Shpërbërja e Bashkimit Sovjetik

Tanket në Sheshin e Kuq gjatë grusht shtetit të gushtit

Shpërbërja e Bashkimit Sovjetik ishte procesi i shpërbërjes së brendshme brenda Bashkimit të Republikave Socialiste Sovjetike, i cili filloi në gjysmën e dytë të viteve 1980 me trazira në rritje në republikat e ndryshme kombëtare dhe përfunduan më 26 dhjetor 1991, kur Sovjeti Supreme votoi vetë BRSS-në pas Marrëveshjeve të Belovezhës të 8 dhjetorit 1991. Deklarata me numrin 142-Н të Sovjetikut Suprem rezultoi në pavarësi të vetëqeverisjes për Republikat e BRSS-së, duke shpërbërë zyrtarisht BRSS.^[1] Deklarata pranoi pavarësinë e ish-republikave sovjetike dhe krijoi Bashkësinë e Shteteve të Pavarura, megjithëse pesë nga nënshkruesit e ratifikuan atë shumë më vonë ose nuk e bënë atë fare.

Më 25 dhjetor 1991 presidenti sovjetik Mihail Gorbaçovi - udhëheqësi i tetë dhe i fundit i BRSS-së - kishte dhënë dorëheqjen, shpalli zhdukjen e zyrës së tij dhe ia dorëzoi kompetencat e tij - përfshirë kontrollin e kodeve për lëshimin e raketave bërthamore sovjetike - presidentit rus Boris Jelcin Atë mbrëmje në ora 19:32, flamuri sovjetik u ul nga Kremlini për herë të fundit dhe u zëvendësua me flamurin rus para-revolucionar.^[2]

Më parë, nga gushti deri në dhjetor, të gjitha republikat individuale, përfshirë vetë Rusinë, ose ishin shkëputur nga bashkimi ose më së paku e kishin denoncuar Traktatin e vitit 1922 për krijimin e BRSS-së. Një javë para shpërbërjes zyrtare, njëmbëdhjetë republika nënshkruan Protokollin Alma-Ata të 21 dhjetorit 1991, duke themeluar zyrtarisht Bashkësinë e Shteteve të Pavarura dhe duke deklaruar se BRSS kishte pushuar së ekzistuari.^[3][2] Revolucionet e vitit 1989 dhe shpërbërja e BRSS-së shënuan gjithashtu fundin e Luftës së Ftohtë.

Disa nga ish-republikat sovjetike kanë ruajtur lidhje të ngushta me Federatën Ruse dhe kanë formuar organizata shumëpalëshe si Bashkësia e Shteteve të Pavarura, Komuniteti Ekonomik Euroazian, Bashkimi Rusi Bellorusi, Unioni Doganor Euroazian dhe Bashkimi Ekonomik Euroazian për të forcuar bashkëpunimin ekonomik dhe sigurinë. Nga ana tjetër, shtetet baltike janë bashkuar në NATO dhe Bashkimin Evropian.

Referime

1. (Rusisht) Declaration № 142-Н of the Soviet of the Republics of the Supreme Soviet of the Soviet Union, formally establishing the dissolution of the Soviet Union as a state and subject of international law.
2. ^ "Gorbachev, Last Soviet Leader, Resigns; U.S. Recognizes Republics' Independence". The New York Times (në anglisht). Marrë më 27 prill 2015.
3. "The End of the Soviet Union; Text of Declaration: 'Mutual Recognition' and 'an Equal Basis'". The New York Times (në anglisht). 22 dhjetor 1991. Marrë më 30 mars 2013.