PROFILBARU.COM

Bitka za Faludžu
	Deo Rata u Iraku
	; Američki vojnici u Faludži
Vrijeme:	8. novembar - 18. novembar 2004.
Mjesto:	Faludža, Irak
Rezultat:	Američko-iračka pobeda
Sukobljene strane
Irački pobunjenici ; Alkaida	Irak ; SAD
Komandanti i vođe
Abu Musab el Zarkavi	Džordž Kejsi
Snaga
5.000	15.000
Žrtve i gubici
ca. 1.200 mrtvih	500 mrtvih i ranjenih
	Više stotina (oko hiljadu) civila

Bitka za Faludžu, pod američkim kodnim nazivom Operacija Fantomski bes (engl. Operation Phantom Fury) bila je zajednička američko-iračka ofanziva protiv pobunjenika u Faludži. Američka vojska nazvala je bitku kao „jednu od najtežih urbanih borbi u kojima su američki marinci sudelovali još od Hju Sitija u Vijetnamu 1968".

To je bila najveća borbena operacija okupacionih snaga u Iraku nakon invazije 2003. Ubijeno je preko hiljadu civila i pobunjenika, a u napadu je korišćeno hemijsko oružje, beli fosfor.

Pozadina

Faludža je bila miran grad nakon pada Sadama Huseina. Bilo je vrlo malo pljačkanja i novi gradonačelnik odnosio se proamerički. Ulaskom Amerikanaca u grad aprila 2003. došlo je do otuđenja lokalnog stanovništva, pogotovo zbog nade da će snage ostati van grada.

28. aprila 2003., uveče, mnoštvo od 200 ljudi se uprkos policijskom času okupilo se ispred jedne lokalne škole kako bi protestovali protiv prisustva američke vojske u gradu. Događaj se razvio u konfrontaciju u kojoj su vojnici otvorili vatru i ubili 15 iračkih civila.

Višestruki napadi na američke snage, među kojima i ubistvo četiri američka plaćenika (Ministarstvo odbrane Sjedinjenih Država ih naziva: privatni vojni službenik), doveli su do opsade i "Operacije Vigilant Resolve" - neuspeli pokušaj zauzimanja grada u aprilu 2004. Jedan od izvora ^[1] koji nabraja žrtve poimenično, tvrdi da je od 800 iračkih žrtava bilo između 572 i 616 civilnih, od kojih ne manje od 308 žena i dece. Iračko ministarstvo zdravlja je dalo izveštaj po kome je bilo ukupno oko 280 mrtvih.

Drugi pokušaj osvajanja planiran je, ali odgođen zbog predstojećih predsedničkih izbora u SAD.

Hronologija

Tokom priprema za osvajanje Faludže, američke i iračke kontrolne tačke okružile su grad s ciljem da se spreči ulazak u grad bilo kome i radi lakšeg otkrivanja pobunjenika koji bi mogli pokušati beg. Kad je izdata zapovest za napad, većina civila je bila napustila grad.

Kopnene operacije započinju u noći 7. novembra, 2004. kada 36. bataljon komandosa nove iračke vojske, napadajući sa zapada i juga, zauzima glavnu bolnicu Faludže bez ispaljenog metka. Bolnica je proglašena ciljem pod opravdanjem da je „u rukama pobunjenika“ i izvor propagande i „preuveličanog broja žrtava“. Ta ista jedinica, pod zapovedništvom američkih U.S. III Corps osigurava most Juf Kas Sukr na zapadu. Izgleda da su ovi napadi bili diverzija.

Američke jedinice od dva bataljona američke vojske i četiri bataljona marinaca otpočeli su napad uzduž širokog fronta, prelazeći železničku prugu koja se prostire severnim krajem grada. Potpomognute iz vazduha teškim bombardovanjem, američke snage su napredovale i malo pre svitanja, glavna železnička stanica je pala u njihove ruke. Istog poslepodneva, vojnici su ušli u četvrti Haj Naib el Dubat i el Naziza. Malo pre noći 9. novembra, američki vojnici kretali su se uz auto-put 10 centrom grada. Pre svitanja sledećeg dana većina grada bila je u rukama Amerikanaca i nove iračke vojske.

13. novembra, nakon 6 dana borbi, Amerikanci karakterišu akciju kao čišćenje džepova otpora. 16. novembra, vesti američke televizijske kuće NBC su objavile snimak koji izgleda da prikazuje američkog marinca koji ubija ranjenog Iračanina. Navedeno je kako je marinac izjavio kako se Iračanin „pravio mrtvim“. Kasnije su odbačene optužbe za koje se vojnik okrivljuje. Krajem januara 2005., američke snage napuštaju grad.

Posledice bitke

Grad je pretrpio teške štete. Pre rata, u gradu je postojalo oko 200 džamija. Neki tvrde 60 od njih uništeno je u sukobima. Moguće je da je polovina kuća oštećeno ili uništeno (od 7 do 10 od oko 50 hiljada kuća uništeno je).

Objavljeno je kako je u napadu 71 američki vojnik izgubio život. Broj iračkih žrtava je nepouzdan zbog nepoznatog broja stanovnika koji je napustio grad pre napada. Neki izveštaji stavljaju broj ubijenih pobunjenika na 1,200 i 1.000 zarobljenika. Iračka vojska izgubila je 8 ljudi.

Broj stanovnika pre ofanzive je bio oko 200-350.000. Danas, preko 150.000 živi u izbeglištvu širom Iraka. Nekim stanovnicima dozvoljen je povratak krajem decembra 2004.

Od kraja američke ofanzive, broj pobunjeničkih gerilskih napada rastao je u području i oko grada. I, makar su vesti najčešće nedostupne, raste i broj napada na iračke vojnike. Najpoznatiji od takvih napada bio je samoubilački napad auto-bombom na vojni konvoj u kojem je ubijeno 6 američkih marinaca.

Upotreba hemijskog oružja

9. novembra 2005. godine italijanska državna televizija RAI iznela je u javnost nove fotografske dokaze i svedočenja^[2] učesnika u američkom napadu na Faludžu u novembru 2004. godine kojom prilikom su američke trupe upotrebile beli fosfor što je za posledicu imalo veliki broj poginulih i ranjenih, ne samo među pobunjenicima već i među civilnim stanovništvom. Bivši pripadnik američki snaga u Iraku, koji je učestvovao u borbama za Faludžu izjavio je:

„Čuo sam naređenje da se pripazimo zato što će u Faludži biti upotrebljen beli fosfor. U vojnom žargonu zovemo ga Vili Pit. Fosfor sagoreva ljudska tela, tačnije topi meso sve do kosti... Video sam izgorela tela žena i dece. Fosfor eksplodira i obrazuje oblak. Svako ko se nađe u radijusu od 150 m od eksplozije, gotov je."

U zvaničnom glasilu artiljerije američke armije „Artiljerijski žurnal“, američki artiljerijski oficir izjavio je da je američka artiljerija upotrebljavala beli fosfor u borbama za Faludžu u sklopu taktike „Šejk end Bejk“ (shake-and-bake - promućkaj i ispeci). Granate sa belim fosforom ispaljivane su na pozicije iračkih pobunjenika kako bi ih isterale iz skloništa na brisani prostor gde su uništavani dejstvom artiljerije. Ipak, američka vlada i dalje zvanično demantuje njegovu upotrebu.

"... neki novinski izveštaji[4] su izneli tvrdnje da je američka vojska koristila zabranjene fosforne granate u Faludži. fosforne granate nisu zabranjene. Američke snage su ih veoma retko koristile u Faludži za osvetljavanje terena. Ispaljivane su noću u vazduh, kako bi osvetlile neprijateljske položaje, a ne na neprijateljske borce."[5]

Međutim, fotografski dokazi i izjave vojnika od 9. novembra 2004. godine potvrđuju postojanje barem jednog incidenta „prijateljske vatre“ u kojoj je granata sa belim fosforom eksplodirala u blizini grupe američkih vojnika nanevši nekolicini njih lake opekotine. Indirektni dokazi iz snimaka borbi (kao što je gusti beli dim koji izbija iz zgrada u plamenu) sugerišu na masovniju i drugačiju upotrebu granata sa belim fosforom od one koja je navedena u zvaničnoj verziji (vatra u zatvorenom prostoru, kao što su to stambene zgrade i kuće, proizvodi crni čađavi dim zbog delimičnog sagorevanja koje je prouzrokovano nedostatkom kiseonika).

U martu 2005. godine Artiljerijski žurnal Američke vojske objavio je članak o američkim vojnicima koji su učestvovali u bici. Oni su izjavili:

Granate sa belim fosforom su se pokazale kao veoma efikasna i svestrana municija. Koristili smo ih za stvaranje dimne zavese, u dva proboja i kasnije tokom borbe kao snažno psihološko oružje protiv pobunjenika u rovovima i drugim zaklonima protiv kojih dejstvo klasičnim visoko-eksplozivnim granatama nije bilo efikasno. Tokom „šejk end bejk“ zadataka koristili smo granate sa belim fosforom da isteramo pobunjenike iz njihovih skloništa, a zatim bi ih uništavali dejstvom klasičnim visoko-eksplozivnim granatama. Koristili smo poboljšane granate od belog fosfora za stvaranje dimne zavese, ali smo se trudili da ih, kad god je to bilo moguće, sačuvamo za dejstvo po neprijatelju.

Eksplozija granate sa belim fosforom ima efekat koji se može uporediti sa upotrebnom plućnih bojnih otrova. Smrt može nastupiti kao posledica edema pluća, trovanja fosfornom kiselinom, šoka i opekotina, dok odeća i drugi čvrsti materijali ostaju netaknuti. Mnoge žrtve umreće od drugog od nabrojanih uzroka zato što je u zatvorenom prostoru teško izbeći udisanje velike količine dima koji se u plućima i disajnim putevima odmah pretvara u fosfornu kiselinu prouzrokojući simptome slične trovanju fozgenom, ali (zbog visoke koncentracije fosfornog oksida u dimu) sa mnogo bržim dejstvom. U ovom slučaju smrt nastupa ubrzo nakon udisanja zbog edema pluća ili šoka.