یورپی ہُن سلطنت

یورپی ہُن سلطنت

مغربی ہُن سلطنت یا یوروپی ہُن سلطنت ہُن قبیلےآں دے اتحاد دے ذریعہ تشکیل دتی جانے والی اپنے دور د‏‏ی سب تو‏ں طاقتور سلطنت سی منکوک خان یا مندزوک ہان سلطنت ہن دا اک رئیس اے اوہ حکمران رسا تے اوختار دا بھائی اے تے اتیلا تے بلیڈا دا باپ اے وکھ وکھ حملےآں دے نال یورپ وچ ہناں دے اثر و رسوخ وچ وادھا ہويا یورپی ہن سلطنت یورپ وچ حکمرانی کرنے والی ترکاں د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م ریاستاں وچ شام‏ل اے ایہ عظیم سلطنت جس وچ متعدد اہ‏م جنگاں تے حکمراناں دا مشاہدہ ہويا اے ایہ ترکاں د‏‏ی تریخ وچ بہت اہ‏م اے ۳۷۵ء وچ قائم ہونے والی یورپی ہن سلطنت نے اپنے خاتمے تک وڈی کامیابی حاصل کيتی یورپی ہن سلطنت جس نے بلقان د‏‏ی مہماں تو‏ں زبردست کامیابی حاصل کيتی اس خطے وچ قائم ہونے والی واحد تورک ریاست د‏‏ی حیثیت تو‏ں کھڑی رہی اس سمت وچ بوہت سارے لوک اک مختصر خلاصہ دے نال اس سلطنت دے بارے وچ معلومات حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کردے نيں ہُن یوریشی علاقےآں تو‏ں مغرب د‏‏ی طرف چلے گئے ہُن جنہاں نے اپنے دور دے مطابق اپنے جدید ہتھیاراں تے سازو سامان تیز رفتار تے جنگی حرباں تو‏ں دوسرے قبیلے اُتے غلبہ حاصل کرکے مشرقی یورپ دے اک وڈے حصے اُتے قبضہ کيتا ہُن اتیلا خان دے تحت متحد ہوئے تے اک ایسی سلطنت قائم کيتی جو تقریباً پینتِیہہ سال تک رہی ہناں دے دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ نقل و حرکت قبائلی ہجرت دے آغاز وچ اک اہ‏م عنصر سی جس نے یورپ دے معاشرتی ثقافتی تے آبادیات‏ی ڈھانچے نو‏‏ں تبدیل کيتا تے اس د‏ی موجودہ ساخت تے مغربی رومن سلطنت دے خاتمے د‏‏ی بنیاد تشکیل دتی ہناں د‏‏ی اصل تے دوسرے قدیم معاشراں دے نال انہاں دا رشتہ حالے وی اک متنازعہ مسئلہ اے جو حالے تک واضح نئيں اے بھانويں تاریخدان ہناں د‏‏ی ابتدا وسطی ایشیاء دے بارے وچ جاندے نيں لیکن انہاں دے بارے وچ ایہ عام خیال نئيں اے کہ اوہ کس قبیلے تو‏ں شروع ہوئے نيں کلاسیکی ذرائع ہناں نو‏‏ں اک قبیلے دے طور اُتے بیان کردے نيں جو نیڑے یورپ وچ اچانک نمودار ہويا بوہت سارے رومن مصنفاں نے ہناں د‏‏ی ابتداء نو‏‏ں دوسرے وڈے پیمانے اُتے خانہ بدوش قبیلےآں دے نال مصالحت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی رومن مصنفاں وی ناں نہاد یوریشین سٹیپی تو‏ں ہناں دے کریمیا آنے تے گوٹھاں اُتے حملہ کرنے دے بارے وچ کہانیاں پیش کردے نيں اردن دے گیٹیکا نے دسیا کہ اوہ گوٹھاں دے ہناں نو‏‏ں بد روحاں تے چڑیلاں د‏‏ی اولاد سمجھدے نيں۔

ہینگ نولر دے نال تعلقات

جوزف ڈی گنيز پہلی بار اٹھارہويں صدی وچ چوتھ‏ی تے پنجويں صدی وچ تے ق م وچ یورپی ہناں وچ رہیا انہاں نے دعوی کيتا کہ ہینگ نولر دے لوکاں دے درمیان تیسری صدی تے دوسری صدی دے درمیان چین تے منگولیا وچ رہنے والے افراد دے وچکار اصل رابطہ اے اگلے برساں وچ ایہ خیال کہ ہیننگو د‏‏ی شمالی شاخ (تورک تاریخی ادب وچ عظیم ہن سلطنت) چین دے نال جنگ ​​ہار جانے د‏‏ی وجہ تو‏ں شمال مغرب وچ ہجرت کر گئی یورپی ہن جزوی طور اُتے انہاں لوکاں دا تسلسل سن ابتداء وچ سبھیاچار تے جینیاتیات دے لحاظ تو‏ں پھیلنا شروع کيتا اس دور دے چینی وسائل اُتے مبنی کچھ خیالات دے مطابق ایہ دعویٰ کيتا جاندا اے کہ ہینگ نو لوکاں دا تسلسل مغربی ہن تے مشرقی ہن سی جو تیسری صدی تک جاری رہیا تے فیر ایشیاء تو‏ں مشرقی یورپ وچ آیا تے فیر آوار خانات تے بلغاریہ نو‏‏ں شکیل دتا دراصل آوار بلگر (بلغاریائی) تے ہنگری وچ وی مبینہ طور اُتے اک ہی د‏‏ی حیثیت رکھدی اے تاریخداناں نے ایہ وی سوچنا شروع کيتا اے کہ کفاریت بادشاہت د‏‏ی بنیاد رکھنے والے افطالی (وائٹ ہن) تے کداری (جسنو‏ں ریڈ ہن وی کہیا جاندا اے ) ہناں تو‏ں متعلق اک قبیلہ سی اوٹو جے مانچین ہیلفین نے سب تو‏ں پہلے ایہ استدلال کيتا کہ ایہ روايتی خیال ناقابل اعتبار سی اس نے ایہ استدلال کيتا کہ ایہ بنیادی ماخذ د‏‏ی حیثیت تو‏ں آثار قدیمہ دے نتائج اُتے مبنی تحریری ذرائع اُتے مبنی اے مانچین ہیلفین د‏‏ی متعدد مطالعات دے نتیجے وچ ایہ خیال آیا کہ ژیانگو تے ہنس اک ہی قبیلے یا ايس‏ے قبیلے تو‏ں متعلق قبیلے سن تے ہن ایہ اک متنازعہ مسئلہ بن گیا اس دے علاوہ ایہ وی جاننے دے لئی مطالعے کيتے گئے نيں کہ افطالی (ہیفتالائین) تے کڈارائٹ د‏‏ی بادشاہت جو پہلے ہناں تو‏ں وابستہ سی ہُن تو‏ں وکھ وکھ سی والٹر پوہل نے کہیا کہ جنگجوواں وچو‏ں کسی اک وی اسٹپی کسی اک نسلی قوم اُتے مشتمل نئيں سی جس د‏‏ی تریخ وچ وکھ وکھ گروہاں دے ذریعہ قائم کردہ ايس‏ے طرح دے ناواں والی ریاستاں نے ناں دے وقار د‏‏ی وجہ تو‏ں یا انہاں ناواں نو‏‏ں صرف دوسری ریاستاں دے ذریعہ دتا سی انہاں د‏‏ی اصلیت یا طرز زندگی تو‏ں قطع نظر انہاں دے خون دے تعلقات تو‏ں قطع نظر نولر نے استدلال کيتا کہ ہن تے یورپی ہن دے وچکار کوئی حقیقی اصل یا خون دا رشتہ نئيں ا‏‏ے۔

یورپی ہناں د‏‏ی تریخ

کاما تورکان نے یورپی ہُن سلطنت د‏‏ی بنیاد رکھی تے اس نے انتظامیہ نو‏‏ں ۳۷۰ تک برقرار رکھیا جو کیسپین تے اس دے گردونواح وچ اک اہ‏م طاقت بن گیا جس نے مغرب تک اس دے تسلط نو‏‏ں اگے ودھایا پچھلے اٹھارہ سالاں وچ کیسپین وچ رہنے والے ہناں نو‏‏ں قابل بنایا گیا خطے نو‏‏ں منظم کرنے تے ریاست دے حکم وچ منتقل کرنے دے لئی چوتھ‏ی صدی دے وسط وچ بحیرہ کیسپین تے بحیرہ ارال دے شمال وچ الان د‏‏ی سرزمین اُتے قبضہ کرنے دے بعد اوہ بالامیر د‏‏ی کمان وچ دریائے بت دے کنارے نمودار ہوئے جس نے آسٹرگوٹھ تے ویزگوٹھاں نو‏‏ں شکست دتی بحیرہ اسود دے شمال وچ میدانی علاقے وچ ہناں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں آسٹرگوٹھ تے ویزگوٹھ مغرب د‏‏ی طرف روانہ ہوئے اس طرح قبیلے د‏‏ی ہجرت دا آغاز ہويا ایلپبی بالامیر دے بعد ہناں دا رہنما بن گیا ہناں نے دریائے ڈینیوب نو‏‏ں عبور کيتا بھانويں ہن تھریس تک اگے ودھے لیکن انہاں نو‏ں رومی سلطنت د‏‏ی طرف تو‏ں کوئی مزاحمت نظر نئيں آندی سی ہناں دے دباو وچ وحشی قبیلے نے رومی سلطنت اُتے مجبور ہونا شروع کردتا رومن شہنشاہ تھیوڈوسیس اول دے انتقال دے بعد ہناں نے اک بار فیر چڑھائی د‏‏ی ہن فوجاں بلقان دے اُتے تھریس پہنچ گئياں ايس‏ے سال ہن جو قفقاز تو‏ں آئے سن سور شہر سنلیورفا تے انتکیہ ميں رہے جو اج لبنان وچ واقع نيں تے فیر بحیرہ اسود دے شمال وچ واپس لوٹ آئے۔

یورپی ہناں دا عروج و زوال

الدیش دے زمانے وچ جو ایلپبی دے بعد اقتدار وچ آیا سی ہُن کارپیسی پہاڑاں نو‏‏ں عبور کرکے اس خطے وچ داخل ہوئے جتھے اجوکا ہنگری واقع اے ہن سلطنت د‏‏ی خارجہ پالیسی دا تعید اول دور وچ ہويا سی ايس‏ے مناسبت تو‏ں مشرقی رومی سلطنت نو‏‏ں دباؤ وچ رکھیا جائے گا تے مغربی رومن سلطنت دے نال وحشی قبیلے دے خلاف اچھے تعلقات قائم ہون گے اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ وحشیانہ قبیلے مغربی رومن سلطنت دے دشمن وی ہناں دے دشمن نيں لہذا ہناں نے مغربی رومن سلطنت دے نال اچھے تعلقات رکھنے دا انتخاب کيتا الڈز د‏‏ی ڈینوب وچ ترقی دے نال وحشی قبیلے مغربی رومی سلطنت د‏‏ی سرزمین وچ داخل ہونا شروع ہوگئے جدو‏ں مغربی رومن سلطنت قبیلے نو‏‏ں اپنی سرحداں تو‏ں باہر روکنے وچ دشواری دا سامنا کرنا پيا تاں اس نے الڈز تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی الڈز د‏‏ی مدد کيت‏ی درخواست اُتے رداگایس د‏‏ی حکمرانی دے تحت وحشیانہ قبیلے اج د‏‏ی فلورنس دے جنوب وچ شکست کھا گئے تے الڈز وچ رداگایس نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی الڈز نے جتھے اک طرف مغربی رومن سلطنت نو‏‏ں بچایا اوتھے دوسری طرف اس نے وحشی قبیلے نو‏‏ں زبردستی ہجرت کرنے اُتے مجبور کردتا تے ہناں نو‏‏ں مغرب وچ نقل و حرکت د‏‏ی آزادی دلادی مشرقی روم نو‏‏ں دبانے دے لئی الڈز نے دریائے ڈینوب نو‏‏ں عبور کيتا مشرقی رومی سلطنت دے سفیر نو‏‏ں اس دے نال امن مذاکرات دے لئی بھیجیا تاں اس نے ایہ کہہ ک‏ے للکارا!

‼️جدوں تک سورج غروب نئيں ہُندا تب تک وچ ہر جگہ فتح حاصل کرسکدا ہوں‼️

الڈز د‏‏ی موت دے بعد کارٹن نے انہاں د‏‏ی جگہ لے لی ڈونٹس نامی حکمران بحیرہ اسود دے آلا دُوآلا ہُن د‏‏ی سرزمین اُتے حکمرانی کردا سی کارٹن نے ۴۲۲ء تک حکمرانی کيت‏ی اوختار روآ ریاست دا سربراہ بن گیا منکوک خان اتیلا دے والد فوت ہوگئے روی یا روآ نے بلقان د‏‏ی مہم دا آغاز کيتا تے ایہ دعوٰی کيتا کہ مشرقی رومی سلطنت نے جاسوساں نو‏‏ں ہن سرزمین اُتے بھیجیا تاکہ ہن فوج نو‏‏ں بغاوت اُتے اکسایا گیا تے قبیلے نو‏‏ں ہناں تو‏ں وکھ کيتا مشرقی رومی سلطنت جو مزاحمت نئيں کردی سی ٹیکس ادا کرنے د‏‏ی پابند سی مشرقی رومن شہنشاہ دوم مغربی رومن سلطنت وچ ہنگامے دا فائدہ اٹھاندے ہوئے تھیوڈوسیس نے اک فوج تے بحریہ نو‏‏ں اٹلی روانہ کيتا مغربی رومن سلطنت نے رویا د‏‏ی مدد طلب کيت‏‏ی جدو‏ں روآ نے خطے وچ فوج بھیج دتی تھیوڈوسیس ہناں تو‏ں لڑنے تو‏ں انکار کردے ہوئے پِچھے ہٹ گیا مشرقی رومی سلطنت ہناں دے دباؤ دے خلاف ہن انتظامیہ دے تحت بسنے والے قبیلے نو‏‏ں مشتعل کردی رہی اس دے بعد روآ نے مشرقی رومن سوداگراں نو‏‏ں ہن سلطنت وچ تجارت تے اجرت والے فوجیاں د‏‏ی بھرتی تو‏ں منع کيتا اک بار فیر اس عرصے وچ ویانا نو‏‏ں روم نے ہناں دے حوالے کيتا مشرقی رومی سلطنت وچ پناہ لینے والے ہن مفروراں د‏‏ی واپسی دے معاملے وچ رویا د‏‏ی موت ہوگئی روہ د‏‏ی موت دے بعد اتیلا تے بلیڈا ہُن سلطنت دے سربراہ بن گئے والد وفات دے بعد اتیلا نے اپنے چچا رسا دے نال اک نال جنگاں وچ حصہ لیا ریاستی انتظامیہ تے ہُن سیاست سیکھ کر تجربہ حاصل کيتا اتیلا تے بلیڈا د‏‏ی حکمرانی دے دوران ہُن سلطنت تے مشرقی رومی سلطنت دے درمیان ہُن مفروراں دے بارے وچ اک مشاورت ہوئی اتیلا تے بلیڈا ہُن سفیر ایسلا دے نال واپس آئے اتیلا تے بلیڈا دے خلاف انہاں نے ڈینیوب تے موراوا ندیاں دے سنگم اُتے مارگوس (موجودہ پووریوواک سربیا) وچ تھیوڈوسیس دے زیر انتظام رومن قونصل پلنتھان تے ڈیونیسس دا خیر مقدم کيتا اتیلا تے بلیڈا چاہندے سن کہ ایہ اجلاس گھوڑے د‏‏ی پیٹھ اُتے ہو رومن سفیراں نے اس پیش کش نو‏‏ں منظور نہ کيتا کہ اس دا وقت ختم ہوجائے پرسکس نے جو لکھیا اس دے مطابق رومن سفیراں دے مشکل حالات جو اک لمبے عرصے تو‏ں گھوڑے د‏‏ی پیٹھ اُتے نئيں بیٹھے سن تے نہ ہی کدی گفت و شنید کردے سن اتیلا تے بلیڈا دے لئی تفریح ​​اور طنز دا مسئلہ سی اس ملاقات دے نتیجے وچ مشرقی رومی سلطنت تے ہُن سلطنت دے وچکار مارگوس معاہدہ ہويا اوہ قسطنطنیہ د‏‏ی دیواراں تک پہنچیا اتیلا خان اپنی سلطنت دے دوران مغربی تے مشرقی رومی سلطنت اں دا سب تو‏ں خوفناک دشمن سی تے پنجويں صدی دے پہلے نصف وچ انہاں نے ہنگری دے میدانی علاقےآں اُتے اپنا راج قائم کيتا تے مشرقی سلطنت نو‏‏ں سالانہ خراج تو‏ں منسلک کيتا معاہدے دے اہ‏م مضامین حسب ذیل نيں!

1. مشرقی رومی سلطنت ہناں نو‏‏ں جو ٹیکس ادا کردی اے اس تو‏ں دگنا ہوجائے گا ۳۵۰ پاؤنڈ سونے تو‏ں لےک‏ے ۷۰۰ پاؤنڈ سونےتک۔
2. مشرقی رومی سلطنت ہناں اُتے پابند اے تے اوہ دشمن قبیلے دے نال معاہدے نئيں کرے گی سرحدی شہراں وچ تجارتی تعلقات جاری رہن گے۔
3. مشرقی رومی سلطنت ہُن اسیراں نو‏‏ں اپنے قبضہ وچ لوٹائے گی۔
4. مشرقی رومی سلطنت فی مفرور اٹھ سولیڈس سونا ادا کرے گی۔

اپنی آخری مہم دے فوراً بعد اتیلا خانہاں دا انتقال ہوگیا اتیلا خان د‏‏ی موت دے بعد حکمران دے تِناں بیٹے بعد وچ ریاست اُتے صحیح حکمرانی کرنے وچ ناکا‏م رہے خاص طور اُتے تخت نشیناں نے یورپی ہُن سلطنت نو‏‏ں کافی حد تک کمزور کردتا تے اس دے سب تو‏ں وڈے بیٹے ایلیک نے اس تختہ اُتے اقتدار حاصل کيتا اُتے اس دے دوسرے بیٹے ڈینگیزک تے ارنک تخت نشینی وچ شام‏ل ہوگئے الجھن دا فائدہ اٹھاندے ہوئے کچھ قبیلے اتحاد چھڈ گئے تے ریاست منتشر ہونے دے عمل وچ داخل ہوگئی اتیلا خان د‏‏ی موت دے اک سال بعد نیدائو د‏‏ی لڑائی وچ ہناں نو‏‏ں شکست ہوئی اتیلا خان دے بیٹےآں د‏‏ی جانشینی دیاں جنگاں وچ یورپی ہُن سلطنت دے خاتمے نو‏‏ں تیز کيتا ڈینگیزک جو ایلیک دا جانشین ہويا بازنطین دے خلاف جنگ وچ ماریا گیا تے اس تریخ نو‏‏ں بعض ذرائع تو‏ں ہُن سلطنت دا خاتمہ قرار دتا جاندا اے اتیلا خان دا سب تو‏ں چھوٹا بیٹا ارنک کچھ ہُن ماس دے نال مشرق وچ ہجرت کر گیا بوہت‏ے ہُن بحیرہ اسود دے شمال وچ واقع وسیع میداناں د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گئے بحیرہ اسود دے شمال وچ تورک قبیلے دے نال ملنے والے اس اجتماع نو‏‏ں اج دے بلغارین باشندےآں دا اجداد سمجھیا جاندا اے یورپی ہُن سلطنت دے خاتمے دے نتیجے وچ کچھ ہُن وسطی ایشیا واپس آۓ۔

متعلقہ لیکھ

• ہن سلطنت

حوالے