Crkva uspenja presvijetle Bogorodice u Vođenici, Bosanski Petrovac, Bosna i Hercegovina, pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvi i eparhiji bihaćko-petrovačkoj.
[1]
Historija
Nekadašnja turska periferna pokrajina Bosna i Hercegovina, dodijeljena je 1878. god. Austro-Ugarskoj na pacifikaciju i privremenu upravu. Time je otpočeo i njen proces moderniziacije i uključenja u srednjoevropski civilizacijski krug. U novim, povoljnijim političkim prilikama, uslijedio je i val doseljavanja u naselja Petrovačkog polje iz susjednih dijelova austrougarskog carstva (Lika i Dalmacija).
Dobrotvorka Mis Irbi i Džonstonova su u Vođenici 1879. god. za osnovnu školu sagradile drvenu zgradu, koju su do 1880 u cjelosti i finansirale. Kad su napustile petrovački kraj, škola je bila pretvorena u parohijski dom, a nešto kasnije bio joj je dograđen i drveni zvonik sa jednim zvonom. Nešto slično se desilo i u susjednom selu Bjelaju.
Na posljednjem austrougarskom popisu stanovništva 1910. godine Vođenica je mjesto i politička opština u kotaru Bosanski Petrovac, okrug Bihać. Crkvena organizacije je nekoliko puta mijenjana. Rješenjem cara Franje Josifa I od 14. januara 1900. odobreno je ustrojstvo nove Eparhije banjalučko-bihaćke sa sjedištem u Banja Luci, kao četvrte srpske pravoslavne eparhije u Bosni i Hercegovini. U novoj organizaciji, parohiju Vođenica, u protoprezviteratu petrovačkom, činilo je šest sela: Vođenica, Brestovac, Skakavac, Cimeše, Bjelaj i Vaganac, sa ukupno 345 kuća i 2070 stanovnika, dok je u samoj Vođenici bilo 170 domova sa 1.332 stanovnika.
Crkva je projektovana 1911, a sagrađena 1913. god. Autor projekta je Miloš Miladinović, graditelj iz Sarajeva. U vrijeme priprema za izgradnju crkve, prema popisu stanovništva iz 1910. god, Vođenica (sjedište parohije) je imala 1.332 stanovnika, susjedni Brestovac 311, a Skakavac 573. Izgradnja crkve bila je zajednički poduhvat pravoslavnog stanovništva navedena tri sela.
Hram u Vođenici ustaše su zapapalile 2. avgusta 1941. godine, kada je porušeno 12 crkvi na ovom području. Građevinski i konstrukciono je obnovljena 1991. god. Ponovo je spaljena i opustošena 15. septembra 1995. god. Obnovljena je u periodu 2004–2007. god.
Opis
U kompoziciji volumena i spoljnoj arhitekturi crkva je primjer kombinovanja različitih stilova pravoslavnih hramova toga vremena. Osnovni pravougaoni korpus spolja je širok 9,40 m, dok mu je dužina 15,40 m. Zajedno sa zvonikom i oltarskom apsidom, ukupna spoljna dužina crkve je 20,15 m.
Autentičnost arhitekture hrama nije obnovljena tokom obnove nakon rata. Kako se može zaključiti iz arhivske dokumentacije, to je bilo bez naučne i stručne osnove sanacijskog postupka koji bi se temeljio na projektu i dokumentima izvornog izgleda. Upoređeno sa Miladinovićevim projektom, pokazuje se da je crkva izgubila svoje visoke arhitektonske i stilske vrijednosti. Narušene su proporcije, arhitektonske forme i detalji, a potpuno je nestao karakterističan stil romantičnog oslanjanja na autohtonu narodnu graditeljsku tradiciju, najbolje prisutnu u dizajnu visokog zakrivljenog krova s dubokim strehama oslonjenim na nizove lijepo oblikovanih drvenih konzola.[1]
Literatura
- Đoko Slijepčević, Historija Srpske pravoslavne crkve, II knjiga, Od početka XIX vijeka do kraja Drugog svjetskog rata, Munchen, 1966. (korištene usluge biblioteke Bošnjačkog instituta, fondacija Adila Zulfikarpašića-Sarajevo), 1966.
Reference
