Šerefudinova Bijela džamija je džamija u Visokom, u starom dijelu grada, uz put za Kiseljak. Prvi put je izgrađena 1477. godine i prema nekim mišljenima najstarija je džamija u Visokom. Sadašnji izgled dobila je nakon potpune rekonstrukcije 1980. godine.[1] Arhitekt džamije je Zlatko Ugljen.
Historija
U vremenu u kojem projektovanje i izgradnja džamija u Bosni i Hercegovini predstavljaju tek naivno ponavljanje elemenata osmanlijskog stila izgradnje sakralnih objekata, Bijela džamija je donijela jedan novi pristup, koji itekako uspješno realizuje ‘tradicionalnu’ funkciju kroz savremeni arhitektonski izraz. Pored nagrade za arhitekturu Aga Khan Fondacije, 2007. godine je, od strane Udruženja mađarskih arhitekata, Bijela džamija u Visokom proglašena jednom od tri najljepša moderna sakralna objekta u Evropi (pored samostana Novy Dour u Češkoj i Sinagoge u Drezdenu).[2] Pomenuta priznanja ne predstavljaju samo uspjeh arhitekte Zlatka Ugljena, nego i izvođača radova (GP Zvijezda Visoko), kao i ostalih učesnika u procesu projektovanja i izgradnje objekta, te uže i šire zajednice.
U periodu nakon otvorenja objekta, pa sve do danas, su izvršene mnogobrojne neprimjerene intervencije, kako na samom objektu, tako i u njegovom užem okruženju. S druge strane, prisutne su i neadekvatne konotacije vezane za vanjski izgled objekta. Kao rezultat ovakvog tretmana ovog bisera visočke čaršije, danas imamo situaciju u kojoj Bijela džamija više nije bijela (dominantne bijele krovne ljuske su obložene krovnim limom), njen aneks (nekadašnje prostorije omladinskog kluba Nur) je napušten i zapušten, džamijska avlija sa šadrvanom je potpuno nestala, a vizure i vanjski doživljaj Bijele džamije su onemogućeni.[3]
Unutrašnjost i vanjština su obojeni u bijelo, dok je bež boja korištena za pod, a zelena za nekolicinu metalnih elemenata, kao što su cijevi i ramovi. Središnji dio džamije je napravljen za molitvu i ostale vjerske aktivnosti. Molitva se vrši i u produženom dijelu koji se sastoji od malog auditorija i ureda.
Veliki stakleni paneli čine džamiju još bolje uklopljenom sa ostatkom. Pet krovnih prozora simbolizuju pet glavnih islamskih principa, i u isto vrijeme bacaju svjetlost na najbitnije prostore u unutrašnjosti. Jugoistočna fasada kupole je usmjerena prema Kabi. Fontane, govornice i drugi ukrasni elementi su jednostavni, kao i kaligrafija u unutrašnjosti koja je napravljena tako da je čitljiva.
Glavni materijali za zgradu su bili gipsani beton za zidove i kupolu, bijeli malter za unutrašnje zidove, mješavina borovine i maltera za površinu mnogih unutrašnjih elemenata, travertin za vanjske putiće i dvorišni pločnik, te čelične cijevi za minaret, dok su podovi unutar džamije prekriveni zelenim ćilimom.[4]
Aga Khanova nagrada za arhitekturu
Nagrada koja je 1983. došla od Aga Khanove mreže (Aga Khan Development Network) je uvrstila ovu džamiju u jednu od najvrjednijih savremenih džamija izgrađenih u Bosni i Hercegovini.[5] Zlatko Ugljen je pohvaljen zbog činjenice da je majstorski saobrazio savremene uticaje, kao što je Le Corbusierova Ronchamp katedrala, i tradicionalne osmanlijske elemente.[6][5]
