ขนุน

ขนุน
ผลของขนุน
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	พืช
หมวด:	พืชดอก
ชั้น:	พืชใบเลี้ยงคู่
อันดับ:	กุหลาบ
วงศ์:	ขนุน
สกุล:	ขนุน
สปีชีส์:	A.  heterophyllus
ชื่อทวินาม
Artocarpus heterophyllus Lam.

ขนุน (ชื่อวิทยาศาสตร์: Artocarpus heterophyllus หรือ A. heterophylla)^[1] ภาคอีสานเรียกบักมี่ ภาคเหนือเรียกบ่าหนุน สิบสองปันนาเรียกหมากมี่ หรือ หมากหนุน กาญจนบุรีเรียกกระนู ภาษาไทใหญ่เรียก ลาง เป็นไม้ผลยืนต้นในวงศ์ Moraceae มีถิ่นกำเนิดในเอเชียใต้และแพร่หลายมายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และได้รับความนิยมมากในคาบสมุทรมลายู ไม่ปรากฏว่าเข้ามายังประเทศไทยเมื่อใด แต่มีกล่าวถึงในเอกสารโบราณตั้งแต่สมัยสุโขทัยและกรุงศรีอยุธยา ชื่อสามัญของขนุนในภาษาอังกฤษคือ jackfruit มาจากภาษาโปรตุเกส jaka ที่เพี้ยนมาจากภาษามลายู chakka ^[2] หรือภาษามลยาฬัม chakka (ചക്ക) ^[3] ในขณะที่ยูกันดาในทวีปแอฟริกาเรียกว่า ไข่ช้าง เนื่องจากขนุนมีผลขนาดใหญ่^[4] ขนุนเป็นผลไม้ที่มีผลขนาดใหญ่ที่สุดในโลก^[5] นาน ๆ ครั้งถึงจะมีผลที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางน้อยกว่า 25 ซม.

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ผลขนุนผ่าครึ่ง

เมล็ดพันธุ์ขนุน.

ขนุนเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ อยู่ในวงศ์เดียวกับสาเก สูง 15-30 เมตร ลำต้นและกิ่งเมื่อมีบาดแผลจะมีน้ำยางสีขาวข้นคล้ายน้ำนมไหล ใบเดี่ยว เรียงสลับ แผ่นใบรูปรี ขนาดกว้าง 5-8 เซนติเมตร ยาว 10-15 เซนติเมตร ปลายใบทู่ถึงแหลม โคนใบมน ผิวในด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน เนื้อใบหนา ดอกเป็นช่อแบบช่อเชิงลดแยกเพศอยู่รวมกัน เป็นช่อสีเขียว อัดกันแน่น แยกเพศ แต่อยู่บนต้นเดียวกัน ช่อดอกตัวผู้ออกตามปลายกิ่งหรือซอกใบ เป็นแท่งยาว ช่อดอกตัวเมียเป็นแท่งกลมยาว ออกตามลำต้นหรือกิ่งใหญ่ เมื่อติดผล ดอกทั้งช่อจะเจริญร่วมกันเป็นผลรวมมีขนาดใหญ่ โดย 1 ดอกกลายเป็น 1 ยวง ในผล ผลดิบเปลือกสีเขียว หนามทู่ ถ้ากรีดเปลือกจะมียางเหนียว เมื่อแก่ เปลือกสีน้ำตาลอ่อนอมเหลือง หนามจะป้านขึ้น ภายในผลมีซังขนุนหุ้มยวงสีเหลืองไว้ เมล็ดอยู่ในยวง ^[6][2]

พันธุ์

ขนุนมีหลายพันธุ์ สีของเนื้อจะต่างไปตามพันธุ์ บางพันธุ์ซังมีรสหวานรับประทานได้ บางพันธุ์ซังรสจืดไม่ใช้รับประทาน พันธุ์ขนุนที่ปลูกในประเทศไทย ได้แก่

พันธุ์นิยมปลูกเพื่อส่งออก

• พันธุ์ทองประเสริฐ
• พันธุ์ทวายปีเดียว

พันธุ์นิยมปลูกเทานผลสด

• พันธุ์เพชรราชา
• พันธุ์แดงสุริยา
• พันธุ์เพชรดำรง
• พันธุ์ไพศาลทักษิณ^[7]

การใช้ประโยชน์

ขนุนอบกรอบ

ขนุนเป็นผลไม้ที่นิยมรับประทานในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ^[8]เนื้อขนุนสุกใช้รับประทานเป็นผลไม้ และใช้ทำขนมได้หลายชนิด เช่น ใส่ในไอศกรีม ลอดช่องสิงคโปร์ รวมมิตร กินกับข้าวเหนียวมูน หรือนำไปอบแห้ง ใช้กินเป็นของว่าง ขนุนอ่อนนำมาปรุงอาหารใช้เป็นผัก เช่นใส่ในแกง ยำ ส้มตำ^[2]เมล็ดนำมาต้ม รับประทานได้ แก่นไม้ใช้ย้อมสีจีวรของพระภิกษุ เนื้อไม้ใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ เครื่องดนตรี

อ้างอิง

1. "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-08-15. สืบค้นเมื่อ 2010-03-21.
2. นิดดา หงส์วิวัฒน์ และทวีทอง หงส์วิวัฒน์. ขนุน ใน ผลไม้ 111 ชนิด: คุณค่าอาหารและการกิน. กทม. แสงแดด. 2550 หน้า 41- 43
3. T. Pradeepkumar, Kumar, Pradeep. Management of Horticultural Crops: Vol.11 Horticulture Science Series, page 81: "The English name jackfruit is derived from Portuguese jaca, which is derived from Malayalam chakka."
4. สุดยอดสารคดีสุดสัปดาห์: มนต์เสน่ห์สวรรค์บนดิน Travelogue Earth. สารคดีทางช่อง 7: วันอาทิตย์ที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2560
5. "Know and Enjoy Tropical Fruit: Jackfruit, Breadfruit & Relatives". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-01-18. สืบค้นเมื่อ 2010-03-21.
6. ขนุน ข้อมูลพรรณไม้ สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
7. "ขนุนไพศาลทักษิณ".
8. The encyclopedia of fruit & nuts, By Jules Janick, Robert E. Paull, pp.481–485

แหล่งข้อมูลอื่น

ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Artocarpus heterophyllus ที่วิกิสปีชีส์