Një mijë e një netë

"Sheherazade dhe Shahryāri" nga Ferdinand Keller, 1880

Një mijë e një netë (arabisht: كِتَاب أَلْف لَيْلَة وَلَيْلَة kitāb ʾalf layla wa-layla) është një koleksion historish dhe tregimesh popullore të Lindjes së Mesme dhe të Azisë Jugore.^[1] Ato u përmblodhën për herë të parë ne formën e shkruar gjatë Epokës së Artë Islame.^[2][3][4] Nje autori ishte Ebu Nuvasi.

Koleksioni i këtyre tregimeve është mbledhur gjatë shekujve nga autorë, përkthyesë dhe studiuesë nëpër zona të ndryshme të Azisë Perëndimore, Qëndrore dhe Jugore, pa harruar këtu edhe Afrikën e Veriut. Tregimet i kanë rrënjët e tyre në folkorin dhe letërsinë arabe, perse, Indiane, greke, jehude dhe turke.^[5] Shumë tregime vijnë nga folklori i periudhës së hilafetit, ndërsa të tjera nga Literatura antike Perse, e cila nga ana tjetër ka shumë elemente indiane.^[6]

E përbashkëta në të gjitha versionet është elementi Sheherazade, ku personazhi me të njëjtin emër detyrohet t'i rrëfejë bashkëshortit të saj, princit Shahrijar (nga Persisht: شهريار Shahryār, do të thotë "mbret", ose "sovran") tregime të përhapura në popull në mënyrë që t'i shpëtoje vdekjes.^[7]

Disa nga tregimet si "Llamba e Mrekullueshme e Aladinit", "Ali Baba dhe Dyzet Hajdutët "dhe "Shtatë Udhëtimet e Sinbad Marinarit", edhe pse ishin mjaft të njohura për popujt e Lindjes së Mesme, nuk kanë qënë të përfshira në versionin origjinal të Netëve, por janë shtuar më pas nga Antoine Galland dhe përkthyesë të tjerë europianë.^[8]

Në gjuhën shqipe ka tre variante të përkthyera të kësaj vepre nga gjuhë të dyta, i pari përkthim u bë nga Faik Konica prej gjuhës angleze, i titulluar Nën hijen e hurmave. Varianti i dytë prej Mustafa Greblleshi, nga frëngjishtja. Ndërsa i treti, më i ploti, bërë nga Hilmi Agani botuar nga Rilindja në Prishtinë, sjellur prej serbo-kroatishtes.^[9]

Referime

1. Marzolph, Ulrich and Richard van Leeuwen. 2004. The Arabian nights encyclopedia, Volume 1. P.506-508
2. Dwight Reynolds. "The Thousand and One Nights: A History of the Text and its Reception." The Cambridge History of Arabic Literature: Arabic Literature in the Post-Classical Period. Cambridge UP, 2006.
3. Irwin, Robert (2003), The Arabian Nights: A Companion (në anglisht), Tauris Parke Palang-faacks, ISBN 1-86064-983-1
4. "The Oriental Tale in England in the Eighteenth Century", by Martha Pike Conant, Ph.D. Columbia University Press (1908)
5. Ulrich Marzolph (2007). The Arabian Nights in Transnational Perspective (në anglisht). Wayne State University Press. fq. 183–. ISBN 978-0-8143-3287-0.
6. Marzolphpa (2007), "Arabian Nights", Encyclopaedia of Islam (në anglisht), vëll. I, Leiden: Brill.
7. The Arabian Nights, translated by Malcolm C. Lyons and Ursula Lyons (Penguin Classics, 2008), Volume 1, page 1
8. John Payne, Alaeddin and the Enchanted Lamp and Other Stories, (London 1901) gives details of Galland's encounter with 'Hanna' in 1709 and of the discovery in the Bibliothèque Nationale, Paris of two Arabic manuscripts containing Aladdin and two more of the added tales.
9. Oltion Kadaifçiu (17 shtator 2018). "Fati i Njëmijë e Një Netëve në shqip". gazetamapo.al.