Trudnoća (drugo stanje, graviditet, gestacija) nastaje usađivanjem oplođenejajne ćelije u endometrijum materice. Žena koja je po prvi put trudna naziva se primipara, primigravida ili prvorotkinja, a žena koja je više puta rađala je multipara, multigravida ili višerotkinja.
Faze začeća
Oplođenje nastaje spajanjem zrele jajne ćelije i spermatozoida u jajovodu. Ovulacijom iz de Grafovog folikula zrela jajna ćelija dospijeva u lumen jajovoda, gdje biva opkoljena spermatozoidima koji nastoje prodrijeti u nju. Po probijanju spoljašnje opne jajne ćelije i ulaska spermatozoida u nju, dolazi do zgušnjavanja opne koja na taj način sprečava ostale spermatozoide da prodru u nju. Pri prodoru u jajnu ćeliju dolazi do mješanja sadržaja spermatozoida sa jedrom jajne ćelije. Embrionalni razvitak započinje neposredno nakon oplodnje i odvija se u četiri faze:
brazdanje
formiranje klicinih listića
osnivanje organa
histološka diferencijacija organa
Oplođena jajna ćelija pod djelovanjem peristaltičkih pokreta jajovoda i vodene struje koja nastaje kretanjem treplji epitela u tubama dospijeva u šupljinu materice i tada dolazi do nidacije, odnosno implantacije oplođenog jajašceta. Usađena jajna ćelija naziva se zametak ili embrion. Po završenoj organogenezi, poslije trećeg mjeseca trudnoće zametak postaje plod odnosno fetus.
Trajanje trudnoće
Fetus u materici između 6. i 7. mjeseca
Normalna trudnoća traje deset lunarnih mjeseci ili devet kalendarskih mjeseci, odnosno 40 nedelja ili 280 dana. Ako dođe do prekida trudnoće prije polovine sedmog mjeseca, taj prekid se naziva pobačajem, jer plod nije sposoban za vanmaterični život. Porođajem se naziva svaki prekid trudnoće poslije polovine sedmog mjeseca.
Prema vremenu kada se dogodi, porođaj može biti prevremeni, na vrijeme i kasniji, a novorođenče nedoneseno (prematurus), doneseno (maturus) i preneseno (postmaturus). Nedonošče po pedijatriskim parametrima je svako dijete manje tjelesne težine od 2.500 grama.
Placenta
Placenta (posteljica) se stvara krajem trećeg mjeseca trudnoće. Ona ima veoma važnu i višestruku funkciju. Učestvuje u razmjeni materija između majke i ploda putem difuzije i osmoze, ima zaštitnu ulogu jer štiti plod od infekcija, a pored toga u njoj se luči progesteron, hormon koji služi za održavanje trudnoće, i estrogen. Pred kraj trudnoće placenta je teška oko 500 g, sa prečnikom od 16 do 20 cm, i sastavljen je od 16 do 20 kotiledona.
Dijagnoza trudnoće
Test trudnoće
Postavlja se na osnovu anamnestičkih podataka i objektivnog pregleda trudnice. Promjene u organizmu žene izazvane graviditetom nazivaju se znacima trudnoće i djele se u tri grupe:
sigurni znaci trudnoće
nesigurni znaci trudnoće
vjerovatni znaci trudnoće
Nesigurni znaci trudnoće
Pod nesigurnim znacima podrazumijevaju se oni znaci koji su karakteristični za trudnoću ali se mogu naći i kod žena koje nisu gravidne, pa i kod muškaraca. To su mučnine, osjećaj gađenja, pigmentacija na pojedinim dijelovima kože, povećanje stomaka i bokova, promjene u raspoloženju i drugi.
U nekim slučajevima trudnoću prate i simptomi kao što su umor, preosetljivost na mirise i gubitak apetita.
Vjerovatni znaci trudnoće
Vjerovatni znaci su promjene koje se manifestuju na polnim organima i grudima žene. To su izostanak menstruacije, uvećanje i razmekšavanje materice, uvećanje dojki i pojava kolostruma odnosno prvog mlijeka, likviditet sluznice vagine i grlića materice.
Sigurni znaci trudnoće
Sigurni znaci trudnoće su postojanje fetusa vidljivog ultrazvučnim nalazom, slušanje srčanih tonova, opipavanje dijelova tijela ploda i prisustvo hormona trudnoće u urinu. Nakon oplodenja, u organizmu žene se nakon 7-10 dana počinju pojavljivati merljive koncentracije hCG, koji se može dokazivati iz urina ili krvi žene.
Biološki testovi koji su se ranije koristili u dokazivanju trudnoće kao što su Gali Mainijeva reakcija, danas više nisu u upotrebi.
Imunološki testovi koji se danas koriste većinom su zasnovani na upotrebi lateks čestica. Može se dokazati prisustvo Humanog horionskog gonadotropina, čija se polipeptidna beta podjedinica koristi u dokazivanju trudnoće (skraćeno b-hCG) u koncentraciji od 25 mIU u urinu žene, što je ekvivalent periodu između četvrte i pete sedmice trudnoće. Uvijek se uzima uzorak prvog jutarnjeg urina, jer je u njemu koncentracija b-hCG najveća.
Takođe, može se uraditi i određivanje koncentracije b-hCG u krvi. Ono se radi desetog dana po ovulaciji, i koncentracija b-hCG u krvi se kod 85% normalnih trudnoća udvostručuje svakih 72 časa u ranoj trudnoći.
Razvoj organa ploda
Ultrazvuk trudnoće
Ljudsko srce počinje kucati o razdoblju između 18 i 21 dana od trenutka oplodnje. Putem ultrazvuka već od šeste nedjelje moguće je pratiti srčane tonove fetusa. U petoj nedjelji dijete ima oko 80 otkucaja u minuti a u devetoj nedjelji iznosi oko 165 odkucaja. Pokreti disanja opaženi su u 10. nedjelji trudnoće. Razvoj pluća kod fetusa započinje u 4 nedjelji pojavom plućnog pupoljka. Prema većini autora bubrezi fetusa počinju funkcionisati od trećeg mjeseca gestacije, a do tog zaključka se došlo na osnovu postojanja urina u mokraćnom mjehuru ploda. Do kraja 18 sedmice razvijaju se polni organi.
Bothwell, TH (July 2000). „Iron requirements in pregnancy and strategies to meet them”. The American journal of clinical nutrition72 (1 Suppl): 257S–264S. PMID10871591.
