Dagestani (Rusisht: Дагеста́н), zyrtarisht Republika e Dagestanit (Rusisht : Респу́блика Дагеста́н), është republikë anëtare e Federatës Ruse, e ndodhur në Detin Kaspik në Kaukazin Verior në Evropën Lindore. Kufizohet me Kalmikinë në veri, Stravopol Krai në veriperëndim, Çeçeninë në perëndim, si dhe Azerbajxhanin në jug dhe Gjeorgjinë në jugperëndim. Dagestani është vendbanim i një përzierje grupesh etnike, kryesisht kaukaziane, turkike dhe iraniane, të cilët arrijnë shifrën prej 2.576.531 banorësh dhe i përkasin kryesisht fesë islame. Grupet më të mëdha janë avarët, darginët, kumikët dhe lezginët, ndërsa rusët përbëjnë më pak se 5 %.[1] Dallimet gjuhësore janë gjithashtu të mëdha ; ka 14 gjuhë zyrtare në nivel republike.
Dagestani ka 50.300 km², ndërsa kryeqytet është Mahaçkala. Dagestani është i njohur për burimet e naftës së cilësisë së lartë dhe kapacitetet për prodhimin të energjisë, mirëpo mugesa e infrastrukturës, keqmenaxhimi dhe korrupsioni e kanë lënë republikën në pozitë të palakmueshme financiare dhe e ka bërë të varur nga qeveria qendrore e Rusisë.[2][3]
Gjeografia
Harta e Dagestanit
Republika është e vendosur në malet e Kaukazit Verior. Është pjesa më jugore e Rusisë dhe kufizohet në anën e saj lindore nga Deti Kaspik.
Republika ka mbi 1,800 lumenj.
Pjesa më e madhe e republikës është malore, me Malet e Kaukazit të Madh që mbulojnë jugun. Pika më e lartë është maja Bazardüzü me 4,470 metra në kufirin me Azerbajxhanin. Pika më jugore e Rusisë ndodhet rreth shtatë kilometra në jugperëndim të majës. Malet e tjerë të rëndësishëm janë Diklosmta (4,285 m), Gora Addala Shukgelmezr (4,152 m) dhe Gora Dyultydag (4,127 m).
Republika e Dagestanit është e ndarë administrativisht në 41 distrikte, 10 qytete/qyteze, 19 vendbanime të stilit urban dhe 363 selsoviet.
Politika
Ndërtesa e qeverisë të Republikës së Dagestanit
Parlamenti i Dagestanit është Asambleja e Popullit, e përbërë nga 72 deputetë të zgjedhur për një mandat katër vjeçar. Asambleja Popullore është organi më i lartë ekzekutiv dhe legjislativ i republikës.
Kushtetuta e Dagestanit u miratua më 10 korrik 2003. Sipas saj, autoriteti më i lartë ekzekutiv është i Këshillit të Shtetit, i përbërë nga përfaqësues të katërmbëdhjetë etnive. Anëtarët e Këshillit të Shtetit emërohen nga Asambleja Kushtetuese e Dagestanit për një mandat prej katër vjetësh. Këshilli i Shtetit emëron anëtarët e qeverisë.
Më parë, Kryetari i Këshillit të Shtetit ishte posti më i lartë ekzekutiv në republikë, i mbajtur nga Magomedali Magomedoviç Magomedov deri në vitin 2006. Më 20 shkurt 2006, Asambleja Popullore miratoi një rezolutë që përfundonte këtë post dhe shpërndau Këshillin e Shtetit. Presidenti rus, Vladimir Putin i ofroi Asamblesë Popullore kandidaturën e Muhu Alijev për postin e sapo krijuar të presidentit të Republikës së Dagestanit. Emërimi u pranua nga Asambleja Popullore dhe Muhu Alijev u bë presidenti i parë i republikës. Më 20 shkurt 2010 Alijev u zëvendësua nga Magomedsalam Magomedov. Pastaj kreu i republikës bëhet Ramazan Abdulatipov (duke vepruar deri në 2013 - 2017, pas dorëheqjes së Magomedovit). Që nga 3 tetori 2017, kreu i Republikës emërohet Vladimir Vasiljev.
Ekonomia
Industritë kryesore në Dagestan përfshijnë prodhimin e naftës, inxhinierinë, kimikatet, ndërtimin e makinave, prodhimin e tekstilit, përpunimin e ushqimit dhe drurin. Depozitat e naftës ndodhen në rajonin e ngushtë bregdetar. Vaji Dagestani është i një cilësie të lartë dhe dërgohet në rajone të tjera. Prodhimi i gazit natyror të Dagestanit shkon kryesisht për të përmbushur nevojat lokale. Bujqësia është e larmishme dhe përfshin bujqësinë e drithërave, vreshtarinë dhe prodhimin e verës, blegtorinë, dhe qumështoren. Industritë e inxhinierisë dhe përpunimit të metaleve zotërojnë 20% të aseteve të prodhimit industrial të republikës dhe punësojnë 25% të të gjithë punëtorëve industrialë. Industria e energjisë hidroelektrike e Dagestanit po zhvillohet me shpejtësi. Ekzistojnë pesë termocentrale në lumin Sulak që ofrojnë energji hidroelektrike. Beenshtë vlerësuar se burimet totale potenciale të energjisë hidroelektrike të Dagestanit janë 4.4 miliardë kW. Dagestan ka një sistem të transportit të zhvilluar mirë. Hekurudhat lidhin kryeqytetin Mahaçkala me Moskën, Astrahan dhe kryeqytetin azerbajxhanas, Baku. Autostrada Moskë-Baku gjithashtu kalon përmes Dagestanit dhe ka lidhje ajrore me qytete të mëdha.
Kushtet për zhvillimin ekonomik janë të favorshme në Dagestan, por - që nga viti 2006 - niveli i ulët i fillimit të republikës për një tranzicion të suksesshëm në marrëdhëniet e tregut, përveç korrupsionit të shfrenuar, ka bërë që rajoni të varet shumë nga ekonomia e tij nëntokësore dhe subvencionet që vijnë nga qeveria qendrore ruse. Korrupsioni në Dagestan është më i ashpër se në rajonet e tjera të ish-Bashkimit Sovjetik dhe shoqërohet me një treg të zi të lulëzuar dhe sistem ekonomik të bazuar në klan.
Referime
^Dagestan. Encyclopædia Britannica (Online edition)
.svg)
