|
Chuqiyapu suyu
Chuqiyapu suyu (aymara simipi: Chuqiyapu[2] jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de La Paz) nisqaqa Buliwya mama llaqtapi huk suyum. Uma llaqtanqa Chuqiyapu llaqtam.
Allpa saywachi
Pulitika Rakiy
Chuqiyapu suyupiqa kanmi 20 pruwinsya, 75 munisipyu, 438 kantun.
Runakuna
Chuqiyapu suyupiqa 2.812.000 runakunam kawsachkanku (2005).
Runa llaqtakuna
Suyupiqa aswanta Aymara runakunam tiyanku.
Pukyu: obd.descentralizacion.gov.bo
Huk indihina runa llaqtakuna:
Simikuna
Suyupiqa kastilla, aymara, qhichwa, waraniyi, takana simikunatam lliwmanta astawan rimanku. [4]
| Simi
|
Suyu
|
Buliwya
|
| Qhichwa simi
|
158.260
|
2.281.198
|
| Aymara simi
|
1.181.593
|
1.525.321
|
| Waraniyi simi
|
1.526
|
62.575
|
| Huk indihina simi
|
4.446
|
49.432
|
| Kastilla simi
|
1.973.708
|
6.821.626
|
| Hawa simi
|
70.448
|
250.754
|
| Indihina similla
|
257.242
|
960.491
|
| Indihina simi kastilla simipas
|
1.027.999
|
2.739.407
|
| Kastilla simi hawa simipas
|
946.650
|
4.115.751
|
Pruwinsyakunap sutinkuna
- Abel Iturralde pruwinsya: Abel Iturralde, pulitiku
- Franz Tamayo pruwinsya:
- kamasqa 23-I-1826 (mawk'a suti: Caupolicán (Bajo Caupolicánwan, kunan: Abel Iturralde pruwinsya)
- 20 -XII-1967: musuq suti: Franz Tamayo pruwinsya (Franz Tamayo, qillqaq)
- Qarañawi pruwinsya: 16-XII, 1992-watakama Chinchay Yunka pruwinsyap rakiynin karqan
- Pedro Domingo Murillo pruwinsya:
- mawk'a suti: Cercado;
- 17-X-1912: Pedro Domingo Murillo pruwinsya (Pedro Domingo Murillo, * Chuqiyapu, patriota)
- Chinchay Yunka pruwinsyaqa Urin Yunka pruwinsyawan huk pruwinsya karqan: Yunka pruwinsya
- Bautista Saavedra pruwinsya: Bautista Saavedra, umalliq, qillqaq
- Muñecas pruwinsya: Idelfonso de las Muñecas, (awqaq pusaq)
- Lariqaqa pruwinsya: huk aymara simimanta suti: Llaricaxa runa, huk k'itipi kawsaq aymara runa llaqta
- Manqu Qhapaq pruwinsya: Manqu Qhapaq
- Umasuyu pruwinsya: Umasuyu runakuna
- José Ramón Loayza pruwinsya: José Ramón Loayza, wamink'a, umalliq ranti
- Gualberto Villarroel pruwinsya: Gualberto Villarroel, umalliq
- 31-XII, 1962 watakama: Aruma pruwinsyap rakiynin karqan.
- Aruma pruwinsya: Jayamara runakuna pachapi k'itip sutin Sika Sika karqan.
- Pakaqi pruwinsya: Runa llaqtamanta: Pacajaque (los hombres águila)
- José Manuel Pando pruwinsya: José Manuel Pando, umalliq
- Eliodoro Camacho pruwinsya: Eliodoro Camacho, wamink'a
Aswan hatun llaqtakuna
Karu puriy
Yachachiy
Suyupi paqarisqa
Apaykachana
- Huchusuma llaqta, Ch'akimayu, Sinkata, Q'araqullu, Uru Uru
- Kasani, Qhupaqhawana, Tikina, Warina, Altu llaqta
- Chuqiyapu, Untuawi, Yulusa, Qarañawi, Sapichu, Kikiwiy, Yukumu, San Borja, Kimsantin llaqta.
- Puente Villa, Chulumani, Irupana.
- Yulusa, Quruyqu, Quripata, Willachaka (Puente Villa).
- Qarañawi, Allquchi, Walliwiyan, Tiyupunti.
- Jach'ak'achi, Surata.
- Iskuma, Waychu llaqta.
- Altu llaqta, Warina, Achakachi, Iskuma, Charasani, Apulu, Ixiamas, San Buenaventura
Kaypipas qhaway
Pukyukuna
↑ www.bolivia.com (kastilla simi)
↑ María Cristina Egido, Contacto de Lenguas en el Piedemonte Andino (Alto Perú, S. XVII), p. 105
Chuquiabo (Chuquiago, Chupiabo)
8 ...dixeron al padre, como viuian y estaban poblados a veras del Rio que baja de cotacaxas, que se junta con el que baja de chuquiago, y sus Yungas (Rel.1ª, frg. 12: 32).
9 ...en las juntas del Rio Chuquiabo con Veni habitan los Hucumas [...] al rio de Chupiabo llaman Vopy (Carta, frg. 842).
Chuquiavo/ Chuquiago era el nombre genérico que recibía la zona central del actual departamento de La Paz. Según A. de Alcedo (1786: s.v. Paz) sería, en principio, el nombre de la "hermosa llanura" sobre la que se fundó la ciudad de La Paz. Siguiendo los datos que ofrece D. Justiniano de la Rocha (2004: 717) este nombre procedería del topónimo aymará Chuquiapu, río cercano a La Paz por donde se desplazaban pepitas de oro y en sus arenas de la orilla se encontraba también oro; por ello lo denominaron “sembradío (yapu) "de oro" (choque o chuqui)
↑ www.ine.gov.bo
↑ obd.descentralizacion.gov.bo / Observatorio Bolivia Democrático (kastilla simi)
↑ world-gazetteer (hallch'asqa tiyaypi 2001-03-09)
Hawa t'inkikuna
|
|
.svg){kind=small}
