Si u krijua Republika e Mirditës, kush ishin ministrat dhe deputetët...
Mirdita si Krahinë autonome po ashtu dhe Principatë që nga viti i largët 1491 mbeti e lirë dhe me drejta të plota. Mirdita si Principatë shpesh herë ka marrë nën mbrojtje Shalë, Shosh, Han, Hot, Grudë, Malsi, Kelmend, Prizren, Shkup, Kurbin, Lezhë.
Vështirësitë më të mëdha politike, Mirdita do ti kalonte në vitin 1919 e më vonë, pasi Malsorët e Shkodrës me pagesë të Serbisë vranë në afërsi të Lezhës Princin e Mirditës Preng Bib Dodën (Gjomarkaj) dhe në shenjë hakmarrje disa Mirditor që ndodheshin në Shkodër kryn vrasje dhe masakër në banorët Shkodranë në shenjë hakmarrje për Princin e tyre.
Në Mirditë u mblodhën dhe u bënë gati 740 luftëtarë për të sulmuar Shkodrën me qëllim hakmarrjen e vrasjes në pabesi të Princit. Menjëherë Konsulli Francez në Shkodër thirri në një takim urgjent Marka Gjonin (Gjomarkaj) dhe i kërkoj që të ndërhynte e të qetësonte popullin, kjo u arrit, Marka Gjoni (Gjomarkaj) i kthej mbrapsht forcat Mirditore që i ishin afruar Naraçit. Në vitin 1920 qeveria e Tiranës kishte planifikuar shpërbërjen e Mirditës duke e coptuar dhe shpërbërë në tre pjesë, (Prefektura).
Kjo lojë e Tiranës irritoj Derën e Gjomarkaj dhe mbarë Mirditën, kështu që Dera Princërore e Mirditës thirri në një mbledhje urgjente 12 Bajraktarët dhe të gjithë Kryetarët e fiseve për një mbledhje me vendosur përfundimisht mbi fatin e Mirditës. Mbarë populli doli malit dhe u pozicionuan afër kufinjëve që ndante me Shkodër, Lezhë, Kurbin, Mat, Dibër dhe Kukës. Tashmë në gjithë vendin ishte shpallur gjendje e jashtëzakonshme. Dera Princërore dhe Krerët e Mirditës diskutuan dhe vendosën përfundimisht që Mirdita të shpallej REPUBLIKA E MIRDITËS me President, Kushtetute, dhe Administratë.
Gjithashtu u nisën telegramet e tyre shteteve Perëndimore duke kërkuar që ta njihnin si Republikë, në një kohë shumë të shkurtër, Republikën e Mirditës e para e njohu Franca, pasi lidhjet e Mirditës me Francën ishin prej kohësh sepse Princi i Mirditës Preng Bib Doda (Gjomarkaj) ishte Kumbarë i Napoleon Bonapartit III dhe Franca ishte garantuesja në diplomacinë Europjane që të mbronte paprekshmërinë e Mirditës. Fillë pas Francës, Republikën e Mirditës e njohën Austria, Hungaria, Gjermania, Italia, Spanja dhe Vatikani. Mirdita u shpallë Republikë me 21 Korrik 1921.
President i Republikës së Mirditë: Gjon Marka Gjoni (Gjomarkaj). Ministër i Punëve të Jashtme: Andon Ashiku. Ministri i Luftës: Prenk Lleshi. Ministri i Punëve të Brendshme: Zef Ndoci. 12 Deputetë të Republikës së Mirditës ishin 12 Bajraktarët e Mirditës. Pas këtij lajmi që Mirdita shpallet Republikë dhe e cila u njoh nga shtetet Perëndimore, menjëherë forcat e qeverisë së Tiranës nisin ofensivën ushtarake drejt Mirditës ku u bë një luftë titanike e cila u pasqyrua nga mbarë Media Ndërkombëtare me Kryetitujt: “Republika e Shqipërisë sulmon ushtarakisht Republikën e Mirditës”, pra tregohej qartë që Republika e Mirditës u njoh në Perëndim si Qeveri, Flamurë, Vulë, Pulla Postare etj. por kjo nuk do zgjaste shumë pasi Presidenti i Republikës së Mirditës Gjon Marka Gjoni (Gjomarkaj) kërkoj që Mirdita të ndërpriste luftën sepse sipas tij kishte si qëllim që mos të derdhej gjak vëllazëror.
Përfundimisht në Historinë Europjanë u njoh Republika e Mirditës sikurë u njoh më parë Principatë e pa prekur për 500 vjet me rrallë, kurse “intelektualët” Shqipëria siç e sulmuan baballarët e tyre ushtarakisht e sulmojnë dhe sot me penë duke i mohuar historinë dhe faktin e të qënit dikurë Mirdita Republikë. (konica)
Kapedan Marka Gjoni
Historia
Prapaskena
Rajoni i Mirditës ka qenë tradicionalisht i njohur për rezistencën katolike kundër myslimanëve osmanë në pushtet. Kjo rezistencë i ka rrënjët në shekullin 15, kur mirditorët luftuan ushtritë osmane nën udhëheqjen e Gjergj Kastrioti - Skënderbeut. Për më tepër, Mirditorët thuhet se janë vëllezërit e drejtpërdrejtë të fisit Dukagjini, që do të thotë se të dy rajonet drejtoheshin nga një paraardhës. Mirditorët ishin të suksesshëm në bashkimin me zonat e Kurbinit, Lezhës, Dukagjinit, Pukës, Shkodrës dhe Malësisë në mënyrë që të ruanin kulturën, fenë e tyre dhe të merrnin autonomi nga Perandoria Osmane.
Shpallja dhe tentimi i krijimit të republikës së Mirditës
Në vitin 1919, Prenk Bib Doda, kryetari (Kapedan) i Kapetainatit katolik të fisit Mirdita u vra më 1919 pranë kënetave të Lezhës dhe nuk la pasardhës të qartë.[3][4] Marka Gjoni, një i afërm u bë pretendues dhe pasues për pozicionin e kryetarit, megjithatë shumë nga udhëheqësit e Mirditës refuzuan ta njohin atë dhe atij i mungoi popullariteti midis fisit për shkak të çështjeve të frikacakëve të treguar gjatë Luftës së Parë Botërore.[4] Ai lejoi autoritetet jugosllave të shpallnin në emër të tij pavarësinë e republikës së Mirditës (korrik 1921) në Prizren, Jugosllavi.[1][5][6][3][7][4] Gjoni mori mbështetje jugosllave, armë, para, dhe prej të cilëve Ushtria e Bardhë Ruse e Wrangel ishte në shërbim të tij për përpjekjen dhe motivin për pavarësi që ai pretendonte se ishte se qeveria shqiptare ose "turqit" do të ndalonin katolicizmin.[3][7][4] Ngjarjet e republikës së Mirditës përkonin me negociatat ndërkombëtare mbi finalizimin e kufirit shqiptaro-jugosllav të cilat u panë nga pjesëmarrësit si të rëndësishme dhe këto diskutime po vazhdonin gjatë nëntorit 1921.[7] Gjoni u kërkoi autoriteteve jugosllave të ndërmarrin hapa për të siguruar njohjen e republikës së Mirditës, ndërsa jugosllavët shpresonin se rebelimi në Shqipërinë veriore do të kishte mbështetjen e pretendimeve të tij territoriale ndaj rajonit.[7]Greqia i dha njohje republikës së Mirditës.[4] Në Lidhjen e Kombeve, qeveria jugosllave akuzoi qeverinë shqiptare se ishte një mjet i elitave të tokave myslimane, ndërsa Shqipëria u përgjigj se nuk ishte një qeveri e myslimanëve dhe përfaqësonte popullin shqiptar nga të gjitha fetë.[7] Qeveria jugosllave kundërshtoi se qeveria shqiptare e Tiranës përfaqësonte të gjithë shqiptarët, për shkak të ekzistencës së republikës së Mirditës e cila hodhi në dyshim statusin e Shqipërisë për të qenë një vend duke ndikuar kështu që ajo të ishte anëtare e Lidhjes.[8] Delegacioni jugosllav pretendoi se ekzistonin dy qeveri dhe nuk ekzistonte një unitet i njerëzve.[7]
Britania e Madhe, e cila njohu qeverinë shqiptare në nëntor 1921, hodhi poshtë pozicionin e Jugosllavisë duke dërguar përmes kryeministrit të saj Lloyd George protesta të shumta diplomatike të nxehta në Beograd duke kërkuar tërheqjen e saj nga zonat e diskutueshme.[7][9] Ndërhyrja nga Britania e Madhe ishte e rëndësishme pasi mbështetja jugosllave për Gjonin përfundoi më pas.[10] Qeveria britanike këshilloi Lidhjen e Kombeve që duhet të ndërmerren veprime kundër Jugosllavisë bazuar në nenin 16 të Paktit të Lidhjes dhe Konferenca e Ambasadorëve sugjeroi sanksione.[7][3] Lidhja e Kombeve njohu kufijtë e Shqipërisë si ata të vitit 1913 me rregullime të vogla territoriale në favor të Jugosllavisë.[7]Ahmet Zogu u dërgua në rajonin e Mirditës nga qeveria shqiptare me një kontingjent të trupave shqiptare dhe forcave të parregullta që mundën lëvizjen separatiste deri më 20 nëntor 1921.[9][5][4] Me mbërritjen Zogu ofroi kushte më të lehta për të mos pasur ndëshkime nëse rebelimi pushonte, ndërsa Gjoni iku në Jugosllavi.[9][4] Me Pleqtë vendas të Mirditorit negociuan me Zogun për një marrëveshje me qeverinë qendrore.[9] Mirdita u vu nën gjendjen e rrethimit, Gjoni dhe pasuesit e tij u shpallën tradhtarë të Shqipërisë dhe mirditorët e tjerë të lidhur me ngjarjet u dënuan në një gjykatë politike qeveritare. Marrëveshjet e mëparshme që datojnë në periudhën Osmane që i dhanë Mirditës autonomi përmes sundimit indirekt u shfuqizuan.[5] Pas ca kohësh Marka Gjoni u lejua të kthehej në Shqipëri dhe në Mirditë ishte aktiv në punët lokale për disa vjet para vdekjes së tij.[4]
Pearson, Owen (2004). Albania and King Zog: Independence, republic and monarchy 1908–1939 (në anglisht). London: Centre for Albanian Studies. ISBN1845110137.
.svg)
