่เจริญพระชนมพรรษาครบ 50 พรรษา อันเป็นมหามงคลพิเศษ สำนักพระราชวัง ด้วยความเห็นชอบของ คณะรัฐมนตรี ในรัฐบาลสมัย พลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ ได้กราบบังคมทูลถึงราชประเพณีที่เคยปฏิบัติมาในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระบรมอัยกาธิราชเจ้าจึงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประกอบพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาและพระราชพิธีเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติได้หมื่นวันเศษอันเป็นมหามงคลพิเศษสมัย ในโอกาสนี้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการสถาปนาพระราชอิสริยศักดิ์สมเด็จพระเจ้าลูกเธอด้วย และพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้มีหมายกำหนดพระราชพิธี ดังต่อไปนี้[1]
ธงพระปรมาภิไธยย่อ ภ.ป.ร.
พระราชพิธี
วันอังคารที่ 1 พฤศจิกายน พุทธศักราช 2520
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินไปยัง วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ใน พระบรมมหาราชวัง ไปในการพระราชพิธีหล่อพระพุทธรูป ซึ่งประกอบด้วยพระพุทธรูป ปางลีลา พระพุทธรูปปางห้ามญาติความสูงศอกคืบ พระพุทธรูป ปางนาคปรก และพระพุทธรูป ปางสมาธิ แล้วทรงเททองหล่อพระพุทธรูปที่เกยหน้าพระอุโบสถ โดยมี พระราชครูวามเทพมุนี ถวายน้ำเทพมนต์และวางใบมะตูมที่หุ่นพระพุทธรูป
วันศุกร์ที่ 2 ธันวาคม พุทธศักราช 2520
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พลตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล เสด็จไปปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองค์การพระราชพิธีจารึกสุพรรณบัฏและหิรัญบัฏ ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวัง
เจ้าพนักงานอาลักษณ์ กองประกาศิต สำนักนายกรัฐมนตรี ได้จารึกพระสุพรรณบัฏ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนสุดา กิติวัฒนาดุลโสภาคย์ พระอิสริยยศในขณะนั้น) สุพรรณบัฏ สมเด็จพระราชาคณะ 2 รูป คือ สมเด็จพระวันรัต (จับ ฐิตธมฺโม) วัดโสมนัสราชวรวิหาร และ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เสงี่ยม จนฺทสิริ) วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร หิรัญบัฏ รองสมเด็จพระราชาคณะ 1 รูป คือ พระธรรมปัญญาจารย์ (ทิม อุฑาฒิโม) วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร เมื่อจารึกเสร็จแล้วพราหมณ์เบิกแว่น โหรและข้าราชการรับแว่นเวียนเทียน 3 รอบ แล้วเชิญไปรักษาไว้ที่กองประกาศิต สำนักนายกรัฐมนตรี เพื่อคอยพระราชพิธีต่อไป
วันอาทิตย์ที่ 4 ธันวาคม พุทธศักราช 2520
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินไปยังพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ไปในการพระราชพิธีเบิกพระเนตรและฉลองพระพุทธรูป ทรงใช้ผ้าชุบพระสุคนธ์เช็ดที่แววพระเนตรพระพุทธรูปปางลีลาเท่าพระองค์ ปางห้ามญาติ ปางนาคปรก และปางสมาธิ เป็นการถวายเบิกพระเนตร แล้วทรงพระสุหร่าย เจิมแผ่นป้ายถวายนามพระพุทธรูปปางลีลาและปางห้ามญาติ ถวายผ้าตาดทอง ทรงสะพักพระพุทธรูปทุกองค์ แล้วทรงเจิมสุพรรณบัฏ หิรัญบัฏ สมเด็จพระราชาคณะ และพระสุพรรณบัฏสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เมื่อเสด็จพระราชดำเนินกลับแล้ว พราหมณ์เบิกแว่น โหรและข้าราชการรับแว่น เวียนเทียน 3 รอบสมโภชพระพุทธรูป
วันจันทร์ที่ 5 ธันวาคม พุทธศักราช 2520
เวลาเช้า พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จออกมหาสมาคมและสถาปนาพระราชอิสริยศักดิ์ ณ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย พระบรมมหาราชวัง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชประทับบน พระที่นั่งพุดตานกาญจนสิงหาสน์ บนพระแท่นราชบัลลังก์ภายใต้ นพปฎลมหาเศวตฉัตร มหาดเล็กรัวกรับ ชาวม่านไขพระวิสูตร เจ้าพนักงานชูพุ่มดอกไม้ทองให้สัญญาณ ชาวพนักงานกระทั่งแตรมโหระทึก ทหารกองเกียรติยศถวายความเคารพ แตรวงบรรเลงเพลง สรรเสริญพระบารมี ขณะนั้น ทหารบก ทหารเรือ ยิงปืนใหญ่เฉลิมพระเกียรติฝ่ายละ 21 นัด สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชการ เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ครั้นสุดเสียงประโคมแล้ว พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะครั้งดำรงพระราชอิสริยยศเป็น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร, พลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ นายกรัฐมนตรี พลอากาศเอก หะริน หงสกุล ประธานสภานิติบัญญัติแห่งชาติ กราบบังคมทูลถวายชัยมงคล แล้วมีพระราชดำรัสตอบ จบแล้วแตรวงบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี
ไฟล์:สถาปนาพระราชอิสริยศักดิ์ .jpgสถาปนาพระราชอิสริยศักดิ์ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนสุดา กิติวัฒนาดุลโสภาคย์ พระอิสริยยศในขณะนั้น)
จากนั้นพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้อาลักษณ์ กองประกาศิต สำนักนายกรัฐมนตรี อ่านประกาศกระแสพระบรมราชโองการ สถาปนาพระราชอิสริยศักดิ์ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนสุดา กิติวัฒนาดุลโสภาคย์ เฉลิมพระนามตามที่จารึกในพระสุพรรณบัฏว่า
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี (ต่อมามีการเฉลิมพระนามตามที่จารึกในพระสุพรรณบัฏใหม่ว่า สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภักดี สิริกิจการิณีพีรยพัฒน รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ของพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว พุทธศักราช 2562 เป็นต้นมา)
ให้ทรงรับพระราชบัญชา และ สัปตปฎลเศวตฉัตร เป็นพระเกียรติประวัติสืบไป สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จขึ้นไปหมอบเฝ้าฯ บนเกยหน้าพระแท่นนพปฎลมหาเศวตฉัตร พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรหลั่งน้ำพระมหาสังข์ทักษิณาวัฏที่พระเศียร เจิมที่พระนลาฏ แล้วพระราชทานพระสุพรรณบัฏจารึกพระนามาภิไธย เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ และเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศ พราหมณ์เป่าสังข์ ภูษามาลาแกว่งบัณเฑาะว์ ชาวพนักงานประโคมฆ้องชัย สังข์ แตร ดุริยางค์ แล้วมหาดเล็กรัวกรับ ชาวม่านปิดพระวิสูตร เจ้าพนักงานชูพุ่มดอกไม้ทองให้สัญญาณ ชาวพนักงานประโคมเช่นเวลาเสด็จออก ทหารกองเกียรติยศถวายเคารพ แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภักดี สิริกิจการิณีพีรยพัฒน รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี (สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี พระอิสริยยศในขณะนั้น)
เวลาบ่าย เสด็จพระราชดำเนินไปยังพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม บรรพชิตญวนและบรรพชิตจีน ถวายพระพรที่มุขหน้าพระอุโบสถ พระสงฆ์ 5 รูป เจริญพระพุทธมนต์นวัคคหายุสมธัมม์ คือ สวดนพเคราะห์ แล้วพระราชทานสังคหวัตถุแก่ข้าทูลละอองธุลีพระบาทผู้สูงอายุฝ่ายหน้าและฝ่ายในที่เฝ้าฯ อยู่หน้าพระอุโบสถ จากนั้นเสด็จพระราชดำเนินไปยังพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย ทรงสถาปนาสมณศักดิ์พระสงฆ์ชั้นสมเด็จพระราชาคณะ และรองสมเด็จพระราชาคณะ พร้อมกับทรงตั้งสมณศักดิ์ใหม่อีก 49 รูป บรรพชิตจีนนิกาย 1 รูป ต่อจากนั้น พระสงฆ์ 60 รูป เจริญพระพุทธมนต์ในการพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา ระหว่างนี้พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์แก่ข้าราชการ
วันอังคารที่ 6 ธันวาคม พุทธศักราช 2520
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินไปยังพระนั่งอมรินทรวินิจฉัย ไปในการพระราชพิธีถวายภัตตาหารเพลแด่ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวราลงกรณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร สมเด็จพระราชาคณะ และคณะสงฆ์ที่เจริญพระพุทธมนต์แต่วันวาน แล้วสมเด็จพระสังฆราช ถวายพระธรรมเทศนามงคลวิเศษกถา เมื่อเสด็จพระราชดำเนินกลับแล้ว พราหมณ์ เบิกแว่น โหรและข้าราชการรับแว่นเวียนเทียนสมโภชดวงพระบรมราชสมภพ พระสุพรรณบัฏ พระปรมาภิไธย ดวงพระพิชัยสงคราม และ พระราชลัญจกร
รัฐพิธี
รัฐบาลไทยได้เตรียมการจัดรัฐพิธี เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 50 พรรษา 5 ธันวาคม 2520 โดยมีรายละเอียด ดังต่อไปนี้
- วันเสาร์ที่ 3 ธันวาคม พ.ศ. 2520 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินไปใน พิธีถวายสัตย์ปฏิญาณตนและสวนสนามของทหารรักษาพระองค์ เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ณ ลานพระราชวังดุสิต
อ้างอิง
.svg)
.jpg)
