پنجابی پڑبولیاں

پنجابی بولیاں دا نقشا

پنجابی دیاں وکھو وکھ پڑبولیاں نیں جیہڑیاں پنجابدے وکھ وکھ تھاں واں تے تھوڑے تھوڑے فرق نال بولیاں جاندیاں نیں ۔ ایہناں نوں سُݨ کے ایہناں دے بولݨ والے دا پتا لگ جاندا اے کہ ایہ کیہڑے تھاں دی پنجابی پڑبولی اے ۔ پنجابی یونیورسٹی پٹیالا نے پنجابی دیاں پڑبولیاں دے ایہ ناں دسے نیں: ماجھی پوٹھواری ہندکو ملتانی دوآبی پوادھی [[مالوی ڈوگری

گھیبی

گھیبی پنجابی پنجاب دے اُبھے پاسے ضلع اٹک دے تھاواں پنڈی گھیب فتح جنگ بسال جنڈ تے دھراب دے کھیرے دے پاسے چ بولی جاندی اے۔

چھاچھی

چھاچھی پنجابی دی اک بولی اے جیڑی پنجاب دے ضلعے اٹک دے اتر چ چھچھ وچ بولی جاندی اے۔ اٹک دے نال اے اتلے پاسے ہزارہ وچ وی کج تھاواں تے بولی جاندی اے۔

ڈیری

ڈیرہوالی یا ڈیری پنجابی دی اک بولی اے جیہڑی ڈیرہ اسماعیل خان ڈیرہ غازی خان تے راجنپور دیاں ضلعیاں چ بولی جاندی اے۔

پنجابی پورے پنجاب دی زبان اے جو مختلف مقامات اتے لہجے دے معمولی فرق نال بولی جاندی اے اک پنجابی بولن والا انہاں سارے آں نوں آسانی نالسمجھ سکدا اے

اردو	ماجھی	پوٹھوہاری	ڈوگری	پہاڑی	ملتانی	دوآبی
آپ کیا کر رہے ہیں؟(مذکر)	کی کردا ایں؟/کی کرن دیا ایں؟/کی کردا پیا ایں	کا کرنے او؟	کی کردے او؟	کے پیا کریننھ؟	کی کریندے پئے او؟	کی کردا آ؟
آپ کیا کر رہی ہیں؟(مونث)	کی کردی ایں؟/کی کرن دئی ایں؟/کی کردی پئی ایں؟	کا کرنی ایں؟	کےکرنی ایں؟	کے پئی کریننھ	کی کریندی پئی ایں؟	کی کردی آ تو؟
آپ کیسے ہیں؟٘/کیا حال ہے آپ کا؟	کی حال اے؟	کہ حال ای؟	کےآل اے؟	تُڈا کی حال ایہہ	کیویں حال اے تُہاڈے؟	کی حال چال اے؟
کیا آپ پنجابی بولتے ہیں؟	تسی پنجابی بول لَیندے او؟	پنجابی بولنے او؟	پنجابی بولدے او؟	پنجابی ابڑنے او؟	تُساں پنجابی بول لَیندے او؟	تو پنجابی بول لَینا؟
آپ کہاں سے ہیں؟	تسی کِتھوں دے او؟/تسی کدروں آئے او؟	تسا کدھر نے آیو؟	تس کدھر تو او؟	کٹھے نے او؟	تساں کتھوں دے او؟	کتھوں آ تو؟
آپ سے مل کر خوشی ہوئی۔	تینوں/توانوں مل کے بوت خوشی ہوئی	تساں ملے تے بُو خوشی اوئی	تساں نو ملیے بہت خوسی اوئی	تسّان میل کے خوشی تھی	تیکوں/تہاکوں مل کے بہُوں خوشی تھیئی	تُہانوں مل کے بہت خوشی ہوئی۔
آپ کا نام کیا ہے؟	تواڈا ناں کی اے؟	تساں ناں کے آ؟	تسان دا ناں کے اے؟	تڈا کے نانھ وے؟	تیڈا ناں کی اے؟	تیرا نام کی آ؟
میرا نام ---- ہے	میرا ناں ---- اے	مارا ناں ۔۔۔۔ ای	میراناں ۔۔۔۔ ای	مینڈا نانھ ۔۔۔۔ ایہہ	میڈا ناں ---- ہے	میرا نام ---- آ
آپ کے گاؤں کا نام کیا ہے؟	تواڈے پنڈ دا ناں کی اے؟/توڈا پنڈ کیڑا اے؟	تسانے گرانا ناں کے آ؟	تسان دا گران کے آ؟	تڈے گیرائنھ نا کے نانھ وے؟	تواڈے پنڈ دا کیا ناں ہے؟	تیرے پنڈ دا کی نام آ؟
جی ہاں	ہاں جی	آہو	آہ	ہاں	ہاں جی	ہاں جی
نہیں	نئیں/نے	نا	نہیں	نئیں	نا	نئی
کیا آپ مٹھائی کھانا پسند کریں گے؟/مٹھائی لیں گے؟	مٹھائی لوو گے؟/مٹھائی کھاؤگے؟	مٹھائی کھاسو؟	کش مٹھائی کھانی ای؟	کُجھ مٹِھا کھینے او؟	تساں مٹھائی گھنسو؟	مٹھا کھا ؤ گے تسی؟
میں آپ سے محبت کرتا ہوں۔	میں تینوں پیار کردا آں/ میں تیرے نال پیار کرداں آں	میں توکی پیار کرنا	میں توگی پیار کرنا	میں تہاں پیار کریننھ	میں تیکوں پیار کریندا ہاں	میں تہانوں پیار کردا ہاں۔
ہم سینما گئے	اسیں سینما گئے ساں	اسا سینما گئے سا	اس سینما گئے ہے	اسی سینما گئے ایاں	اساں سینما گئے ساں	اسیں سینما گئے سی
مثال	مثال	مثال	مثال	مثال	مثال	مثال
مجھے کہاں جانا چاہیئے؟	مینوں کتھے جانا چاہیدا اے؟	میں کدھ جا ؟	میگی کتھے جاوناہ؟	مثال	مینوں کتھے ونجنا چائیدا اے؟	میں کتھے جاواں؟

^[۱]

پنجابی اپبولیاں دا نقشہ

پنجابی اپ بولیاں یاپنجابی اپ-بولیاں سانجھے پنجاب اتے اس دے نال نال پاکستان بھارت دے ہور علاقیاں وچ بولیاں جاندیاں پنجابی دیاں اپبولیاں نوں کیہا جاندا اے۔

اعواݨکاری بار دی بولی بانوالی بھٹیانی بھیروچی چھاچھی دھنی چمبیالی چناوری

دھنی دوآبی ڈوگری گھیبی گوجری ہندکو جٹکی جھنگوچی ملتانی کانگڑی

کاچی لبانکی مالوی پہاڑی پوٹھوہاری پوادھی پونچھی پشوری راٹھی

سوائیں شاہ پوری تھلوچی وزیرآبادی دیپالپور دا لہجہ

پنجابی یونیورسٹی دی درجہ بندی

پنجابی یونیورسٹی پٹیالا نے پنجابی دے لہجےآں دی اک فہرست شائع کیتی اے جس دے مطابق پنجابی دے تھلویں لکھے لہجے نیں۔

ونڈ

بھاشا-سائنس ڈیپارٹمنٹ پنجابی یونیورسٹی، پٹیالہ دے مطابق پنجابی دیاں ہیٹھلیاں 28 اپبولیاں ہن^[۲]:

1. بھٹیالی
2. راٹھی
3. ملوئی
4. پوادھی
5. پہاڑی
6. دوآبی
7. کانگڑی
8. چمبیالی
9. ڈوگری
10. وزیراباڈی
11. بار دی بولی
12. جانگلی
13. جٹکی
14. چھناوری
15. ملتانی
16. بہاولپوری
17. تھلوچری
18. تھلی
19. بھروچی
20. کچھّ دی بولی
21. اوانکاری
22. دھنی
23. گھیبی
24. ہندکو
25. سوائن
26. چھاچھی
27. پوٹھوہاری
28. پنچھی

ایہناں وچوں کجھ دا ویروا ہیٹھ مطابق اے:

ماجھی

مکھ لیکھ لئی ویکھو: ماجھی

'ماجھا' شبد دا مول مطلب اے مدھ، مطلب مرکز، وچکارلا جاں درمیانہ اے۔ پنجاب پنج دریاواں دی دھرتی دا ناں اے۔ ایہناں پنج دریاواں وچّ دو دریاواں دا ناں راوی اتے بیاس اے۔ ایہناں دوہاں دریاواں دے وچکارلے علاقے نوں ماجھا کیہا جان لگّ پیا۔ اس مجھلے کھیتر وچّ بولی جان والی بولی دا ناں ماجھی پے گیا۔

کھیتر

ماجھی ہن بھارتی پنجاب اتے پاکستانی پنجاب دے آرپار دیاں سرحداں اتے بولی جاندی اے۔ بھارتی پنجاب وچّ ماجھی پورے ضلع امرتسر، گرداس پور دیاں دو تحصیلاں-گرداس پور اتے بٹالا وچّ بولی جاندی اے۔ اس توں علاوہ فروزپور ضلعے دے کجھ کھیتراں وچّ وی ماجھی بولی جاندی اے۔ بیاس دریا دے دوآبے والے پاسے لگدے کھیتراں وچّ ماجھی بولی جاندی اے۔

دھنی ویونت

دھنی ویونت دے پکھ توں سر (tone) ماجھی دی اگھی خاصیت اے۔ ماجھی وچّ تنّ سراں - اچی، نیویں اتے پدھری اچاریاں جاندیاں ہن۔ سرایں دی ہوند نادی-مہانپران دھنیاں /گھ،جھ،ڈھ،دھ،بھ/ اتے سرینتری دھنی /ہ/ وغیرہ وکھ وکھ ستھتیاں اتے نربھر کردا اے۔ ماجھی دے شبد دیاں تنے ستھتیاں وچّ /ہ/ دھنی سر وچّ بدل جاندی اے۔ مثال وجوں 'ہور' دا ماجھی اچارن'اورھ'، تہاڈا دا 'تئھا ڈاکٹر' اتے 'جاہ' دا 'جائھ' اے۔ اس دے مقابلے ملوئی وچّ /ہ/ دا وئنجنی سروپ کئی تھاواں اتے قایم رہندا اے۔

ماجھی وچّ دوویں /ل/ دھنیاں پھنیمک پکھوں سارتھک ہن۔ ماجھی وچّ سوراں دا 'نرسندھی' جھکا وی جاری اے مطلب ماجھے وچّ عامَ طور اتے /ؤ/ دھنی نوں /آؤ/ ہی اچاردے ہن۔ جویں کراؤنا، سناؤنا وغیرہ نرسندھی اچارن ماجھی اے، پر اس دے مقابلے تے ملوئی وچّ کرونا، سنونا سندھییکت اچارن ملدا اے۔ انج لکھت وچّ بھاویں ملوئی وی ماجھی وانگ ہی لکھی جاندی اے۔ عامَ پنجابی وچّ ناسکی وئنجن تنّ (ن، ن، م) ہی اچارے جاندے ہن، پر ماجھی وچّ کتے کتے /ن/ تے /نج/ دی ہوند وی اے۔

ماجھی گرائمر

گرائمر پکھوں وی بہتی وکھرتا نہیں اے، بہت بھید اچارن اتے ووکیبولری دا ہی ہندا اے۔ جویں ماجھی دا بلارا 'تہاڈا' پڑنانو نوں دھیاڈا، دھیاڈے اتے تہانوں دی تھاں دھیانوں جاں تیانوں اچاردے ہن۔ اسیتراں ماجھی دے کجھ شبد بالکل نویکلے ہن۔ جویں: وانڈھے، سلونا، رمان، کھڑنا، بھاؤ، بھا، چھاہویلا، لوڈھا ویلا (ترکالاں)، گاڑی (اگے)، جھبدے (چھیتی)، کونا (کہنا)، بڈھی (گھروالی)، یاراں (گیاراں)، حویلی (پشواں دا واڑا) اتے ٹلی (لیر) وغیرہ کئی شبد ہن، جہڑیاں دوجیاں اپبولیاں اتے سٹینڈرڈ پنجابی وچّ نہیں ورتے جاندے۔ گرائمر دے پکھ توں ماجھی دی ولکھنتا ایہہ ضرور اے کہ ماجھی بولی ملوئی دے مقابلے سنجوگاتمک رچیاں دی دھارنی اے۔ ماجھی وچّ 'نے' سنبندھک بہت گھٹّ اے۔ ماجھی وچّ /اس کیہا، کن کیہا، ان کیہا، ہتھیں کیتا، اکھیں ڈٹھا، گڈیؤ لتھا/ وغیرہ سنجوگاتمک بنتراں بولن دی رچی اے۔ اسیتراں ماجھی دے بھوتکالی کردنت روپ وی دوجیاں اپبولیاں نالوں فرق والے ہن۔ /-ایا/ انتک کردنتی روپ عامَ پنجابی لچھن ہن۔ جویں 'پڑھ' توں 'پڑھیا، 'کر' توں 'کریا وغیرہ پر ایہناں دا نکٹ-تتسمی روپ /کیتا، سیتا/وی ورتوں وچّ آؤدا اے۔ ماجھی وچّ عامَ نالوں ودھ اجیاے روپ پرچلت ہن، جویں کہ ڈٹھا، ردھا، دھوتا، گدھا وغیرہ۔ ماجھی وچّ کجھ ہور نویکلے تتّ کریا دے اخیر وچّ جڑویں بولے جاندے ہن۔ جویں کہ آکھیا سو، کی کیتا سو وغیرہ۔

پوٹھوہاری/پہاڑی

پوٹھوہاری پاکستان وچّ پوٹھوہار دے علاقے وچّ بولی جاندی اے۔ اس دا کھیتر ضلع جہلم راولپنڈی اے۔ مگھی (مینوں)،تگھی(تینوں)،مارا(میرا)،ساڑا(ساڈا)۔ پوٹھوہاری وچّ ادھک دی بہت ورتی جاندی اے۔ رتا نوں رتا، پتہ نوں پتہ کیہا جاندا اے۔ اس وچّ شبداں دے شروع وچّ "ہ" جوڑن دی رچی اے۔ جویں ہک(اک)،ہتھے(اتھے)،ہنجھ(انجھ)،ہس(اس)،ہسّ(اس)۔ پوٹھوہاری وچّ کنوڑا نہیں ورتیا جاندا۔ اس وچّ کولی نوں کولی، چول نوں چول، پوڑی نوں پوڑی اتے توڑی نوں توڑی کہندے ہن۔

جنڈالی

جنڈالی بولی پاکستانی پنجاب وچّ بولی جاندی پنجابی دی اک اپبولی اے۔^[۳] ایہہ پوٹھوہاری، چھاچھی (ہندکو دی اپ بولی) اتے تھالوچی پنجابی بولیاں دا ملگوبھا اے۔ اسنوں آوانکاری وی کہندے ہن۔

ملوئی

مکھ لیکھ لئی ویکھو: ملوئی

ملوئی شبد مالو توں بنیا اے۔ مالو آریہ لوکاں دی اک پراچین جاتی سی۔ مہامبھارت وچّ مالو گنراج دا ذکر ہویا اے۔ ملوئی بولی وچّ پرانی ویدک بولی دے کئی شبد ملدے ہن۔ بواے جاں دروازے دے ارتھاں والا 'بار' اک اجیہا شبد اے، جو کہ ویدک دور وچّ حاصل اے۔ کجھ ہور شبد وی ہن، جویں کہ: 'پرارِ' اتے 'سماں'۔ 'پر-پرار' اتے 'اینتکی سماں (ورھا) لگّ گیا' ملوئی وچّ عامَ بولے جاندے ہن۔ ایہناں شبداں دے مطلب رگوید وچّ ملدے ہن۔

کھیتر

ضلع بٹھنڈہ، سنگرور، فریدکوٹ، مکتسر، موگا، لدھیانہ اتے فروزپور دا کجھ حصہ شامل اے۔ پٹیالے ضلعے دی پچھمی حصہ وچّ ملوئی بولی جاندی اے۔ پھازلکا والے گٹھّ توں پار پاکستان والے پاسے دی کجھ سکھ-ہندو وسوں ملوئی بولدی اے۔ ملوئی وڈے کھیتر وچّ پھیلی ہون کر کے اس دیاں اگانھ کجھ لگھو-بولیاں ہن۔ بٹھنڈے توں اتلے پاسے دی بولی نوں 'اتاڑ' کیہا جاندا اے اتے فریدکوٹ دے ہیٹھلے والے پاسے دی بولی نوں 'ہٹھاڑ' کہندے ہن۔

ملوئی دیاں بھاشائی خاصیتاں

اتھے نادی مہانپران دھنیاں دی بجائے دی تھاں سر اچاری جاندی اے۔ پر سر ینتری وئنجن /ہ/ گوڑھ ملوئی وچّ اپنے وئنجنی سروپ وچّ قایم رہندا اے۔ ملوئی وچ /ن/ تے /نج/ ناسکی وئنجن کتے وی نہیں بولے جاندے ہن۔ فارسی دھنیاں /ف/، /خ/، /غ/، /ز/ وغیرہ دا وکھریواں ملوئی بلاریاں دے ذہن وچّ سارتھک نہیں ہندا۔ ملوئی وچّ الٹ جیبھی دھنیاں ولّ ماجھی دے مقابلے جھکا ودھ اے۔ جویں کہ تور نوں ٹور، ہیٹھاں نوں ڈھاہاں ملوئی وچّ بولے جاندے ہن۔ ملوئی وچّ مڈھلا سور لوپ کرن دا رجھان ودھیرے اے۔ جویں کہ: اناج نوں ناز، اکھنڈ نوں کھنڈ، عدالتاں نوں دالتاں، انند نوں نند، علاج نوں لاج اتے اک ویراں نوں کیراں وغیرہ بولیا جاندا اے۔ ملوئی وچّ وئنجن-دھنیاں دا انتر-وٹاندرا کرنا وی عامَ اے۔ جویں کہ شیر نوں چھیر، چھاتی نوں شاتی، سائیکل نوں شیکل، شتان نوں چھتان، سردی نوں شردی، چھاں نوں ساں، سڑک نوں شڑک، چھتر نوں شتر عامَ بولیا جاندا اے۔ 'بانجھ عورت' وچّ بانجھ شبد وی 'باج' (بناں) دا ملوئیکرن ہی اے۔ ناسکتا سمیت /و/ نوں /م/ اچارن دا رجھان اے۔ جویں: تیویں نوں تیمیں، اویں نوں امے، کویں نوں کمے، جاواںگا نوں جاماگا جاں کھاوانگا نوں کھامانگا وغیرہ۔ ملوئی وچّ انتم اکھر نوں /اے/ لاؤن دی بہت رچی اے۔ جویں: کیتٔے، گیئے، آکھیئے وغیرہ۔ /و/ نوں /ب/ عام بولیا جاندا اے ، جویں: بٹا، بیر، بیہ، باہگرو، بڈھ وغیرہ۔

گرائمر دے پکھ توں ملوئی دا سبھ توں نیاراپن اس دے نرالے پڑناو ہن۔ جویں کہ توں دی تھاں تیں، تہاڈا دی تھاں تھوڈا/سوڈا، تہانوں دی تھاں تھونوں/سونوں وغیرہ کئی رپانتر بولے جاندے ہن۔ 'اپنا' نوں 'آودا' ورتیا جاندا اے۔ سبندھک کا-کی-کے وی صرف ملوئی وچ ای بولے جاندے ہن۔ جویں: جیلے کا کھیت، جیتو کے منڈے، جیت کی بڑی۔ 'بڑی' شبد وی خالص ملوئی اے، جو کہ عورتاں لئی ورتیا جا رہا اے۔

٭ کریا روپی شبد جویں کہ جاؤں، کھاؤں، کروں وغیرہ وی ٹکسالی پنجابی توں وکھرے ہن۔ ملوئی کرمنی واچ وی لیہندی نال کافی ملدا اے۔ جویں: 'اےداں نہیں کریدا -کھائیدا جاں پڑھیدا وغیرہ۔

ملوئی ووکیبولری

حاضری روٹی، تکھڑ دپیہرا، آتھن-اگن، وڈے تڑکے، نیں جانیئے، بلانئی، جما ای، کھبنی، کیراں، ایمے، اونئی، ایرکی جاں توکی (اس سال)، بگ گیئے، کاس نوں جانیگا، موہرے، ضدن، کدن، لونے، لوے، تھائیں، کھولا، جانے کھانیاں، ویراں وڈھیئے، ڈبڑیئے، دوجک جانیاں،ککن وغیرہ۔

دوابی

مکھ لیکھ لئی ویکھو: دوابی

پنجاب دے دوآبے دے علاقے دی بولی نوں دوابی کیہا جاندا اے۔ دواب جاں دوابا شبد پنج+آب دی طرز اتے ہی بنیا اے۔ دوآبا (دو-آبا) دو دریاواں دے وچلے کھیتر نوں کیہا جاندا اے۔ ایوں دوابی ستلج اتے بیاس دے وچلے علاقے دی بولی لئی روڑھ ہویا شبد اے۔

کھیتر

ہشیارپور، جالندھر اتے کپورتھلہ ضلعیاں وچّ بولی جاندی اے۔

دوابی بھاشائی خاصیتاں

دوابی وچّ تنے سر - اچی، نیویں اتے پدھری کم شیل ہن۔ پر ملوئی وانگ دوابی وچّ ناسکی دھنیاں /ن/ اتے /نج/ دا اچارن نہیں ہندا اے۔ دنتی /ل/ اتے الٹ جیبھی /ل/ دوویں وئنجن دھنیاں دھنیاتمک پکھوں سارتھک اتے نکھیڑو ہن۔ دوابی وچّ /و/ اتے /ب/ دھنیاں انتر-وٹاندرا کردیاں ہن، مطلب 'وچّ' اتے 'بچّ' دووے بولیدے ہن۔ پر ودھیرے رجھان /ب/ دی اے۔ شبداں دے مدھ جاں انت اتے ناسکتا-سمیت /و/ نوں جتھے ملوئی وچّ /م/ بولیا جاندا اے، جویں امیں، کمیں، تمیں وغیرہ، اتھے دوابی وچّ وکھرے شبد ہی پرچلت ہن۔ جویں: اداں، کداں، اتے جداں وغیرہ۔ ماجھی دے الٹ پر ملوئی وانگ دوابی وچّ وی شبداں وچّ مدھورتی جاں انتر /ر/ نوں لوپ کرن دا رجھان اے۔ جویں پوتا، دھوتا، داتی، پتّ، سوت وغیرہ ماجھی وچّ پوترا، دوتھرا، داتری، پتر، سوتر ہن۔

دوابی گرائمر بنتر ملوئی نال کافی ملدی اے۔ بھوتکالی کریا سوچک /سی/ نوں ملوئی وانگ ہی دوابی وچّ صیغہ، سیگے، سیگی اتے سیگیاں وانگ ورتیا جاندا اے۔ کرمنیواچی اتے بھاووایچی بنتراں دوابی دیاں وکھریاں ہن۔ جویں کہ "میتھوں کم کر نہیں ہندا، فون کٹّ نہیں ہندا، جاں کھا نہیں ہندا" وغیرہ پنجابی دی کسے اپبولی وچّ نہیں ہن۔

اوہ گئے اوئے آ - اوہ گئے ہوئے ہن اوہ گئے ائی آ- اوہ گئی ہوئی اے۔ ساریاں آئیاں آں - ساریاں آئیاں ہوئیاں ہن۔

دوابی نویکلی ووکیبولری

گبھے (درمیان)، گھے-پے (گھیؤ، پیو)، جنیت (جنّ)، پھیرے (انند کم)، بیبی (ماں)، بھاجی (بھرا)، بھاپا، بھائیا (پیؤ) وغیرہ

پوادھی اپبولی

مکھ لیکھ لئی ویکھو: پوادھی

پوادھ دی جڑ سنسکرت شبد "پوروَ اردھ" توں ممکن اے، جس دا مطلب اے 'چڑھدے والے پاسے دا ادھا حصہ' مطلب کہ پنجاب دا ادھ۔ پوادھ دے لوکاں نوں 'پوادھیئے' اتے پوادھ دی بولی نوں پوادھی کیہا جاندا اے۔

کھیتر

ضلع روپڑ، پٹیالے دا پوربی حصہ، ضلع سنگرور دے ملیرکوٹلا دا کھیتر، ستلج دے نال لگدی ضلع لدھیانے دی گٹھّ، امبالے دا تھانا صدر والا پاسہ اتے ضلع جیند دے کجھ پنڈ۔

بھاشائی خاصیتاں

پنجابی دیاں باقی اپ-بولیاں وانگ پوادھی وچّ وی سر موجود اے۔ پوادھی دی نیویں سر دی ورتوں ماجھی دی طرحاں اے اتے اچی سر دی ورتوں ملوئی دی طرحاں اے۔ پدھری جاں سانویں سر تناں وچّ اکو جہی اے۔ پوادھی وچّ انتلا /ہ/ نہیں اچاریا جاندا اے اتے ناسکی وئنجن /ن/ اتے /نج/ دی ورتوں وی نہیں ہندی اے۔ تالوی سنگھرشی شبد /ش/ وی نہیں اے، صرف دنتی /س/ اے۔ /و/ توں /ب/ اتے /م/ وچّ روپانترن ملوئی نالوں ودھ اے۔ دو سوراں وچلا /و/ اکثر /م/ وچّ بدلدا اے۔ جویں: سبیرا (سویرا)، سمبار کے (سنوار کے)، کاما رولی، کیماں (کنواں)، جامانگا، ایمے، سمگا (سگواں)، سرناما، جمائی، اتے تیمی وغیرہ۔ پوادھی وچّ بانگرو (ہریانوی) دے اثر ہیٹھ کجھ شبداں دے مڈھ وچّ ہرسو سوراں دی دیرگھتا ملدی اے۔ جویں: کھونوں (کھنو)، جھول (جھلّ)، اوسارُ، اوہاں، ایہاں (اوتھے، اتھے) وغیرہ۔ پوادھی دے اک پاسے ملوئی اتے دوجے پاسے بانگرو ہندی اے۔ پوادھی وچّ ہمانوں/مھانوں پڑنانو اے۔ اسطراں 'بچما' پوادھی دا سبندھک اے۔ "وچ" اتے "ماں (مے)" توں بنیا اے۔

ہم/ہمیں (اسیں، تھم/تھمے (توں، تسیں)، مھارے/تھارے (ساڈے، تہاڈے)، تھانوں (تینوں)، ایو (ایہہ)، ساتوں (ساتھوں) وغیرہ پڑنانو شامل ہن۔ پوادھی دے سبندھک وی خاص ہن، جو کہ ہور پنجابی اپ-بولیاں توں وکھرے ہن۔ جویں کہ: گیل (نال)، لوے (نیڑے)، کنیؤ (پاسیو)، اوڑی (طرف)۔ کجھ کارکی سبندھک وی ویکھن یوگ ہن۔ جویں کہ: کاس ماں (کس وچّ)، کاتے (کس کر کے)، ککا (کس کا)، جاس نوں (جس نوں)، پر (اتے)، کنوں (کس نوں)، کھینوں (کنھاں نوں) وغیرہ۔

٭کریا وشیشن: اب (ہن)، ابکے (ایتکاں)، اکن، ایکن، اوگل (ادوں) کوگل (کدوں)، جوگل (جدوں)، توگل (تدوں) وغیرہ۔ بھوتکالی معاون کریاواں بالکل وکھریویں والیاں ہن۔

جویں: گیا تی، گئے تے، گیا تا، گئیاں تیاں وغیرہ۔ کئی پوادھی اکاکیاں وچّ تھی، تھا، تھیاں، اتے تھے وی بولدے ہن۔ جاہا (جاندا اے)، کھاہا (کھاندا اے)، دیہا (دندا اے)۔

پوادھی وچّ بھوکھدور لئی دو پچھیتر /-گ/ اتے /-ایں/ ورتے جاندے ہن۔ "جیلا کھیت باہیگا" جاں "جیلا کھیت نہ بااے" وغیرہ۔

وارتالاپ ونگی

رے بنتا توں کتھے جاہاں؟
کتے بی نی۔
توں جھوٹھ کد تے بولن لگ گیا؟
کیوں اس ماں جھوٹھ کی کیڑھی بات اے۔

پوادھی وچ نویکلی وکیبلری

گورو (ڈنگر)، چتولیاں (نواں جمیا بچہ)، سنگھ جی (سہرا)، گنٹھ/گٹھ (گنڈھ)، چھوکڑی (کڑی)، مھیس (مجھ)، گھرڑ (ادھرڑکی لسی)، چاسنی (کڑاہی)، گیں (گاؤ)، اگن-آتھن (سویر-شام)، کچرا (خربوزہ)، بانسن (بھانڈا)، بھت (چول)، بیائی (سوئی مجھ)، تے تھوڑ (تھاں)

حوالے

1. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
2. ڈاکٹر۔ پریم پرکاش سنگھ (2015). اصولی بولی سائنس. مدان پبلیکیشنز پٹیالہ, 231-232. 
3. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

پنجابی دے لہجے
ماجی	ہندکو	ملتانی	مالوی	پودھی	دوآبی	پوٹھوہاری	ڈوگری	گوجری	کانگڑی	گھیبی	چھاچھی	دھنی	پہاڑی	ڈیری	ریاستی	جانگلی	کوہاٹی	جندالی	شاہ پوری

باہرلے جوڑ

• [۱]