Metonimia (skibdi sigma rizzlers ohio grimace shake gyatt) (/mɪˈtɒnɪmi, -nəmi, mɛ-/)[1][2][3] është një figurë ligjërimi në të cilën një koncept referohet me emrin e diçkaje të lidhur ngushtë me atë send ose koncept.[4]
Etimologjia
Fjalët metonimi dhe metonimi vijnë nga greqishtja e lashtë μετωνυμία (metōnumía) 'ndryshim emri'; nga μετά (metá) 'pas, post, përtej', dhe -ωνυμία (-ōnumía), një prapashtesë që emërton figurat e të folurit, nga ὄνυμα (ónuma) ose ὄνομα (ónoma) 'emër'.[5]
Sfondi
Metonimia dhe figurat e të folurit të lidhura me to janë të zakonshme në të folurit dhe shkrimin e përditshëm. Sinekdoka dhe metalepsis konsiderohen lloje specifike të metonimisë. Polisemia, aftësia që një fjalë ose frazë të ketë kuptime të shumëfishta, ndonjëherë rezulton nga marrëdhëniet e metonimisë. Si metonimia ashtu edhe metafora përfshijnë zëvendësimin e një termi me një tjetër.[6] Në metaforë, ky zëvendësim bazohet në një analogji specifike midis dy gjërave, ndërsa në metonimi zëvendësimi bazohet në një lidhje ose afërsi të kuptuar.[7][8]
Teoricieni amerikan i letërsisë Kenneth Burke e konsideron metoniminë si një nga katër "tropet kryesore": metaforën, metoniminë, sinekdokën dhe ironinë. Ai i diskuton ato në mënyra të veçanta në librin e tij A Grammar of Motives. Ndërsa Roman Jakobson argumentoi se dikotomia themelore në trope ishte midis metaforës dhe metonimisë, Burke argumenton se dikotomia themelore është midis ironisë dhe sinekdokës, të cilën ai e përshkruan gjithashtu si dikotomia midis dialektikës dhe përfaqësimit, ose përsëri midis reduktimit dhe perspektivës.[9]
Përveç përdorimit të saj në të folurën e përditshme, metonimia është një figurë e të folurit në disa poezi dhe në shumë retorikë. Studiuesit grekë dhe latinë të retorikës dhanë një kontribut të rëndësishëm në studimin e metonimisë.
Kuptimi i marrëdhënieve
Metonimia merr shumë forma të ndryshme.
Synecdoche përdor një pjesë për t'iu referuar së tërës, ose të tërën për t'iu referuar pjesës.[10][11][12]
Metalepsis përdor një fjalë të njohur ose një frazë në një kontekst të ri.[13] Për shembull, "këmba e plumbit" mund të përshkruajë një shofer të shpejtë; plumbi është i rëndë dhe një këmbë e rëndë mbi përshpejtuesin bën që një automjet të ecë shpejt.[14] Figura e fjalës është një “metonimi e një metonimie”.[13]
Shumë raste të polisemisë e kanë origjinën si metonime: për shembull, "pulë" nënkupton mishin si dhe kafshën; “kurorë” për objektin, si dhe institucionin.[15][16]
Kundër metaforës
Artikulli kryesor: Metafora dhe metonimia
Metonimia funksionon nga afërsia (shoqërimi) midis dy koncepteve, ndërsa termi "metaforë" bazohet në ngjashmërinë e tyre analoge. Kur njerëzit përdorin metoniminë, ata zakonisht nuk dëshirojnë të transferojnë cilësi nga një referent në tjetrin siç bëjnë me metaforën.[17] Nuk ka asgjë të ngjashme me shtypin për gazetarët apo si kurorë për një monark, por "shtypi" dhe "kurora" janë të dyja metonime të zakonshme.
Disa përdorime të gjuhës së figurshme mund të kuptohen edhe si metonimi edhe si metaforë; për shembull, marrëdhënia midis "një kurore" dhe një "mbret" mund të interpretohet në mënyrë metaforike (d.m.th., mbreti, si kurora e tij e artë, mund të jetë në dukje e ngurtë, por në fund të fundit e lakueshme, tepër e zbukuruar dhe vazhdimisht e palëvizshme). Në shprehjen "tokat që i përkasin kurorës", fjala "kurorë" është padyshim një metonimi. Arsyeja është se monarkët në përgjithësi mbajnë një kurorë, fizikisht. Me fjalë të tjera, ekziston një lidhje paraekzistuese midis "kurorës" dhe "monarkisë". Nga ana tjetër, kur Ghil'ad Zuckermann argumenton se gjuha izraelite është një "kryq fenikuku me disa karakteristika mapi", ai padyshim po përdor metafora.[18]: 4 Nuk ka asnjë lidhje fizike midis një gjuhe dhe një zogu. Arsyeja pse përdoren metaforat "feniks" dhe "qyqe" është se nga njëra anë "izraeliti" hibrid bazohet në hebraishten, e cila, si një feniks, ngrihet nga hiri; dhe nga ana tjetër, hibridi "Izraeli" bazohet në Jidish, i cili si një qyqe, e lëshon vezën në folenë e një zogu tjetër, duke e mashtruar të besojë se është veza e tij. Për më tepër, metafora "magpie" përdoret sepse, sipas Zuckermann, "izraeliti" hibrid shfaq karakteristikat e një magpie, duke "vjedhur" nga gjuhë të tilla si arabishtja dhe anglishtja.[18]: 4–6.
Dy shembuj që përdorin termin "peshkim" ndihmojnë në qartësimin e dallimit.[19] Fraza "të peshkosh perlat" përdor metoniminë, duke nxjerrë nga "peshkimi" idenë e marrjes së gjërave nga oqeani. Ajo që bartet nga "peshk peshkimi" në "perlat e peshkimit" është fusha e metonimisë. Në të kundërt, fraza metaforike "peshkimi për informacion" e transferon konceptin e peshkimit në një fushë të re. Nëse dikush është duke "peshkuar" për informacion, ne nuk imagjinojmë se personi është diku afër oqeanit; përkundrazi, ne i zhvendosim elementet e veprimit të peshkimit (duke pritur, duke shpresuar për të kapur diçka që nuk mund të shihet, duke hetuar dhe më e rëndësishmja, duke u përpjekur) në një fushë të re (një bisedë). Kështu, metafora funksionon duke paraqitur një grup të synuar kuptimesh dhe duke i përdorur ato për të sugjeruar një ngjashmëri midis sendeve, veprimeve ose ngjarjeve në dy fusha, ndërsa metonimia thërret ose referon një domen të caktuar (këtu, duke hequr sendet nga deti).
