Duminiu di primu liveddu

Lu duminiu di primu liveddu ('n ngrisi top-level domain - TLD) è lu cchìu àutu liveddu di nu DNS di internet^[1]. Lu duminiu di primu liveddu e cullucatu ntâ parti finali di nu nnirizzu web: www.example.com lu duminiu di primu liveddu è .com. La rispunsabbilitati di gistioni dâ granni parti di dumini di primu liveddu sunnu dilijati a urganizzazzioni dâ ICANN, c'amministra IANA.

Tipu di TLD

La Internet Assigned Numbers Authority classìfica chisti ruppi ri dumini di primu liveddu^[2]:

• Duminiu di primu liveddu nazziunali (ccTLD): È nu duminiu ri dui lèttiri pi nu statu o na dipinnenza tirrituriali.
• Nomu di duminiu ntirnazziunalizzatu (NDN o IDN): ccTLD cu caràttiri ca nun sunnu latini (àrabbu, cinisi ecc...).
  • Dumini di primu liveddu ca nun sunnu spunsurizzati: Dumini ca travagghianu ntô quatru dî pulitichi di prucessi ICANN pâ cumunitati d'internet
  • Dumini di primu liveddu spunsurizzati: Chisti dumuni sunnu spunsurizzati da sucitati privati e urganizzazzioni ca fannu rispittari i rèuli ca risctrincinù la pussibilitati d'usu dû TLD.
• Duminiu di primu liveddu ginèrici (gTLD): Dumini di primu liveddu cu tri o cchìu lèttiri.
• Duminiu di primu liveddu nfrastrutturali: Stu ruppu avì sulu nu duminiu di primu liveddu (.arpa)

Duminiu di primu liveddu risirvatu

Lu duminiu di primu liveddu risirvatu ('n ngrisi Top-Level Domain o rtld), è lu duminiu ca nun pirmetti di custruiri suttadumini riali nnû Domain Name System. A RFC 2606^[3] arriserva quattru dumini di primu liveddu p'evitari l'usu cumuni:

• .example : risirvatu pi l'usu nni l'esempi;
• .invalid : risirvatu a nomu di duminiu ca nun'è vàlidu;
• .localhost : risirvatu p'evitari l'usu tradizziunali di localhost comu hostname;
• .test : risirvatu pi l'usu 'n test.

Dumini stòrici

 fini dû 1980 InterNIC avìa criatu lu duminiu .nato pi l'urganizzazzioni NATO. La NATO nun cunzidirau nuddu TLD ca nta ddu pirìudu èsistìanu picchì nun manifistaanu lu status di urganizzazzioni ntirnazziunali. Pocu dopu sta junta, InterNIC, criau lu duminiu .int pi l'usu di l'urganizzazzioni ntirnazziunali 'n ginirali, e cunviciu la NATO pi l'usu dû sicunnu liveddu di duminiu nato.int. Lu duminiu .nato vinni appoi abbannunatu.

Àutri dumini stòrici sunnu .cs pâ Cecoslovacchia (oi .cz pâ Ripùbblica Ceca e .sk pâ Sluvacchia), .dd pâ Girmania est (cu .de dopu a riunificazzioni tudisca), Juguslavia (oi .ba pâ Bosnia-Erzegovina, .hr pâ Croazzia, .me pû Montenegru, .mk pâ Macedonia, .ms pâ Serbia e .si pâ Slovenia) e .zr pû Zairi (oi .cd pâ Ripùbbrica Dimucràtica dû Congu. Sulu .su pi l'Unioni Suviètica arristau 'n usu.

Talìa puru

• Alencu dî dumini di primu liveddu
• Duminiu di sicunnu liveddu
• Duminiu di terzu liveddu
• Duminii di primu liveddu pruposti
• Pseudu dumini di primu liveddu

Lijami di fora

• TLD - Glossariu

Noti

1. Domain Name System Structure and Delegation
2. Ruppi dumini IANA
3. Tools IETF