6. vijek pne.
6. vijek pne. počeo je na prvi dan 600. pne. a završio na posljednji dan 501. pne.
Ovaj je vijek bio karakterističan po tome što su tada u Aziji nastale ili se naglo razvile mnoge svjetske religije . U Iranu je Zoroaster promicao dualistički koncept zorastrizma . U Indiji se razvio džainizam , a nakon njega je Buda počeo propovijedati budizam . U Kina|Kini je Konfucije razvio konfucijanizam , a Lao Zi razvio taoizam .
Na Bliskom Istoku se početkom vijeka kao dominantna država nametnulo Neo-babilonsko Carstvo pod Nabukodonosorom Velikim . Ono je progutalo mnoge manje države, uključujući Kraljevstvo Juda čiji je glavni grad osvojen, a stanovništvo prognano u babilonsko ropstvo - događaj koji je imao važan utjecaj na razvoj judaizma . Sredinom vijeka pod Kirom Velikim nastaje Perzijsko Carstvo koje je pokorilo ne samo Babilonce, nego i Egipat , postavši tako svjetsko carstvo, odnosno najveća i najmoćnija država u dotadašnjoj historiji.
Karta svijeta 500. pne. Na evropskom kontinentu se među raznim narodima kao dominantna grupa počinju nametati Kelti , dok u zapadnom Mediteranu trgovačka republika Kartaga postaje velikom silom. Istovremeno u polisima Antičke Grčke cvate ne samo trgovina, nego i kultura u obliku filozofije koji će postati temeljima zapadne civilizacije .
Početkom stoljeća, Grci sa Krfa (Korkyra ) osnivaju "Crni Krf" (Melaina Korkyra ) na otoku Korčula - kolonija nije dugo trajala. Hekatej Milećanin daje prve vijesti o istočnoj obali Jadrana u "Obilasku zemlje".[ 1]
c. 625-525 dolazi do stabilizacije kulture Gvozdenog doba i jasnijeg razgraničenja. Bosutska kultura se deli: na području današnje istočne Srbije i Šumadije prelazi se na stočarstvo, lov i polunomadski način života, s ratničkim slojem (Zlotska grupa , budući Tribali ); na području današnje Vojvodine ostaju pri zemljoradnji i sedelačkom životu, gotovo bez metalnog nakita i oružja (periferne Dako -getske populacije).
Krajem 7. i prvih decenija 6. veka pripadnici Glasinačke kulture (verovatno budući Autarijati ) prelaze preko Drine u doline Đetinje i Rzava , dok ih "Bosućani" i "Zloćani" ne zaustave na Moravici i Maljenu . Grupe s područja današnje severne Albanije (verovatno Iliri u užem smislu) zauzimaju deo Metohije od Brnjičke grupe (verovatno budući Dardanci ), do Belog Drima i Dečanske Bistrice [ 2]
Period c. 525-350 donosi ravnomeran razvoj, prožimanje kultura i uvoz luksuzne grčke robe (naročito kod Dardanaca i Tribala)[ 3] [ 2]
Solon, tvorac Solonskog ustava Atene koji je sadržavao prve elemente formalizirane građanske demokracije u svjetskoj historiji. Statua grifona, jedan od simbola Perzijskog Carstva koje je osnovao Kir Veliki sredina 6. vijeka pne. — Izgradnja temelja Hrama Olimpijskog Zeusa u Ateni .
598. pne. — Joahin nasljeđuje Joakima kao kralj Jude .16.3. 597. pne. — Babilonci osvajaju Jeruzalem i na mjestu kralja Joahina zamjenjuju Zedekijom .595. pne. — Psametih II nasljeđuje Nehoa II kao kralj Egipta .594. pne. — Solon imenovan za arhonta Atene ; uvodi demokratske reforme .590. pne. — Egipatska vojska pustoši Napata , tjerajući kušitski dvor da se premjesti na sigurnije mjesto kod Meroea u blizini Šestog katarakta [ 4] 589. pne. — Apries smjenjuje Psametiha II kao kralj Egipta .588. pne. — Nabukodonosor II od Babilona počinje opsadu Jeruzalema ; neki izvori sugeriraju 587. pne. 587/586. pne. — Jeruzalem pada u babilonske ruke, čime prestaje Kraljevstvo Juda . Osvajači uništavaju Hram u Jeruzalemu i protjeruju preživjele stanovnike. Započinje babilonsko ropstvo Židova.
586. one. — Smrt kralja Dinga od Zhoua , kralja kineske dinastije Zhou .28.5. 585. pne. — Pomrčina Sunca se po Talesovom predviđanju događa u trenutku dok Alijat II vodi bitku protiv Kjaksara . To dovodi do primirja. Ovo je jedan od tzv. kardinalnih datuma svjetske historije, temeljem kojih se računaju događaji iz daleke prošlosti.585/584. pne — Astijag nasljeđuje Kjaksara kao kralj Medijaca .
585. pne. — Kralj Jian od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou .582. pne. — U Delfima započinju prve Pitijske igre . (tradicionalni datum)580. pne. — Kambiz I nasljeđuje Kira I kao kralj Anšana i poglavar dinastije Ahemenida . (približan datum)580. pne. — U Korintu započinju istamske igre . (tradicionalni datum)
579. pne. — Servije Tulije nasljeđuje ubijenog Lucija Tarkvinija Priska kao kralj Rima . (tradicionalni datum)573. pne. — U Nemeji započinju Nemejske igre . (tradicionalni datum)572. pne. — Smrt kralja Jiana od Zhou , vladara kineske dinastije Zhou .571. pne. — Kralj Ling od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou .570. pne. — Amazis II nasljeđuje Apriesa kao kralj Egipta .568. pne. — Amtalqa nasljeđuje svog brata Aspeltu kao kralj Kuša .562. pne. — Amel-Marduk nasljeđuje Nabukodonosora kao kralj Babilona .560. pne. — Neriglissar nasljeđuje Amel-Marduka kao kralj Babilona .560/561. pne. — Krez postaje kralj Lidije .
560. pne. — Pizistrat osvaja Akropolu u Ateni i proglašava sebe tiraninom . Iste godine je svrgnut.
550-e pne. — Kartaga osvaja Siciliju , Sardiniju i Korziku .559. pne. — Kralj Kambiz I od Anšana umire i nasljeđuje ga njegov sin Kir II Veliki .558. pne. — Hegesija smijenjen s mjesta arhonta Atene .558. pne. — Kineska država Jin pobjeđuje u bitci svog suparnika Qin .
556. pne. — Pizistrat je prognan iz Atene na Eubeju .556. pne. — Labashi-Marduk nasljeđuje Neriglissara kao kralj Babilona .
556/555. pne. — Nabonid nasljeđuje Labashi-Marduka kao kralj Babilona .
550. pne. — Tračani uništavaju Abderu .550. pne. — Kir Veliki zbacuje Astijaga od Medije i stvara Perzijsko Carstvo .550. pne. — Kasni Mumun period počinje na Korejskom poluotoku .547. pne. — Krez , lidijski kralj je kraj rijeke Halis poražen od Kira od Perzije .546. pne. — Kir Veliki od Perzije dovršava osvajanje Lidijei od Pasargadaea čini glavni grad .544. pne. — Stanovnici Teosa sele u Abderu kako bi izbjegli perzijski jaram.544. pne. — Kralj Jing od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou .
543. pne. — Sjevernoindijski princ Vijaya napada i osvaja Cejlon i stvara Sinhalešku dinastiju . (prema nekim izvorima).543. pne. — Pizistrat , tiranin Atene , pročišćava otok Delos (približan datum).
540. pne. — Osnovana Elea , grčki grad u južnoj Italiji .540. pne. — Perzijanci osvjajaju likijski grad Xanthos , danas u južnoj Turskoj (približan datum).
539. pne. — Kir Veliki , porazivši Nabonida , osvaja Babilon .cca. 538. pne. — Neki od Židova se počinju vraćati iz babilonskog egzila i počinju graditi Drugi Hram 520. pne. –516. pne. .
537. pne. — Židovima u Babilonu je dozvoljen povratak u Jeruzalem , čime prestaje babilonsko ropstvo .536. pne. — Prema tradiciji, biblijskog proroka Danijela posjećuje anđeo. see Daniel 10:4 534. pne. — Lucije Tarkvinije Superb (Oholi) postaje kralj Rim .534. pne. — Započinje natjecanje u stvaranju tragedija u okviru dionizijskog festivala u Ateni .530. pne. — Kambiz II nasljeđuje Kira kao kralj Perzije .528. pne. — Gautama Buddha postiže Porosvjetlenje , započinje svoje propovijedanje i osniva budizam u Indiji . On postaje svjetska religija .526. pne. — Psametih III nasljeđuje Amazisa II kao kralj Egipta .525. pne. — Kambiz II , vladar Perzije , osvaja Egipta , poražava Psametiha III . Time završava Dvadeset šesta dinastija i počinje perzijska Dvadeset sedma dinastija .522. pne. — Smerdis nasljeđuje Kambiza II kao vladar Perzije .522. pne. — Babilon diže ustanak protiv perzijske vlasti.521. pne. — Darije I nasljeđuje Smerdisa kao vladar Perzije .521. pne. — Babilonska pobuna protiv perzijske vlasti je ugušena..
520. pne. — Kralj Dao od Zhoua nasljeđuje prijestolje kineske dinastije Zhou ali umire prije završetka godine.520. pne. — Kleomen I nasljeđuje Anaksandridu kao kraj Sparte . (približan datum).
519. pne. — Kralj Jing od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou .12.3. 515. pne. — Dovršena izgradnja drugog Hrama u Jeruzalemu .514. pne. — U Kini Kralj Helu od Wua osniva "Veliki grad Helua " (današnji Suzhou ) i od njega pravi svoj glavni grad .513. pne. — Darije Veliki pokorava Gete i istočnu Trakiju u svom ratu protiv Skita .510. pne. — Hipija , sin Pizistrata i tiranin Atene , protjeran je nakon naroddnog ustanka koga je podržao Kleomen I , kralj Sparte .510. pne. — Kraj vladavine Lucija Tarkvinija Superba , posljednjeg od tradicionalnih sedam rimskih kraljeva .510. pne. — Osnivanje Rimske Republike .510. pne. — Demarat nasljeđuje Aristona kao kralj Sparte . (približan datum)13.9. 509. pne. — Jupiterov hram na rimskom Kapitolu je posvećen na septembarske ide .508. pne. — U Rimu stvorena služba pontifex maximus 507. pne. — Klisten , grčki reformator preuzima vlast u Ateni i širi demokraciju .506. pne. — Bitka kod Bai jua : Snage Kraljevstva Wu pod Sun Tzuom tuku snage države Chu .505. pne. — Izabran prvi par rimskih konzula .4.12. , 502. pne. — Pomrčina sunca zamračuje Egipat . (bez historijskih zapisa)502. pne. — Latinski savez poražava Etruščanepod Larsom Porzenom kod Aricije .502. pne. — Naksos diže ustanak protiv perzijske dominacije čime počinje Jonski ustanak .
501. pne. — Klisten reformira demokraciju u Ateni .501. pne. — Naksos napadaju snage Perzijskog arstva .
501. pne. — Kao odgovor na sabinjanske prijetnje, Rim uspostavlja službu diktatora .
501. pne. — Konfucije je imenovan guvernerom Chung-tua .
501. pne. — Gadir (današnji Cádiz ) osvaja Kartaga . (približan datum)
500. pne. — Narodi koji govore Bantu migirraju u jugozapadnu Ugandu sa zapada . (približan datum)500. pne. — Izbjeglice s Teosa ponovno naseljavaju Abderu .
500. pne. — Darije I od Perzije proglašava aramejski kao služeni jezik u zapadnoj polovici carstva.
500. pne. — Završetak civilizacije Nordijskog brončanog doba u sistemu periodizacije Oscara Monteliusa i početak Prd-rimskog željeznog doba .
500. pne. — Osnivanje prve republike u Vaishaliju (Bihar Indija ).
Perzijanci dominiraju Istočnim Mediteranom .Perzijanci pod Darijem I napadaju Transoksijanu .Kartaginsko trgovačko carstvo dominira zapadnim metiranom .Napisan Tao Te Ching
Konfucije formulira svoj etički sistem konfucijanstva .Sinhalezi emigriraju na Šri Lanku .Napisana Knjiga psalma .
Prorok Lehi , prema Knjizi Mormonovoj , dolazi u Sjevernu Ameriku .
Grci koloniziraju današnju Abhaziju .Pojava proto-germanske kulture Jastorf .
Sagrađen Hram B u Selinu na Siciliji .
Mahavira od Vaishalija , 24. po redu Tirthankara džainizma , (599. pne. –527. pne. )580-e pne. — Nabukodonosr II , kralj Babilona Anaksimen iz Mileta , grčki filozof (585. pne. –525. pne. )Pitagora sa Samosa , grčki matematičar i pronalazač Pitagorinog teorema (cca. 580. pne. – c. 500. pne. )580. pne. — Smrt Kira I od Anšana (približan datum)Kir Veliki , kralj Perzije (576. pne. – jul 529. pne. , vladao 559. pne. – jul 529. pne. )Ezra i Nehemija , vođe Židova pri povratku iz babilonskog ropstva maj 563. pne. — Rođenje Siddharte Gautame , kasnije poznatog kao Gautama Buddha u Lumbiniju (današnji Nepal ) (u. maj 483. pne.
563. pne. — Kraljica Maya , majka Siddharte Gauatame , umire sedam dana nakon rođenjacca. 562. pne. — Smrt Nabukodonosr II , kralja Babilona
Pizistrat , tiranin Atene 561. pne. , 559. pne. –556. pne. i 546. pne. –528. pne. (u. 527. pne. )Solon od Atene , jedan od Sedam mudraca Grčke (638. pne. –558. pne. )cca. 556. pne. — Rođenje Simonid sa Keosa
553. pne. — Car Itoku se pojavljuje u JapanuStesihor sa Sicilije , lirski pjesnik (cca. 640. pne. –555. pne. )cca. 551. pne. — Smrt Zoroastera
Konfucije , osnivač konfucijanstva (551. pne. –479. pne. )Tales , grčki matematičar (635. pne. –543. pne. ), predvidio pomrčinu sunca 585. pne. Darije I , kralj Perzije (rođ. 549. pne. ; vladao 521 –485. pne. )547. pne. — Smrt Kreza 546. pne. — Smrt Anaksimandra , grčkog filozofa (približan datum).545. pne. — Smrt kralja Linga od Zhoua , vladara kineske dinastije Zhou .Sun Tzu , autor Umjetnosti ratovanja 544. pne. –496. pne. )cca. 540. pne. — Aminta I postaje kralj Makedonije .
539. pne. /538. pne. — Smrt Nabonida , posljednjeg kralja Babilona cca. 535. pne. — Rođenje Heraklita iz Efeza , grčkog filozofa
cca. 531. pne. — Smrt Laozija , osnivača taoizma
Eshil , pisac grčkih tragedija , (525. pne. –456. pne. )525. pne. — Smrt Psametiha III , posljednjeg faraona XXVI. dinastije Egipta 522. pne. — Smrt Pindara , grčkog pjesnika mart 521. pne. — Smrt Kambiza II , vladara drevne Perzije (samoubistvo)
oktobar 521. pne. — Smrt Smerdisa , vladara drevne Perzije
cca. 519. pne. — Rođenje Kserkso I od Perzije
Epimenid iz Knossosa , znameniti kretski prorok , filozof i pjesnik , povezan s Epimenidovim paradoksom Lehi , legendadrna ličnost, prvi prorok spomenut u Knjiga Mormonova Tespis , tvorac grčkog teatra.
Decenije i godine
Izvori
Literatura Matijašić, Robert. Povijest hrvatskih zemalja u antici do cara Dioklecijana . Leykam international Zagreb 2009 ISBN 978-953-7534-31-8
