Alexandru Ioan Cuza ili samo Alexandru Ioan I (Huşi, 20. mart 1820. - Heidelberg, 15. maj 1873.), bio je prvi knez (domnitor) Ujedinjenih kneževina Moldavije i Vlaške, arhitekt agrarne reforme i emancipacije seljaka.[1]
Biografija
Alexandru Ioan Cuza rođen je u staroj moldavskoj bojarskoj porodici. Školovao se u Paviji, Bologni i Parizu.[1]
Nakon studija vratio u rodnu Kneževinu Moldaviju, koja je tad bila formalno osmanski vazal, ali de facto ruska marioneta. Cuza se pridružio protestima protiv takvog stanja za nemirne 1948. i stekao ugled borca za nacionalnu stvar. Ubrzo je stekao čin pukovnika, i postao zastupnik u moldavskoj skupštini.[1] Pobjedio je na izborima za novoga moldavskog kneza održanim u u januaru 1859., a odmah nakon toga i na izborima za novog kneza Kneževine Vlaške. Na taj način je Cuza ujedinio te dvije kneževine, na opće iznenađenje tadašnjih velesila, koje su smatrale da Kneževina Moldavija i Kneževina Vlaška, trebaju dobiti veću autonomiju, ali da trebaju ostati odvojene.[1]
Cuzi je na ruku mu je išao i poraz Carske Rusije u Krimskom ratu od strane alianse u kojoj su bili Velika Britanija, Francuska i Osmansko Carstvo, jer su se nakon njega kneževine oslobodile ruskog utjecaja. Ioan Cuza je 1861. najavio i formalno ujedinjenje tih dviju kneževina, koje je proglašeno 5. februara 1862.
Tokom svoje vladavine oslanjao se na seljaštvo, koje je u to vrijeme činilo većinu stanovnika zemlje. Zbog tog je 1863. proveo djelomičnu agrarnu reformu, oduzevši manastirima velike posjede, a sljedeće godine u augustu 1864. tu zemlju podjelio seljacima. Nijih je i oslobodio radne obaveze i plaćanja crkvene desetine.[1] Time je smanjio ulogu pravoslavnog klera u životu zemlje i doprinio sekularizaciji društva.
Cuza je želio i unaprijediti školstvo, uvođenjem besplatnog obaveznog osnovnog školovanja, i osnivanjem većeg broja škola svih razina i osigurati stipendije za siromašnu nadarenu djecu. Proveo je reformu izbornog zakona i pravosuđa, izradio novi ustav 1864. koji mu je trebao osigurati veći autoritet.[1]
Sve promjene izveo je na svoju ruku - ne zatraživši dopuštenje od svog nominalnog suverena osmanskog
sultana, ali i bez konzultacija sa ostalim političkim moćnicima, pa mu takva autoritativna politika donijela i dosta neprijatelja naročito iz tabora konzervativaca i liberala koji su ga 1866. natjerali na abdikaciju, nakon koje je otišao u emigraciju.[1]
Nakon njega su Habsburgovci su uspjeli inastalirati za njegovog nasljednika svog favorita - princa Karla iz dinastije
Hohenzollern-Sigmaringen - kasnijeg kralja Carola I.
Izvori
Vanjske veze
