1829.

Ovo je članak o godini 1829.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1790-e  1800-e  1810-e  – 1820-e –  1830-e  1840-e  1850-e
Godine:	1826 1827 1828 – 1829 – 1830 1831 1832

Trijumfalna kapija u Moskvi u čast Rusko-turskog rata 1828.-1829.

1829.. po kalendarima

Gregorijanski	1829.. (MDCCCXXIX)
Ab urbe condita	2582.
Islamski	1244–1245.
Iranski	1207–1208.
Hebrejski	5589–5590.
Bizantski	7337–7338.
Koptski	1545–1546.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1884–1885.
• Shaka Samvat	1751–1752.
• Kali Yuga	4930–4931.
Kineski
• Kontinualno	4465–4466.
• 60 godina	Yin Zemlja Vo(l) (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11829.
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1829. (MDCCCXXIX) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u utorak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 19. 1. - Premijera kompletnog prvog dela Geteovog Fausta u Braunšvajgu.
• 11. 2. - Gomila upala u rusko poslanstvo u Teheranu, ubijen ruski diplomata Aleksandar Gribojedov.
• 12. 2. - U Kotoru izvedena prva lutkarska predstava^[1].
• 27. 2. - Velikokolumbijsko-peruanski rat: Bitka kod Tarquija je velikokolumbijska pobeda u Ekvadoru.
• 4. 3. - Andrew Jackson postaje sedmi predsednik SAD, prvi iz Demokratske stranke (→ Džeksonovska demokratija, Drugi partijski sistem), vlada do 1837.
• 11. 3. - Felix Mendelssohn izveo skraćenu Pasiju po Mateju, što vodi obnovi interesovanja za muziku Johanna Sebastiana Bacha.
• 13. 3. - U Beču osnovano Prvo Dunavsko parobrodsko društvo (Donau-Dampfschiffahrts-Gesellschaft, DDSG).
• 22. 3. - Londonski protokol Velike Britanije, Francuske i Rusije za stvaranje autonomne grčke države pod sultanovim sizerenstvom (sa delom centralne Grčke ali bez Krita i Samosa).
• 31. 3. - Kardinal Castiglioni postaje papa Pio VIII. (do 1830).

April/Travanj – Jun/Lipanj

Rana harmonika

• 1. 4. - Vicente Guerrero postaje drugi predsednik Meksika (biće zbačen u decembru).
• 13. 4. - U UK stupio na snagu Zakon o oslobađanju katolika, kojima je sada dozvoljeno da budu članovi parlementa (vrhunac Katoličke emancipacije).
• april - Preko 100 kuća se zbog "kakovih nepravdi" doselilo iz Gusinja, Biora i Pešteri na sjeničko polje, odakle žele u Srbiju^[2].
• 23. 5. - Cyrill Demian dobio u Beču patent za harmoniku.
• 3. 6. - Osnovana britanska kolonija Swan River, kasnija Zapadna Australija.
• 5. 6. - Britanski HMS Pickle zarobio brod za prevoz robova Voladora kod Kube.
• 10. 6. - Održana prva Utrka čamaca Oxforda i Cambridgea.
• 19. 6. - Zakon o metropolitanskoj policiji: po zamisli domaćeg sekretara Roberta Peela uspostavljena gradska policija u Londonu (Metropolitan Police Service). Prvi "bobiji" ("pileri") na ulicama od 29. septembra.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

Prizor iz Rusko-turskog rata

• 9. 7. - Rusko-turski rat 1828.-1829., zakavkaski front: Ivan Paskevič zauzeo Erzerum.
• 14. 7. - Diebitscheva ofanziva preko Balkanskih planina, prva takav ruski pohod od 10. veka.
• 23. 7. - William Austin Burt dobio patent za typographer, ranu verziju pisaće mašine.
• 24. 7. - Pao Burgas.
• 27. 7. - Poslednji španski pokušaj povratka Meksika: trupe generala Isidra Barradasa se iskrcavaju, ali prinuđen je na predaju 11. septembra.
• 3. 8. - Praizvedba poslednje Rossinijeve opere Guillaume Tell (Vilijam Tel), poznate po finalu uvertire "Marš švajcarskih vojnika".
• 8. 8. - Ultrarojalista knez de Polignac postaje predsednik francuske vlade (do Julske revolucije sledeće godine).
• 12. 8. - Poražena turska vojska kod Slivena.
• 20. 8. - Rusi ušli u Jedrene.
• 14. 9. - Turska i Rusija sklopile Jedrenski mir, između ostalog potvrđuje se Akermanska konvencija, tj. obaveza davanja Srbiji autonomije u granicama iz 1812 (Beogradski pašaluk i šest nahija: krajinska, crnorečka, paraćinska, kruševačka, starovlaška i jadarska)^[3].
• septembar? - Skadarski paša Mustafa, protivnik sultana, zauzima Plovdiv, izjavljuje da želi nastaviti rat, ali ubrzo poražen od ruskih snaga^[4].
• 16. 9. - Otvoren Perivoj kraljice Jelene Madijevke, prvi od Zadarskih perivoja.
• 30. 9. (18. 9. po j.k.) - Sultan izdao prethodni akt o autonomiji Srbije^[3].

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

Stephensonova Raketa

• 8. 10. - Rainhillski testovi parnih lokomotiva: pobeđuje Stephensonova Rocket.
• 9. 10. - Friedrich Parrot i Hačatur Abovjan se popeli na planinu Ararat.
• jesen - U Vidinu se pojavila kuga, pa je zatvorena istočna granica Srbije, osim prema kontumacu na Porečkoj reci.^[5]
• 3. 12. - Nakon personalne, uspostavljena i realna unija Istočne i Zapadne Pruske.
• 4. 12. - Britanci u Bengalskoj Prezidenciji zabranili sati (spaljivanje udovica).
• 14. 12. (2. 12. po j.k.) - Prethodni akt o autonomiji Srbije službeno registrovan u Beogradu, saopšten Narodnoj skupštini u Kragujevcu^[3].
• 22. 12. - U Dubrovnik stigao učitelj Đorđe Nikolajević koji od nove godine otvara prvu srpsku osnovnu školu u gradu pod austrijskom vlašću^[6].

Kroz godinu

Severne pokrajine evropske Turske

• Zvornički Ali-paša Vidaić (Fidahić) odbijen od Srebrenice gde ga je za pašu postavio "nevernički" sultan; u međuvremenu njegov rođak Mahmud-paša preuzeo Zvornik - Ali-paša nakon sukoba završava kao zarobljenik Huseina Gradaščevića^[7].
• Objavljena Rankeova "Srpska revolucija" (Die Serbische Revolution).
• Vasojevići se odmeću od Turaka, do 1843. im ne plaćaju danak^[8].
• Tršćanski učitelj Jevta Popović objavio knjigu "Milošijada" - Vukovim pravopisom i ijekavski, mada je on sam ekavac^[9].
• Otto Ferdinand Dubislav von Pirch putuje Balkanom.
• Osnovan King's College London.
• Meksikanci otkrili i nazvali područje današnjeg Las Vegasa ("livade").
• 1829-30 - Objavljeno istraživanje Lobačevskog o neeuklidskog geometriji.

Rođenja

• 1. 1. - Stevan Vladislav Kaćanski, patriotski pesnik († 1890)
• 3. 1. - Konrad Duden, filolog († 1911)
• 21. 1. - Oscar II, kralj Švedske i Norveške († 1907)
• 2. 2. - Alfred Brehm, zoolog († 1884)
• 2. 2. - William Stanley, pronalazač († 1909)
• 26. 2. - Levi Strauss, prvi proizvođač džinsa († 1902)
• 1. 5. - Kosta Vujić, profesor I beogradske gimnazije († 1909)
• 3. 6. - Charles Johnson Brooke, radža Saravaka († 1917)
• jun - Geronimo, poglavica Apača († 1909)
• 2. 8. - Felix Philipp Kanitz, putopisac, arheolog, etnolog († 1904)
• 19. 8. - Miho Klaić, političar, preporoditelj († 1896)
• 5. 9. - Lester Allan Pelton, izumitelj vrste turbine († 1908)
• 7. 9. - August Kekulé, hemičar († 1896)
• 5. 10. - Chester A. Arthur, 21. predsjednik SAD-a. († 1886)
• 1. 11. - Jovan Kronštatski (Ivan Sergijev), svetac († 1909)
• 13. 11. - Miloš J. Obrenović, sin Jevrema, otac kralja Milana († 1860)
• 28. 11. - Anton Rubinstein, pijanista († 1894)
• ? - Petar Radović, sveštenik i ustanik († 1907)

Smrti

• 6. 1. - Jozef Dobrovski, češki slavista (* 1753)
• 12. 1. - Friedrich Schlegel, književnik, filolog (* 1772)
• 29. 1. - Paul Barras, francuski političar (* 1755)
• 10. 2. - Lav XII., papa († 1760)
• 11. 2. - Aleksandar Gribojedov, ruski diplomata (* 1795)
• 22. 2. - Adam Albert von Neipperg, austrijski general i političar (* 1775)
• 6. 4. - Niels Henrik Abel, matematičar (* 1802)
• 10. 5. - Thomas Young, naučnik (* 1773)
• 17. 5. - John Jay, prvi vrhovni sudija SAD (* 1745)
• 29. 5. - Humphry Davy, britanski hemičar (* 1778)
• 27. 6. - James Smithson, hemičar, mineralog, donator Smithsoniana (* ca. 1765)
• 9. 9. - Mihailo Vitković, pesnik (* 1778)
• 14. 11. - Louis Nicolas Vauquelin, hemičar (* 1763)
• 18. 12. - Jean-Baptiste Lamarck, biolog (* 1744)

Reference

1. Lazić, Radoslav Луткарство у Црној Гори, rastko.rs
2. Istorija s. n. V-1, 229-230
3. Ćorović, Vladimir Srbija kao samoupravna država, rastko.rs
4. Lieut. G. Arbuthnot, R.h.a., F.r.g.s. Herzegovina Or Omer Pacha And The Christian Rebels., rastko.rs
5. "Politika", 17. mart 1921
6. Istorija s. n. V-2, 289
7. Vukićević, 41
8. Istorija s. n. V-1, 473
9. Istorija s. n. V-2, 337

Literatura

• Vukićević, Milenko M. (1906). Znameniti Srbi Muslomani. Srpska književna zadruga (rastko.rs)
• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
  • Peta knjiga drugi tom (V-2)