กระบวนการทางชีววิทยา

กระบวนการทางชีววิทยา (อังกฤษ: biological process) เป็นกระบวนการที่สำคัญอย่างยิ่งต่อสิ่งมีชีวิตทุกชนิด และเป็นตัวกำหนดความสามารถในการมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมของสิ่งมีชีวิต กระบวนการทางชีววิทยาประกอบขึ้นจากปฏิกิริยาเคมีหลายปฏิกิริยา หรือเหตุการณ์อื่น ๆ ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำรงอยู่หรือแปรสภาพของชีวรูป (life form)^[1] เช่น กระบวนการเมแทบอลิซึมและการรักษาภาวะธำรงดุล

การควบคุมกระบวนการทางชีววิทยาเกิดขึ้นเมื่อกระบวนการใด ๆ ก็ตามถูกรักษาให้อยู่ในความถี่ อัตรา หรือขอบเขตที่เหมาะสม กระบวนการทางชีววิทยาถูกควบคุมได้ด้วยหลายวิธี เช่นการควบคุมการแสดงออกของยีน การดัดแปลงโปรตีน หรือด้วยการมีปฏิสัมพันธ์กับโปรตีนหรือโมเลกุลของสารตั้งต้น

• ภาวะธำรงดุล เป็นการรักษาสภาพแวดล้อมภายในร่างกายของสิ่งมีชีวิตไว้ให้อยู่ในสถานะที่คงที่ เช่นการขับเหงื่อเพื่อลดอุณหภูมิ
• การจัดระเบียบ สภาวะที่โครงสร้างของสิ่งมีชีวิตประกอบด้วยหนึ่งเซลล์หรือหลายเซลล์ ซึ่งถือเป็นหน่วยพื้นฐานของชีวิต
• เมแทบอลิซึม การแปรสภาพของพลังงานด้วยการแปลงสารเคมีและพลังงานไปเป็นองค์ประกอบระดับเซลล์ (แอแนบอลิซึม) และการย่อยสลายอินทรีย์วัตถุ (แคแทบอลิซึม) สิ่งมีชีวิตต้องอาศัยพลังงานเพื่อรักษาระเบียบภายในร่างกาย (ภาวะธำรงดุล) และเพื่อดำเนินปรากฏการณ์ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับชีวิต
• การเจริญเติบโต เป็นการรักษาอัตราของกระบวนการแอนาบอลิซึมให้อยู่สูงกว่ากระบวนการแคแทบอลิซึม สิ่งมีชีวิตที่กำลังเจริญเติบโตจะมีการขยายขนาดขององคาพยพทุกส่วน มากกว่าที่จะเป็นการสะสมสารเอาไว้เพียงอย่างเดียว
• การปรับตัว เป็นความสามารถที่จะเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลาเพื่อตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อม ความสามารถนี้เป็นพืนฐานของกระบวนการวิวัฒนาการ และถูกพิจารณาตามความสามารถในการสืบลักษณะ โภชนวิธี และปัจจัยภายนอกอื่น ๆ
• การตอบสนองต่อสิ่งเร้า การตอบสนองมีอยู่ด้วยกันหลายรูปแบบ ตั้งแต่การหดตัวของสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวเพื่อตอบสนองต่อสารเคมีในสิ่งแวดล้อมนอกตัว ไปจนถึงกระบวนการอันซับซ้อนที่ต้องอาศัยทุกประสาทสัมผัสของสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ การตอบสนองมักแสดงออกผ่านความเคลื่อนไหว เช่น ใบไม้ที่หันเข้าสู่ดวงอาทิตย์ (การเบนตามแสง) และเคโมแท็กซิส
• การสืบพันธ์ เป็นความสามารถที่จะให้กำเนิดสิ่งมีชีวิตตัวใหม่ขึ้นมา ทั้งที่เป็นแบบไม่อาศัยเพศและแบบอาศัยเพศ
• ปฏิสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิต เป็นกระบวนการที่สิ่งมีชีวิตแสดงผลกระทบที่สามารถทำการสังเกตได้ต่อสิ่งมีชีวิตตัวอื่น ทั้งที่เป็นสปีชีส์เดียวกันหรือต่างสปีชีส์
• นอกจากนี้ยังมี การเปลี่ยนแปลงหน้าที่ของเซลล์, การหมัก, การปฏิสนธิ, การงอกจากเมล็ด, การเบนของพืช, การสร้างลูกผสม, การเปลี่ยนสัณฐาน, การเกิดสัณฐาน, การสังเคราะห์ด้วยแสง, การคายน้ำ

ดูเพิ่ม

• กระบวนการทางเคมี
• ชีวิต
• ปฏิกิริยาอินทรีย์

อ้างอิง

1. Mossio, Matteo; Montévil, Maël; Longo, Giuseppe (2016-10-01). "Theoretical principles for biology: Organization". Progress in Biophysics and Molecular Biology. From the Century of the Genome to the Century of the Organism: New Theoretical Approaches. 122 (1): 24–35. doi:10.1016/j.pbiomolbio.2016.07.005.