Postojanje Republike Srpske priznato je 1. članom dejtonskog Ustava Bosne i Hercegovine iz 1995. godine, u kojem se navodi: “Republika BiH nastavlja svoje legalno postojanja pod zvaničnim imenom BiH kao država po međunarodnom pravu sastavljena od dva entiteta – FBiH i RS.” Po Dejtonskom sporazumu, ona je jedan od dva entitetaBosne i Hercegovine i zauzima 49% teritorije BiH.
Samoproklamovane "srpske autonomne oblasti" od 1991. do 1992., nastale u pobuni protiv vlasti Bosne i Hercegovine.
Republika Srpska je formirana 9. 1.1992. pod nazivom Srpska Republika Bosna i Hercegovina, od strane predstavnika srpske nacionalnosti u organima vlasti tadašnje Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, još uvijek formalno u sastavu SFRJ. Već ranije, tokom raspada SFRJ, na područjima sa srpskom većinom su se formirali paralelni organi vlasti, uključujući i tzv. srpske autonomne oblasti i opštine i druge entitete, sa ciljem ujedinjenja u Savez srpskih država.[6]
Tokom iste sjednice, skupština bosanskih Srba je uspostavila Vojsku Republike Srpske (VRS) i izabrala Ratka Mladića da bude zapovjednik drugog vojnog distrikta Jugoslavenske armije, kasnije glavnog štaba vojske Republike Srpske. Na toj istoj sjednici, na kojoj se raspravljalo o stvaranju "Srpske Republike Bosne i Hercegovine", general Ratko Mladić je rekao Skupštini da neće biti moguće odvojiti Srbe od nesrba tako što će nesrbi sami otići sa te teritorije. Upozorio je da svaki pokušaj u tom smislu znači genocid.[11][12]
Ime samoproglašene republike je promijenjeno u Republika Srpska 12. 8.1992. Rat u BiH je bio počeo nekoliko dana prije proglašenja nezavisnosti Bosne i Hercegovine. Na početku rata su bosanskosrpske snage potpomognute s JNA stekle nadzor nad oko 60-70 % teritorija predratne BiH. Politički dogovor velikih sila podržan od strane Miloševića i Tuđmana o podjeli Bosne i Hercegovine na Republiku Srpsku i Federaciju Bosnu i Hercegovinu u odnosu 49 % naprema 51 % je postignut 1994., ali do njegove vojne provedbe dolazi tek u ljeto 1995. godine kada bosanskosrpske snage eliminiraju bošnjačke "zaštićene zone" u istočnoj Bosni i kada Hrvatske vojska zajedno s vojskom Bosne i Hercegovine zauzima zapadne dijelove države.
Nakon primirja su započeli pregovori u Daytonu koji su 21. 11. 1995. doveli do potpisivanja Daytonskog mirovnog sporazuma.Njime je Republika Srpska međunarodno priznata kao jedan od dva entiteta koji čine Bosnu i Hercegovinu (drugi entitet je Federacija Bosne i Hercegovine). Republika Srpska obuhvata 49% teritorije Bosne i Hercegovine, a Federacija Bosne i Hercegovine 51%.
Arbitražnom odlukom o statusu Brčkog, te uspostavljanjem Distrikta Brčko BiH 2000. godine, posjed teritorije oba entiteta je smanjen za otprilike 0.5 - 1.0 %. Tokom proteklih godina, neke ingerencije Republike Srpske izričito definisane dejtonskim ustavom i njegovim aneksima prenesene su na nivo Bosne i Hercegovine (carinska i granična služba, vojska, pravosuđe - osnivanjem Suda BiH i Visokog sudskog i tužilačkog savjeta itd.).
Demografija
Po podacima Republičkog zavoda za statistiku broj stanovnika Republike Srpske je u porastu[1]. Po njihovim procenama u RS je:
2001. godine živjelo 1.447.477 stanovnika
2002. - 1.455.446 stanovnika
2003 - 1.463.465 stanovnika
2004. - 1.471.529 stanovnika i
2005. 1.479.634 stanovnika
Opštine i gradovi
Republika Srpska se sastoji iz 62 opštine i dva grada, Banje Luke i Istočnog Sarajeva (čine ga opštine: Istočni Stari Grad, Istočna Ilidža, Istočno Novo Sarajevo, Pale, Sokolac i Trnovo.
Grad Brčko (38.479) nalazi se u Distriktu Brčko, koji je pod zajedničkom upravom Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine.
Mnogi gradovi Republike Srpske su u vrijeme civilnog rata u Bosni i Hercegovini dobili prefikse izvedene od pridjeva srpski: Srpski Brod (Brod), Srbinje (Foča), Srpsko Sarajevo (Istočno Sarajevo), itd. Kasnije su mnogim od ovih gradova vraćena stara imena ili su dobili nova imena bez prefiksa srpski. Primjera radi, današnji Brod se prije rata zvao Bosanski Brod, da bi mu tokom rata ime bilo promijenjeno u Srpski Brod, a danas se zove samo Brod.
Banja Luka, administrativni centar i najveći grad Republike Srpske.
Posljedice rata ostavile su teško nasljeđe za ekonomiju Republike Srpske kao i čitave Bosne i Hercegovine. Ukupne ratne štete u BiH cijene se sa 100 mlrd USD, od čega oko jedne trećine otpada na Republiku Srpsku.
Ekonomski oporavak Bosne i Hercegovine i Republike Srpske nakon 1995. godine ide veoma sporo. To se vidi posebno preko kretanja BDP per capita. U 2002. godini u čitavoj BiH ovaj indikator se procenjuje sa 1200-1300 USD, dok je na početku 1992. on iznosio cca 2200 USD.
Uz ovo, procjenjuje se da BDP per capita u Republici Srpskoj zaostaje iza prosjeka BiH za 20%. BDP je u 2005. godini u cijeloj RS iznosio 5.251.162.000 konvertibilnih maraka[
Turizam
Na prostoru sjevera i istoka Bosne i Hercegovine nalazi se Republika Srpska. Iako teritorijalno nevelikoj, Republici Srpskoj pripadaju bogati, ali razuđeni prirodni resursi. Oni predstavljaju njenu osobenost i veliku prednost budući da se klimatske zone protežu od mediteranske na jugu Hercegovine, do umjereno-kontinentalne koja preovlađuje u sjevernim dijelovima.
Znamenitosti prirodnog bogatstva Republike Srpske bi svakako bile njene alpske planine, Zelengora, Treskavica, Jahorina, Romanija, potom Grmeč, Kozara, Ozren i mnoge druge, sa ogromnim šumskim i lovnim bogatstvom. U njenim podnožjima prostrle su se pitome i plodne ravnice žitne Posavine i Semberije, Lijevče polja i lagano zatalasanih Potkozarja i Podgrmeča, kao i predjeli hercegovačkog krasa, prošaranog plodnim kraškim poljima. Vodotoci moćnih rijeka Une, Sane, Vrbasa, Ukrine, Drine i Tare, zasigurno najbistrijih rijeka na čitavom Balkanu, bogati su svakovrsnom ribom.
Geografija
Granice Republike Srpske nakon Dejtonskog sporazumaRepublika Srpska (roze) i Brčko distrikt (zeleno)
Granice Republike Srpske su određene međunarodno priznatom granicom prema Srbiji, Crnoj Gori i Republici Hrvatskoj i međunarodno priznatom međuentitetskom granicom prema Federaciji Bosne i Hercegovine. I jedna i druga je uspostavljena bez poštovanja osnovnih principa razgraničenja među narodima (etnički, istorijski, prirodno-geografski, funkcionalno-ekonomski, vojnostrateški i dr).
U odnosu na površinu svoje teritorije Republika Srpska ima nesrazmjerno duge i nepravilne granice. One su jako izdužene i izlomljene praveći na pojedinim mjestima uske pojaseve (tzv. „džepove“) kojima se vežu srpski prostori. Takav najuži i najosetljiviji pojas je, do izdvajanja u zaseban distrikt, bio onaj oko grada Brčko čija je širina svega 5 km. Ukupna dužina granice Republike Srpske iznosi oko 2170 km, od čega na međuentitetsku granicu otpada 1080 km. Ako bi teritorija Republike Srpske sa površinom koju ima bila u obliku kruga, ukupna dužina njenih granica bi onda iznosila svega 561 km. To znači da je koeficijent razuđenosti granice 3,6 što je rijetkost u svijetu, i jedino bi se mogla porediti sa Čileom.
Republika Srpska ima atipičan oblik državne teritorije čiji je sjeverni dio izdužen u pravcu zapad-istok, a istočni u pravcu sjever-jug. Ovakav neobičan oblik predstavlja otežavajuću okolnost unutrašnje komunikacije i ekonomske integracije međusobno udaljenih zapadnih i južnih dijelova Republike.
Teritorija Republike Srpske nalazi se između 42°33' i 45°16' sjeverne geografske širine i 16°11' i 19°37' istočne geografske dužine. Zauzima manji dio jedinstvenog srpskog etničkog prostora zapadno od Drine, odnosno zahvata sjeverni i istočni dio geoprostora Bosne i Harcegovine. Jedan dio prostora Bosne i Hercegovine koji su pretežno naseljavali Srbi je prema Dejtonskom sporazumu ostao izvan Republike Srpske - dio Bosanske Krajine, Ozrena, Posavine i Hercegovine, dijelovi Podrinja, sarajevske kotline, te dio Jadranskog primorja. Republika Srpska ima površinu od 25.053 km² ili oko 49% teritorije Bosne i Hercegovine na kojoj živi 1.439.673 stanovnika.
Republika Srpska spada u grupu kontitentalnih zemalja - nema izlaz na more, što je karaktiristika zemalja sa nepovoljnim geografskim položajem. Međutim, za opstanak i razvoj neke zemlje nije odlučujuće to da li ima ili nema izlaz na more (npr. Češka, Švajcarska, Austrija i dr). Republika Srpska je smještena na kontaktu dviju velikih prirodno-geografskih i društveno-ekonomskih regionalnih cjelina - panonske i mediteranske. U saobraćajno-geografskom smislu ovakav njen položaj ima poseban značaj, jer je prosjecaju vitalne komunikacione veze. To se prvenstveno odnosi na meridijanski pravac koji međusobno povezanim riječnim dolinama Bosne i Neretve, presijecajući dinarski planinski kompleks povezuje srednjoevropsku i mediteransku makroregiju. Ništa manjeg značaja nije niti uporedni pravac koji povezuje Republiku Srpsku sa centralnobalkanskim i zapadnoevropskim prostorom. U tom pogledu je neophodno istaći važnost izlaza Republike Srpske na rijeku Savu kojom se veže na evropsku riječnu saobraćajnicu Rajna-Majna-Dunav. Dakle, prostor Republike Srpske predstavlja sponu panonskog i jadranskog basena sa jedne strane, i zapadne Evrope i centralnog Balkana, s druge strane. Tako determinisan njen položaj u geopolitičkom smislu ima dvojak karakter – u mirnodopskim prilikama on je pozitivan, dok u ratnim uslovima, naročito ako se ima u vidu izduženost i izlomljenost granica on postaje izuzetno nepovoljan.
Prirodne odlike Republike Srpske su veoma složene, što je rezultat njene pripadnosti različitim prirodnogeografskim cjelinama i njihovoj geomorfološkoj evoluciji. U geomorfološkom izgledu na prostoru Republike Srpske se smjenjuju različiti oblici. U sjevernom peripanonskom dijelu brežuljkasti tereni izgrađeni od kenozojskih naslaga postepeno se spuštaju u ravničarske prostore sa aluvijalnim zaravnima i riječnim terasama koji ujedno čini i najplodniji dio Republike Srpske. Na tom prostoru izdižu se samo nekoliko usamljenih planina – Kozara, Prosara, Motajica, Vučijak, Ozren i Trebovac, te krajnji sjeveroistočni ogranci Majevice. Prema jugu ravničarski prostor preko brežuljkastog terena prelazi u planinsko područje koje zauzima i najveći dio površine Republike Srpske.
Klima
Republika Srpske se nalazi u sjevernom umjerenom pojasu, i mogu se izdvojiti tri klimatska podneblja.
Sredozemni, sa varijantama klasične i izmijenjene sredozemne klime.
Planinski, koji obilježava obilje snijega zimi, i prijatna i svježa ljeta.
Različiti klimatski uticaji koji se osjećaju na prostoru Republike Srpske su rezultat prirodnih elementa i zakonitosti opšte cirkulacije vazdušnih masa na širem prostoru. Sjeverni peripanonski dio pripada umjereno kontinentalnom klimatskom pojasu u kome se osjeća i panonski (stepski) klimatski uticaj sa sjevera. Ljeta su topla, a zime većinom umjereno hladne, sa prosječnom godišnjom temperaturom iznad 10 °C. Padavine su uglavnom ravnomjerno raspoređene, a najveće količine se izlučuju kada su i najpotrebnije poljoprivrednim kulturama (maj-jun). Količina padavina po pravilu opada idući od zapada (1500 mm) prema istoku (700 mm) zbog uticaja zapadnih vazdušnih strujanja.
Planinska i planinsko-kotlinska (pretplaninska) varijanta klimatskog uticaja osjeća se na najvećem dijelu Republike Srpske. Prostrani planinski masivi imaju planinsku klimu čije su odlike svježa i kratka ljeta, a duge hladne i snežne zime. Snježne padavine su obilne i dugo se zadržavaju, a visina padavina je iznad 1200 mm. Za razliku od planinske klime ovih prostora, brežuljkasta područja, te kotline i doline imaju nešto blažu klimu – planinsko-kotlinsku. Glavne njene odlike su umjereno topla ljeta i dosta hladne zime, sa prosječnom godišnjom temperaturom ispod 10°C, i visinom padavina od 700-1000 mm.
Južni dio Republike Srpske, odnosno prostor Hercegovine (Humine) ima izmijenjenu varijantu jadranske klime, dok se prostor Rudina odlikuje prelaznom varijantom između klime Humina i planinske klime. Klima Humina se odlukuje oslabljenim uticajem sa mora, pa su ljeta vrlo topla a zime dosta blage. Prosječna godišnja temperatura se kreće od 11 °C do 14 °C. Raspored padavina je nepovoljan, pošto kiše najviše padaju u jesen i u zimu a najmanje u ljeto, kada se javljaju i kraći sušni periodi. Kišne padavine dominiraju nad snježnim. Za razliku od ovakvih klimatskih odlika hercegovačkih humina, klimu Rudina uglavnom karakterišu niže ljetne temperature i znatne zimske snježne padavine.
Hidrografija
Sa hidrološkog aspekta, prostor Republike Srpske se može označiti kao relativno bogat površinskom i podzemnom hidrološkom mrežom. Svi glavni riječni tokovi hidrološki pripadaju slivu Crnog mora. Okosnica crnomorskog sliva je tok rijeke Save koji je nisko položen, te mu dotiču svi veći riječki tokovi – Una sa Sanom, Vrbas, Ukrina, Bosna i Drina. Sve one imaju kompozitni karakter riječnih dolina sa velikim padovima, te raspolažu značajnim hidroenergetskim potencijalom. U tom pogledu je posebno značajna Drina koja ima najrazvijeniji hidrološki sistem i ogroman hidroenergetski potencijal koji je još uvek nedovoljno valorizovan. I ostali riječni tokovi imaju veliki privredni značaj, mada uglavnom samo svojim donjim i srednjim tokovima pripadaju Republici Srpskoj. Izuzetak je Ukrina koja ima manji tok i teče po brdima između donjih tokova Vrbasa i Bosne.
Hidrografsku riječnu mrežu Republike Srpske upotpunuje najveća i najznačajnija rijeka istočne Hercegovine – Trebišnjica, čiji je hidrografski potencijal gotovo u potpunosti valorizovan. Ona, kao i gotovo sva podzemna karstna hidrografska mreža pripada jadranskom slivu. Rijeke Srpske, pored hidroenergetskog potencijala, svojim kvalitetom predstavljaju značajnu komponentu turističke privrede. To se posebno odnosi na planinske tokove koji su veoma čisti i bogati riječnom ribom.
Pored bogatstva u riječnim tokovima, na prostoru Republike Srpske nalaze se brojni izvori i vrela koja su uglavnom pukotinskog i kontaktnog karaktera, a na brojnim rasjedima (npr. Savski rov) javljaju se značajni termomineralni izvori koji imaju ogroman banjsko-turistički značaj, te akumulaciona i prirodna, uglavnom cirkovnajezera.
S
Vegetacija
Prašuma Perućica u Nacionalnom parku Sutjeska.
Vegetacija Republike Srpske se odlukuje velikom raznolikošću, što je najvećim dijelom posljedica klimatskih uslova. Poseban značaj ima šumski kompleks, a među najrasprostranjenije spada područje klimazonalne vegetacije hrastovih šuma. Na sjeveru, uz obalu rijeke Save i njenih većih pritoka nalazi se pojas hrasta lužnjaka koji je mjestimično isprekidan šumama hrasta kitnjaka i običnog graba. Prostorno, ovaj pojas se nastavlja na šumski pojas u Slavoniji poznat pod nazivom „slavonske hrastove šume“. Južnije, na brežuljkastim i uzdignutijim prostorima, nalazi se šumska zajednica hrasta kitnjaka i običnog graba, a mjestimično su se razvile i bukove šume pretplaninskog pojasa.
S obzirom na to da je ovo panonsko i pretplaninsko biljnogeografsko područje koje je ujedno i najgušće naseljeno poljoprivrednim stanovništvom, zbog toga su i šumske zajednice svedene na manje površine. Manji lokaliteti hrasta kitnjaka i običnog graba susreću se i u dolini Neretvice u istočnoj Hercegovini.
Uski pojas gornjeg Podrinja i niska Hercegovina odlukuje se klimazovalnom vegetacijom hrasta medunca i crnog jasena, a u srednjem toku Drine i okolini Foče i Višegrada nalazi se uski pojas hrasta sladuna i cera.
Znatan dio prostora Republike Srpske nalazi se pod bukovom šumom, a na višim planinskim područjima razvile su se mješovite šumske zajednice bukve, jele i smreče. Kao glavni pratioci bukovih šuma jesu javor, brijest, bijeli jasen i druge vrste. Pojas bukovih šuma zauzima preddinarsko i dinarsko biljnogeografsko
područje. Nešto su raširenije u istočnim nego u zapadnim dijelovima Srpske.
Unutar šumskih vegetacionih područja, posebno na brdsko-planinskim prostorima, znatne površine su obrasle trapnom vegetacijom (livade i pašnjaci) i one su posebno značajne za razvoj stočarstva. Vegetacija Republike Srpske je veoma interesantna i sa aspekta značajnih endemskih vrsta što potvrđuje i prisustvo Pančićeve omorike u dolini Drine (prašuma Perućica kod Foče).
Republika Srpska ima specijalne paralelne odnose sa Srbijom. Politika vlade Republike Srpske je očuvanje statusa "samostalne Republike Srpske u dejtonskoj Bosni i Hercegovini".[13] Politiku vlade Republike Srpske često kritikuju zbog odbijanja učešća u državi kojoj formalno pripada.[14]
.jpg)
