พระญาณกิตติเถระ

พระญาณกิตติเถระ เป็นพระสงฆ์นักปราชญ์ชาวเชียงใหม่ มีอายุอยู่ราว พ.ศ. 2035–2043 ในรัชกาลพระเจ้าติโลกราชและพญายอดเชียงราย^[1] จ้าพรรษาอยู่วัดปนสาราม (สวนต้นขนุน) ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของนครเชียงใหม่

ท่านเคยไปศึกษาพระพุทธศาสนาที่ประเทศศรีลังกาในรัชกาลกษัตริย์กรุงลังกาปรักกมพาหุที่ 6 และพระเจ้าภูวเนกพาหุที่ 6 (พ.ศ. 1955-2014) เป็นผู้แตกฉานในพระไตรปิฎก และยังเป็นพระอาจารย์ของพระเจ้าติโลกราช งานที่ท่านรจนาหลังจากสังคายนาพระไตรปิฎกครั้งที่ 8 พ.ศ. 2020 ล้วนแต่เป็นภาษาบาลีทั้งสิ้น^[2]

ผลงาน

ท่านนิพนธ์คัมภีร์อักษรธรรมล้านนาภาษาบาลี 12 เรื่อง ดังนี้^[3]

• สมันตปาสาทิกา อัตถโยชนา คัมภีร์อธิบายศัพท์และความหมายเรื่อง สมันตปาสาทิกา
• ภิกขุปาฏิโมกขคัณฐิทีปนี แต่งขึ้นใน พ.ศ. 2035 อธิบายความที่เป็นประเด็นปัญหา เกี่ยวกับวินัยสงฆ์ 227 ข้อ
• สีมาสังกรวินัย แต่งราว พ.ศ. 2039 อธิบายเกี่ยวกับสีมาคาบเกี่ยว
• อัฏฐสาลินี อัตถโยชนา อรรถกถาขยายความพระอภิธรรม หมวดธัมมสังคณี ซึ่งแต่งโดยพระพุทธโฆษาจารย์
• สัมโมหวิโนทนี อัตถโยชนา อธิบายความในหมวดวิภังค์
• ธาตุกถา อัตถโยชนา อธิบายความในหมวดธาตุ
• ปุคคลบัญญัติ อัตถโยชนา อธิบายความในปุคคลบัญญัติ
• กถาวัตถุ อัตถโยชนา อธิบายความในหมวดกถาวัตถุ
• ยมก อัตถโยชนา อธิบายความในหมวดยมก
• ปัฏฐาน อัตถโยชนา อธิบายความในหมวดมหาปัฏฐาน
• อภิธัมมัตถวิภาวินี อัตถโยชนา เป็นงานชั้นฎีกาอธิบายความในพระอภิธัมมัตถวิภาวินีว่าด้วย จิต เจตสิก รูป นิพพาน
• มูลกัจจายน อัตถโยชนา แต่งราวปี พ.ศ. 2046–2037 อธิบายตำราไวยากรณ์บาลีชื่อ กัจจายนสุตตะ ซึ่งแต่งโดยพระลังกา และใช้เป็นหลักสูตรบาลีไวยากรณ์มาจนถึงทุกวันนี้

อ้างอิง

1. "คัมภีร์ภิกขุปาติโมกข์คัณฐีทีปนี : อ่าน แปล และศึกษาวิเคราะห์". กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์.
2. พระมหาโกมล กมโล, พระมหาชิต ฐานชิโต. "บทบาลีในคัมภีร์อภิธัมมัตถวิภาวินี ปัญจิกา อัตถโยชนาตามสูตรคัมภีร์สัททาวิเสส : ศึกษาเชิงวิเคราะห์".
3. เทพประวิณ จันทร์แรง. "ปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาในล้านนา" (PDF). p. 259.