1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు

1991 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు

1991 మే 20, జూన్ 12, జూన్ 15[1] 1992 ఫిబ్రవరి 19 (పంజాబ్)
543 కి గాను 534 స్థానాలకు 268 seats needed for a majority
Registered	49,83,63,801
Turnout	56.73% ( 5.22pp)
First party Second party   Leader పి.వి.నరసింహారావు ఎల్.కె.అద్వానీ Party కాంగ్రెస్ (ఐ) భాజపా Last election 39.53%, 197 స్థానాలు 11.36%, 85 స్థానాలు Seats won 244 120 Seat change 47 35 Popular vote 10,12,85,692 5,58,43,074 Percentage 36.40% 20.07% Swing 3.13 pp 8.71 pp   Third party Fourth party   Leader వి.పి.సింగ్ ఇ.ఎం.ఎస్.నంబూద్రిపాద్ Party జనతా దళ్ సిపిఐ (ఎం) Last election 17.79%, 143 స్థానాలు 6.55%, 33 స్థానాలు Seats won 59 35 Seat change 84 2 Popular vote 3,26,28,400 1,69,54,797 Percentage 11.73% 6.16% Swing 6.06 pp 0.39 pp
ప్రధాన మంత్రి before election చంద్రశేఖర్ సమాజవాది జనతా పార్టీ ఎన్నికల తరువాత ప్రధాన మంత్రి పి.వి.నరసింహారావు కాంగ్రెస్ (ఐ)

భారతదేశంలో 10వ లోక్‌సభ సభ్యులను ఎన్నుకోవడానికి 1991 మే 20, జూన్ 12, జూన్ 15 తేదీల్లో భారతదేశంలో సార్వత్రిక ఎన్నికలు జరిగాయి, పంజాబ్‌లో మాత్రం 1992 ఫిబ్రవరి 19 న జరిగాయి.

లోక్‌సభలో ఏ పార్టీ కూడా పూర్తి మెజారిటీ సాధించలేకపోయింది. ఫలితంగా భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఇందిర), ఇతర పార్టీల మద్దతుతో కొత్త ప్రధాని పివి నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలో మైనారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. జనతాదళ్, జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా ల నుండి చేస్యించిన ఫిరాయింపుల కారణంగా వివాదాస్పద పరిస్థితుల్లో ప్రభుత్వం 1993 జూలై 28 న అవిశ్వాస తీర్మానం నుండి బయటపడింది.^[2][3]

జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు కేటాయించిన ఆరు స్థానాలకు, బీహార్‌లో రెండు, ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఒక స్థానానికి కూడా ఎన్నికలు జరగలేదు. ఓటింగ్ శాతం 57%గా నమోదైంది. ఇది, అప్పటి వరకు భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో జరిగిన అతి తక్కువ వోటింగు.^[4]

నేపథ్యం

అధికారంలో ఉన్న చంద్రశేఖర్ ప్రభుత్వం, ఏర్పడిన 16 నెలలకే రద్దు అవడంతో, 1991 ఎన్నికలు జరిగాయి. దాని 50 కోట్లకు పైగా ఉన్న ఓటర్లకు మరోసారి తమ ప్రభుత్వాన్ని ఎన్నుకునే అవకాశం లభించింది.^[5] ఎన్నికలు భిన్నధ్రువాలుగా విడిపోయిన జరిగాయి. రెండు ముఖ్యమైన ఎన్నికల సమస్యలైన మండల్ కమిషన్ పర్యవసానాలు, రామజన్మభూమి-బాబ్రీ మసీదు సమస్యల నేపథ్యంలో జరిగిన ఈ ఎన్నికలను 'మండల్-మందిర్' ఎన్నికలు అని కూడా పిలుస్తారు.

మండల్-మందిర్ సమస్య

VP సింగ్ ప్రభుత్వం అమలు చేసిన మండల్ కమీషన్ నివేదిక ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలలో ఇతర వెనుకబడిన కులాల (OBC)లకు 27 శాతం రిజర్వేషన్లు కల్పించింది. ఇది దేశవ్యాప్తంగా షెడ్యూల్డ్ కులాల ప్రజల నుండి విస్తృతమైన హింసకు, నిరసనలకూ దారితీసింది. ఢిల్లీ, పరిసర ప్రాంతాలలో అనేక మంది విద్యార్థులు తమకు తాము నిప్పంటించుకున్నారు కూడా. అయోధ్యలోని వివాదాస్పద బాబ్రీ మసీదుపై జరుగుతున్న వివాదం కారణంగా అది కూడా ఈ ఎన్నికలకు మరో ప్రధానాంశం. ఇది భారతీయ జనతా పార్టీ ఎన్నికల మేనిఫెస్టోలో ప్రధానాంశం.

మందిర సమస్య దేశంలోని అనేక ప్రాంతాలలో అనేక అల్లర్లకు దారితీసింది. ఓటర్లు కుల, మత ప్రాతిపదికన విభజించబడ్డారు. నేషనల్ ఫ్రంట్ విడిపోవడంతో, కాంగ్రెస్(ఐ) అత్యధిక స్థానాలు సాధించి, మైనారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా ఈ విభజనను అత్యధికంగా ఉపయోగించుకోగలిగింది.^[6]

రాజీవ్ గాంధీ హత్య

మే 20 న మొదటి రౌండ్ పోలింగ్ జరిగిన ఒక రోజు తర్వాత, మాజీ ప్రధాని రాజీవ్ గాంధీ శ్రీపెరంబుదూర్‌లో మరగతం చంద్రశేఖర్ తరపున ప్రచారం చేస్తూ హత్యకు గురయ్యాడు. మిగిలిన ఎన్నికలను జూన్ మధ్య వరకు వాయిదా వేసారు. చివరకు జూన్ 12, 15 తేదీల్లో ఓటింగు జరిగింది.

మొత్తం ఎన్నికలు జరగాల్సిన 534 నియోజకవర్గాలకు గాను, 211 నియోజకవర్గాలలో మొదటి దశ పోలింగు జరిగిన తర్వాత హత్య జరిగింది. హత్య జరిగిన తర్వాత మిగిలిన నియోజకవర్గాలు ఎన్నికలకు వెళ్ళినందున, ఈ రెండు దశల ఎన్నికల ఫలితాలలో బాగా తేడా వచ్చింది.^[7] మొదటి దశలో కాంగ్రెస్ (ఐ) దాదాపు తుడిచిపెట్టుకుపోయింది. రెండవ దశలో భారీ సానుభూతి తరంగం కారణంగా భారీగా విజయాలు సాధించింది.^[5] గతంలో రాజకీయాల నుంచి రిటైర్మెంట్ ప్రకటించిన పి.వి.నరసింహారావు నేతృత్వంలో, జనతాదళ్ మద్దతుతో కాంగ్రెస్ (ఐ) నేతృత్వంలోని మైనారిటీ ప్రభుత్వం ఏర్పడింది. రావు ఈ ఎన్నికల్లో పోటీ చేయలేదు. ఆ తరువాత నంద్యాలలో జరిగిన ఉప ఎన్నికల్లో పోటీ చేసి రికార్డు స్థాయిలో ఐదు లక్షల ఓట్లతో గెలుపొందాడు.

వేర్పాటువాద హింసతో అట్టుడుకుతున్న పంజాబ్‌లో ముష్కరులు చేసిన రెండు దాడుల్లో 1991 జూన్ 17 న ప్రచారంలో 76 నుండి 126 మంది కాల్చి చంపబడ్డారు. సిక్కు తీవ్రవాదులు వేరువేరు రైళ్లలో ఈ హత్యలు చేశారని పోలీసు నివేదికలు తెలిపాయి.^[8] జమ్మూ కాశ్మీర్, పంజాబ్‌ లలో మొత్తం 19 లోక్‌సభ స్థానాలకు ఎన్నికలు జరగలేదు.^[9] పంజాబ్‌లో 1992 ఫిబ్రవరి 19 న ఎన్నికలు జరిగాయి,^[10] ఇక్కడ కాంగ్రెస్ 13 స్థానాలకు గాను 12 ను గెలుచుకుంది,^[11] తద్వారా లోక్‌సభలో వారి సంఖ్య 232 నుండి 244కి పెరిగింది.

ఫలితాలు

Party		Votes	%	Seats
	ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఇందిర)	9,97,99,403	36.27	232
	భారతీయ జనతా పార్టీ	5,53,45,075	20.11	120
	జనతా దళ్	3,25,89,180	11.84	59
	కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్టు)	1,69,54,797	6.16	35
	జనతా పార్టీ	92,67,096	3.37	5
	తెలుగు దేశం పార్టీ	82,23,271	2.99	13
	కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా	68,51,114	2.49	14
	ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం	57,41,910	2.09	0
	ఆలిండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం	44,70,542	1.62	11
	Bahujan Samaj పార్టీ	44,20,719	1.61	2
	Shiv Sena	22,08,712	0.80	4
	Revolutionary సోషలిస్టు పార్టీ	17,49,730	0.64	4
	Asom Gana Parishad	14,89,898	0.54	1
	జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా	14,81,900	0.54	6
	జనతా దళ్ (గుజరాత్)	13,99,702	0.51	1
	పట్టాళి మక్కల్ కచ్చి	12,83,065	0.47	0
	ఆలిండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్	11,45,015	0.42	3
	ఇండియన్ కాంగ్రెస్ (సోషలిస్టు) – Sarat Chandra Sinha	9,82,954	0.36	1
	ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లింలీగ్	8,45,418	0.31	2
	ఇండియన్ పీపుల్స్ ఫ్రంట్	6,44,891	0.23	0
	Natun Asom Gana Parishad	4,94,628	0.18	0
	Karnataka Rajya Ryota Sangha	4,90,275	0.18	0
	దూరదర్శి పార్టీ	4,66,869	0.17	0
	ఆలిండియా Majlis-e-Ittehadul Muslimeen	4,56,900	0.17	1
	Kerala కాంగ్రెస్ (M)	3,84,255	0.14	1
	Jharkhand పార్టీ	3,50,699	0.13	0
	హర్యానా వికాస్ పార్టీ	3,31,794	0.12	1
	నాగా పీపుల్స్ ఫ్రంట్	3,28,015	0.12	1
	భారతీయ Republican Paksha	3,27,941	0.12	0
	Kerala కాంగ్రెస్	3,19,933	0.12	0
	పెజెంట్స్ అండ్ వర్కర్స్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా	2,95,402	0.11	0
	యునైటెడ్ మైనారిటీస్ ఫ్రంట్, అస్సాం	2,06,737	0.08	0
	లోక్ దళ్	1,73,884	0.06	0
	మార్క్సిస్టు కోఆర్డినేషన్ కమిటీ	1,71,767	0.06	0
	United Reservation Movement Council of Assam	1,70,376	0.06	0
	మణిపూర్ పీపుల్స్ పార్టీ్	1,69,692	0.06	1
	Autonomous State Demand Committee	1,39,785	0.05	1
	Sanjukta Loka Parishad	1,25,738	0.05	0
	సిక్కిం సంగ్రామ పరిషత్	1,06,247	0.04	1
	రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (ఖోబ్రాగడె)	91,557	0.03	0
	శిరోమణి అకాలీ దళ్(సింరంజిత్ సింగ్ మాన్)	88,084	0.03	0
	Plain Tribals Council of Assam	87,387	0.03	0
	మిజో నేషనల్ ఫ్రంట్	82,019	0.03	0
	Sarv Jati జనతా Parishad	70,368	0.03	0
	అఖిల భారత హిందూ మహాసభ	67,495	0.02	0
	మహారాష్ట్రవాదీ గోమంతక్ పార్టీ	64,752	0.02	0
	Tharasu Makkal Mandram	55,165	0.02	0
	ఉత్తరాఖండ్ క్రాంతి దళ్	47,369	0.02	0
	మార్క్సిస్టు కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (S.S. Srivastava)	43,085	0.02	0
	భారతీయ Krishi Udyog Sangh	42,504	0.02	0
	Jan Parishad	37,725	0.01	0
	రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా	36,541	0.01	0
	అంరా బంగాలీ	35,186	0.01	0
	ఇండియన్ Union Muslim League (IML)	31,387	0.01	0
	Sampooran Kranti Das	29,647	0.01	0
	Akhil భారతీయ Manav Seva Das	28,528	0.01	0
	Uttar Pradesh Republican పార్టీ	28,379	0.01	0
	Yuva Vikas పార్టీ	28,159	0.01	0
	కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్–లెనినిస్ట్)	27,730	0.01	0
	Jawan Kisan Mazdoor పార్టీ	23,929	0.01	0
	Proutist Bloc of India	22,734	0.01	0
	Soshit Samaj Dal	19,925	0.01	0
	Akhil భారతీయ Jansangh	19,243	0.01	0
	Orissa Vikas Parishad	15,893	0.01	0
	హుల్ జార్ఖండ్ పార్టీ	15,406	0.01	0
	Akhil భారతీయ Hindustani Krantikari Samajwadi పార్టీ	12,820	0.00	0
	Dalit Panthers పార్టీ	11,967	0.00	0
	భారతీయ Loktantrik Mazdoor Dal	10,837	0.00	0
	Akhil భారతీయ Revolutionary Samaj Dal	8,825	0.00	0
	Akhil Bhartiya Shivsena-Rashtrawadi	8,810	0.00	0
	Asom Jatiyatabadi Dal	8,519	0.00	0
	అంబేద్కర్ మక్కళ్ ఇయక్కం	8,252	0.00	0
	Asom Jatiya Parishad	8,047	0.00	0
	Akhil భారతీయ Pichhadavarg పార్టీ	6,897	0.00	0
	ఆలిండియా దళిత్ ముస్లిం మైనారిటీస్ సురక్షా మహాసంఘ్	5,888	0.00	0
	Vidarbha Praja పార్టీ	5,597	0.00	0
	Akhil భారతీయ గ్రామ పరిషత్	5,521	0.00	0
	Akhil Bhartiya Dharmnirpeksh Dal	5,436	0.00	0
	హిందూ స్వరాజ్ సంఘటన్	5,325	0.00	0
	రిపబ్లికన్ ప్రెసీడియమ్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా	4,967	0.00	0
	Surajya పార్టీ	4,705	0.00	0
	సర్వోదయ పార్టీ	4,642	0.00	0
	జనతా దళ్ (Samajwadi)	4,548	0.00	0
	దేశీయ కర్షక పార్టీ	4,508	0.00	0
	Gondwana పార్టీ	3,605	0.00	0
	Azad Hind Fauz (Rajkiya)	3,543	0.00	0
	Samdarshi పార్టీ	2,921	0.00	0
	Lok పార్టీ	2,873	0.00	0
	ఆలిండియా Urdu Morcha	2,655	0.00	0
	Akhil Bhartiya Ramrajya Parishad (Vasudev Shastri Atul)	2,519	0.00	0
	ఆలిండియా కిసాన్ మజ్దూర్ సభ	2,311	0.00	0
	Pondicherry Mannila Makkal Munnani	2,259	0.00	0
	Pandav Dal	2,213	0.00	0
	Internationalist Democratic పార్టీ	2,078	0.00	0
	Gomant Lok పార్టీ	1,983	0.00	0
	Akhil భారతీయ Desh Bhakt Morcha	1,792	0.00	0
	Workers పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా	1,781	0.00	0
	Nationalist పార్టీ	1,768	0.00	0
	Marx Engles Leninist Commune Health Association	1,692	0.00	0
	Nagaland పీపుల్స్ పార్టీ	1,572	0.00	0
	Adarsh Lok Dal	1,544	0.00	0
	Desh Bhakt పార్టీ	1,521	0.00	0
	Akhil భారతీయ Bharat Desham పార్టీ	1,466	0.00	0
	రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (Kamble)	1,300	0.00	0
	Akhil భారతీయ Janhit Jagrati పార్టీ	1,245	0.00	0
	Mukt Bharat	1,191	0.00	0
	Rashtriya Krantikari Dal	1,125	0.00	0
	Sampooran Rashtriya Sena	1,040	0.00	0
	Gramma Munnetra Kazhagam	1,030	0.00	0
	Navbharat పార్టీ	787	0.00	0
	Labour పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (V.V. Prasad)	684	0.00	0
	Thayaga Marumalrchi Kazhagam	665	0.00	0
	Poorvanchal Rashtriyaకాంగ్రెస్	605	0.00	0
	Jammu-Kashmir Panthers పార్టీ	587	0.00	0
	Kannada Paksha	576	0.00	0
	Akhil భారతీయ Mahila Dal	573	0.00	0
	Lokhit Morcha	532	0.00	0
	Republican పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (Athawale)	521	0.00	0
	Labour పార్టీ (Ashok Bhattacharjee)	434	0.00	0
	Akhil భారతీయ Loktantra పార్టీ	408	0.00	0
	Cheluva Kannad Nadu	383	0.00	0
	Azad పార్టీ	372	0.00	0
	Democratic పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా	359	0.00	0
	భారతీయ బ్యాక్‌వర్డ్ పార్టీ	329	0.00	0
	Hindu Shiv Sena (A.K. Brahmbatt)	325	0.00	0
	Rashtriya Unnatsheel Das	316	0.00	0
	Akhil భారతీయ Gram Parishad	314	0.00	0
	Akhil భారతీయ Loktantric Alpsankhyak Janmorcha	257	0.00	0
	Sr. Citizens నేషనల్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా	250	0.00	0
	M.G.R. Munnetra Kazhagam	228	0.00	0
	Mahabharat People's పార్టీ	225	0.00	0
	Janataకాంగ్రెస్ పార్టీ of Bharatvarsha	194	0.00	0
	Akhil Bhartiya Hindu Shakti Dal	193	0.00	0
	Akhil Bharatiyaసోషలిస్టుt పార్టీ	166	0.00	0
	Kannada Desh పార్టీ	164	0.00	0
	భారతీయ Dhruba Labour పార్టీ	142	0.00	0
	Jai Mahakali Nigrani Samiti	138	0.00	0
	Bhartiya Sangthit Nagrik పార్టీ	120	0.00	0
	Vishal Bharat పార్టీ	56	0.00	0
	Jan Ekata Morcha	34	0.00	0
	Independents	1,14,41,688	4.16	1
Nominated Anglo-Indians				2
Total		27,51,83,289	100.00	523
చెల్లిన వోట్లు		27,51,83,289	97.35
చెల్లని/ఖాళీ వోట్లు		74,93,952	2.65
మొత్తం వోట్లు		28,26,77,241	100.00
నమోదైన వోటర్లు/వోటు వేసినవారు		49,83,63,801	56.72
మూలం: ECI

పంజాబ్‌లో

Party		Votes	%	Seats
	ఇండియన్ Nationalకాంగ్రెస్ (Indira)	14,86,289	49.27	12
	Bahujan Samaj పార్టీ	5,94,628	19.71	1
	భారతీయ జనతా పార్టీ	4,97,999	16.51	0
	కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (Marxist)	1,19,902	3.98	0
	శిరోమణి అకాలీ దళ్(Simaranjit Singh Mann)	77,970	2.58	0
	కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా	47,226	1.57	0
	జనతా దళ్	39,220	1.30	0
	జనతా పార్టీ	27,966	0.93	0
	Lokdal	2,839	0.09	0
	భారతీయ Krishi Udyog Sangh	1,349	0.04	0
	Independents	1,21,009	4.01	0
Total		30,16,397	100.00	13
చెల్లిన వోట్లు		30,16,397	95.59
చెల్లని/ఖాళీ వోట్లు		1,39,126	4.41
మొత్తం వోట్లు		31,55,523	100.00
నమోదైన వోటర్లు/వోటు వేసినవారు		1,31,69,797	23.96
మూలం: ECI

అనంతర పరిణామాలు

కాంగ్రెస్ (ఐ) ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసే పరిస్థితి వచ్చింది. మీడియాలో ప్రధానమంత్రిగా ప్రస్తావనకు వచ్చిన వ్యక్తులు:^[12]

• మాజీ హోం, విదేశాంగ మంత్రి పివి నరసింహారావు^[12]
• మహారాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి శరద్ పవార్^[12]
• మధ్యప్రదేశ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి అర్జున్ సింగ్^[12]
• మాజీ ఆర్థిక, విదేశాంగ మంత్రి ఎన్‌డి తివారీ^[13]

వివాదాస్పద పరిస్థితుల్లో జనతాదళ్ నుండి బయటి మద్దతు పొంది, పివి నరసింహారావు ప్రధానమంత్రిగా కాంగ్రెస్(ఐ) పార్టీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి తరువాత, నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబేతరుడు ప్రధాని అయిన రెండవ కాంగ్రెస్ నాయకుడు నరసింహారావు. 5 సంవత్సరాల పదవీకాలాన్ని పూర్తి చేసిన మైనారిటీ ప్రభుత్వానికి నాయకత్వం వహించిన మొదటి కాంగ్రెస్ ప్రధానమంత్రి కూడా అతనే.^[14]

ఇవి కూడా చూడండి

• 10వ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా
• భారత ఎన్నికల సంఘం
• 1989 భారత సాధారణ ఎన్నికలు

మూలాలు

1. "1991 India General (10th Lok Sabha) Elections Results". www.elections.in. Archived from the original on 23 April 2021. Retrieved 2020-09-07.
2. "Narashima Rao becomes butt of 'suitcase' and 'crore' jokes among Congressmen, Opposition". India Today. 15 August 1993. Archived from the original on 16 October 2022. Retrieved 27 April 2023.
3. "JMM MP turns approver in bribery case against Rao". www.rediff.com. Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 16 March 2013.
4. "India: parliamentary elections Lok Sabha, 1991". archive.ipu.org. Archived from the original on 13 June 2021. Retrieved 2020-09-06.
5. "INKredible India: The story of 1991 Lok Sabha election - All you need to know". Zee News (in ఇంగ్లీష్). 2019-04-08. Archived from the original on 15 January 2022. Retrieved 2022-01-13.
6. "History Revisited: How political parties fared in 1991 Lok Sabha election". Zee News (in ఇంగ్లీష్). 2019-04-06. Archived from the original on 27 October 2020. Retrieved 2020-09-06.
7. The congress party did poorly in the pre-assassination constituencies and swept the post-assassination constituencies
8. Crossette, Barbara (1991-06-17). "Party of Gandhi Narrowly Ahead in India Election". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Archived from the original on 22 September 2021. Retrieved 2020-09-07.
9. "Once Upon a Poll: Tenth Lok Sabha Elections (1991)". The Indian Express (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 21 March 2014. Archived from the original on 7 April 2018. Retrieved 2018-04-07.
10. Vinayak, Ramesh (September 3, 2013) [February 29, 1992]. "With militant scare and Akali boycott, Punjab elections may be a damp squib". India Today (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 16 November 2020. Retrieved 2020-09-06.
11. "1992 India General Elections Results". www.elections.in. Archived from the original on 21 September 2020. Retrieved 2020-09-06.
12. "Rao, Pawar in race for CPP-I leadership". The Indian Express. Madras. 18 June 1991. Archived from the original on 10 May 2017. Retrieved 2016-03-12.
13. "A meeting of hearts". The Indian Express. Madras. 15 June 1991. Archived from the original on 10 May 2017. Retrieved 2016-03-12.
14. "How Shukla saved Rao govt in 1992". The Times of India. Archived from the original on 20 April 2018. Retrieved 19 April 2018.